Giống như cách “khoán 10” giải phóng năng suất trong nông nghiệp, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, khuyến khích các doanh nghiệp mạnh dạn đổi mới, ứng dụng công nghệ cao và cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường toàn cầu.
Nghị quyết này đặt ra mục tiêu đến năm 2030: Tiềm lực, trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong các nước có thu nhập trung bình cao; trình độ, năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp đạt mức trên trung bình của thế giới.
Đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế ở mức trên 55%; tỷ trọng xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao trên tổng giá trị hàng hoá xuất khẩu đạt tối thiểu 50%. Quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP.
Tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam có quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 50% GDP; là một trong các trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực và thế giới; thuộc nhóm 30 nước dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.
Để hiện thực hóa mục tiêu, một trong 7 nhiệm vụ, giải pháp được nêu rõ trong Nghị quyết 57-NQ/TW đó là thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp.
Theo đó, có các chính sách ưu đãi, khuyến khích doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư cho chuyển đổi số, nghiên cứu, ứng dụng khoa học, đổi mới công nghệ để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, quản trị doanh nghiệp.
Cụ thể hóa quan điểm của Nghị quyết 57-NQ/TW, một trong 10 điểm đổi mới mạnh mẽ của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (có hiệu lực từ 1/10/2025) đó là chuyển trọng tâm phát triển công nghệ về doanh nghiệp.
Lần đầu tiên, Luật dành một chương riêng (Chương IV) để quy định các chính sách thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp.
Đáng chú ý, doanh nghiệp được khuyến khích mạnh mẽ đầu tư cho R&D, không chỉ bằng nguồn lực của mình mà còn được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước theo nguyên tắc vốn mồi. Các khoản chi cho R&D của doanh nghiệp sẽ được hạch toán như chi phí sản xuất kinh doanh và còn được tính khấu trừ thuế.
Với những chuyển động chính sách hiện nay, đang tạo ra kỳ vọng lớn về những “làn gió mới” trong đầu tư vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, giúp doanh nghiệp gia tăng năng lực cạnh tranh và mở ra cơ hội mở rộng thị trường.
Bởi trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, việc đổi mới công nghệ không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu để tồn tại và phát triển. Có một chuyên gia đã ví von: “Ngày xưa, nhà bác học Acsimet nói: Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng quả đất lên. Ngày nay, cho tôi AI, tôi sẽ đưa Việt Nam thoát bẫy thu nhập trung bình”.
Điều này cho thấy sức mạnh của công nghệ có thể tạo nên những biến đổi to lớn ở phạm vi quốc gia, đồng thời là “vũ khí” giúp nhiều doanh nghiệp vươn mình ra thế giới nếu biết nắm bắt thời cơ.
Nhìn ra thế giới, không khó để bắt gặp hình ảnh các doanh nghiệp, tập đoàn lớn để phát triển và duy trì được tăng trưởng cao đều dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ vững chắc.
Chúng ta còn nhớ câu chuyện Grap - một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ vận tải, dù không hoàn toàn sở hữu bất kỳ một tài sản vật lý nào như ô tô, xe máy… nhưng vẫn nắm trong tay một hệ thống vận tải hùng hậu. Và "cánh tay phải" đắc lực đưa đoanh nghiệp này phủ sóng thị trường Đông Nam Á, chính là nhờ công nghệ AI.
Hay chỉ 5 ngày sau khi được ra mắt, ChatGPT - một chatbot mang trí tuệ nhân tạo, được tạo bởi một công ty khởi nghiệp có tên OpenAI, đã thu hút 1 triệu người dùng. Gã khổng lồ công nghệ Microsoft ngay lập tức đã đầu tư 10 tỷ USD vào OpenAI, muốn tích hợp sức mạnh của ChatGPT vào những sản phẩm của mình.
Tại Meta, vào đầu năm 2025, công ty này đã dự tính chi phí vốn lên 60 - 65 tỷ USD, cao hơn 70% so với dự báo của giới phân tích. Phần lớn số vốn này đổ vào trí tuệ nhân tạo (AI).
Khoản chi lớn cho AI cho phép họ điều chỉnh công nghệ hiện tại. "Đó là một lợi thế. Chúng tôi có thể cung cấp dịch vụ chất lượng hơn các bên khác" - CEO Meta - Mark Zuckerberg cam kết.
Trong bối cảnh công nghệ đang phát triển như vũ bão hiện nay, cùng với những đòi hỏi từ thực tiễn, nếu các doanh nghiệp vẫn giữ mô hình sản xuất cũ, sẽ tụt hậu hoặc tự cô lập mình thành những “ốc đảo” riêng biệt.
Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, ông Đào Trọng Cường, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) cho biết, vai trò, hiệu quả mà chuyển đổi số mang lại cho các doanh nghiệp là không thể phủ nhận.
Quá trình chuyển đổi từ mô hình doanh nghiệp truyền thống sang doanh nghiệp số sẽ giúp doanh nghiệp tăng cường ứng dụng các công nghệ mới như dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây (Cloud)…) vào thực tiễn sản xuất kinh doanh. Từ đó, giúp doanh nghiệp thiết lập được hệ thống sản xuất, kinh doanh có tính linh hoạt và hiệu quả cao, tối ưu chi phí vận hành, đồng thời, giúp các nhà quản lý có thể đưa ra các quyết định kinh doanh chính xác và kịp thời.
Không chỉ là vấn đề nâng cao hiệu quả hay chất lượng sản phẩm, dịch vụ, ứng dụng các công nghệ hiện đại mang đến cơ hội cho các doanh nghiệp trong tạo ra những giá trị hoàn toàn mới bằng việc hình thành những sản phẩm, dịch vụ mới, thậm chí những mô hình kinh doanh mới, đáp ứng nhu cầu của khách hàng.
Công nghệ số cũng giúp doanh nghiệp vượt qua các rào cản địa lý để đưa sản phẩm, dịch vụ đến với người tiêu dùng trên khắp thế giới. Đây là điều mà trước đây rất khó khăn với doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa ở những địa bàn khó khăn.
Ông Đào Trọng Cường cho rằng, quá trình chuyển đổi số không chỉ là vấn đề mang công nghệ nào vào trong quá trình sản xuất, kinh doanh mà các doanh nghiệp nên nhìn nó như một yếu tố, điều kiện mới tác động tới mỗi doanh nghiệp. Đây cũng là một cơ hội để các doanh nghiệp xem lại định hướng phát triển, đưa ra những kế hoạch để hiện thực hóa những cơ hội.
“Tôi tin rằng, nhanh chóng nắm bắt cơ hội, đưa các công nghệ mới vào quá trình sản xuất kinh doanh, thực hiện chuyển đổi số, doanh nghiệp sẽ có cơ hội để tiến nhanh về phía trước, tạo ra những bước phát triển đột phá” - ông Đào Trọng Cường nói.
Chuyên gia công nghệ - ông Nguyễn Ngọc Hân, Tổng giám đốc Thủ Đô Multimedia - khẳng định, việc đầu tư và ứng dụng công nghệ vào sản xuất không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu sống còn đối với doanh nghiệp Việt Nam.
"Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, việc chậm trễ trong chuyển đổi số đồng nghĩa với nguy cơ bị tụt hậu, mất thị phần và thậm chí là phá sản" - ông Hân cho hay.
Phân tích về lợi ích cốt lõi khi ứng dụng công nghệ mới, nhất là AI, ông Nguyễn Ngọc Hân nhấn mạnh, việc ứng dụng công nghệ hiện đại và AI mang lại những lợi ích to lớn và toàn diện, giúp doanh nghiệp tạo ra bước đột phá trong hoạt động sản xuất kinh doanh.
Thứ nhất, nâng cao năng suất và tối ưu hóa chi phí vận hành. Đây là lợi ích trực tiếp và dễ thấy nhất. Cụ thể, robot và hệ thống tự động có thể hoạt động 24/7 với độ chính xác cao, thay thế con người trong các công việc lặp đi lặp lại hoặc nguy hiểm.
Còn AI sẽ giúp phân tích dữ liệu từ các cảm biến trên máy móc để dự đoán các hỏng hóc sắp xảy ra. Điều này giúp doanh nghiệp chuyển từ sửa chữa bị động sang bảo trì chủ động, giảm đáng kể thời gian chết của máy móc. "Ví dụ thực tế, Tập đoàn Schneider Electric đã giảm 44% thời gian dừng máy tại các nhà máy thông minh của họ" - ông Hân dẫn chứng.
AI cũng giúp tính toán và phân bổ nguyên vật liệu, năng lượng và nhân công một cách hiệu quả nhất, giảm thiểu lãng phí. Đơn cử, Tập đoàn Hòa Phát đã giảm 8% chi phí năng lượng nhờ ứng dụng IoT và phân tích dữ liệu.
Thứ hai, cải thiện vượt bậc chất lượng sản phẩm. Các hệ thống camera tích hợp AI có thể phát hiện các lỗi sản phẩm nhỏ nhất mà mắt người có thể bỏ sót, với tốc độ và độ chính xác vượt trội.
Đồng thời, khi có lỗi xảy ra, AI có thể phân tích hàng loạt dữ liệu sản xuất để nhanh chóng tìm ra nguyên nhân gốc rễ, giúp khắc phục triệt để thay vì chỉ xử lý triệu chứng. Ví dụ, hãng xe BMW đã giảm tới 60% lỗi sản phẩm trên xe xuất xưởng nhờ hệ thống quản lý chất lượng bằng AI. Foxconn tăng độ chính xác phát hiện lỗi từ 95% lên 99%.
Thứ ba, tăng cường năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường. Theo ông Hân, các thị trường khó tính như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản đòi hỏi sản phẩm phải có chất lượng đồng đều và truy xuất được nguồn gốc. Việc ứng dụng công nghệ giúp doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu khắt khe này.
Công nghệ 4.0 cho phép các dây chuyền sản xuất dễ dàng tùy chỉnh để tạo ra nhiều biến thể sản phẩm khác nhau trên cùng một hệ thống, đáp ứng nhu cầu cá nhân hóa ngày càng cao của khách hàng mà không làm tăng chi phí.
"AI và các công cụ mô phỏng (Digital Twin) giúp rút ngắn đáng kể thời gian từ khâu thiết kế, thử nghiệm đến sản xuất hàng loạt, từ đó tăng tốc độ đưa sản phẩm ra thị trường" - ông Hân nêu.
(Còn nữa)
