Khi thói quen của người dân trở thành phép thử cho ngân hàng số

Chiến lược đúng thời điểm, mở đường cho đổi mới

Ngành ngân hàng Việt Nam đã có một thập kỷ nhiều biến động, trong đó, câu chuyện tái cơ cấu đầu những năm 2010 trở thành bước ngoặt để khởi đầu hành trình chuyển đổi số. Năm 2011, một số ngân hàng nằm trong nhóm phải tái cơ cấu, thậm chí đứng cuối bảng xếp hạng. Trong bối cảnh hạn chế mở rộng mạng lưới vật lý, sự lựa chọn dựa vào công nghệ trở thành con đường duy nhất để tồn tại và phát triển.

Từ khó khăn, các ngân hàng tìm thấy hướng đi mới là lấy số hóa làm trụ cột. Mô hình chi nhánh tự động 24/7 được Ngân hàng Nhà nước cho phép thử nghiệm đã nhanh chóng chứng minh hiệu quả. Đến nay, hệ thống hàng trăm điểm giao dịch tự động đã thay thế vai trò của nhiều chi nhánh truyền thống, vừa tiết kiệm chi phí, vừa mở rộng khả năng tiếp cận khách hàng.

Chia sẻ tại Tọa đàm “Cơ hội vươn mình từ chuyển đổi số: Câu chuyện tiên phong từ ứng dụng VNeID và ngành tài chính ngân hàng” do CafeF (thuộc VCCorp) tổ chức ngày 9/9, ông Nguyễn Hưng, Tổng giám đốc Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank), một trong những ngân hàng đi đầu trong triển khai ngân hàng số, cho hay: “Ngay từ khi tái cơ cấu, chúng tôi đã xác định con đường duy nhất để mở rộng mạng lưới khách hàng mà không bị giới hạn bởi không gian và thời gian chính là kênh số. Trong hoàn cảnh thách thức, chúng tôi lại chọn đúng xu thế”.

Không chỉ dừng ở hạ tầng giao dịch, ngân hàng còn sớm nhìn ra giá trị của dữ liệu. Việc kết nối dữ liệu nội bộ với các đơn vị khác mở ra khả năng xây dựng sản phẩm dịch vụ mới, đáp ứng nhu cầu khách hàng theo cách linh hoạt hơn. Cùng với đó, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đã giúp tối ưu nguồn lực, giảm chi phí vận hành và tăng tốc triển khai sản phẩm.

Ở một góc nhìn khác, ông Hoàng Trung Hải, Phó Tổng giám đốc Tư vấn, dịch vụ tài chính ngân hàng, Công ty Cổ phần tư vấn EY Việt Nam, phân tích, thành công không chỉ đến từ công nghệ: “Trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính, công nghệ được xem là cốt lõi để dẫn dắt sự phát triển. Nhưng quan trọng hơn, lãnh đạo ngân hàng là người truyền tải và thổi hồn văn hóa chuyển đổi số vào toàn bộ tổ chức. Đó không còn là nhiệm vụ riêng của một vài đơn vị công nghệ, mà là trách nhiệm của tất cả các bộ phận, từ kinh doanh đến hỗ trợ, bán hàng”.

Ông Hải cho rằng, có bốn yếu tố tạo nên khác biệt: Tầm nhìn lãnh đạo, phương pháp luận riêng cho từng doanh nghiệp, văn hóa và con người, cuối cùng là chi phí đầu tư. Ông nhấn mạnh: “Chuyển đổi số luôn gắn liền với chi phí đầu tư rất lớn, lợi nhuận không đến ngay, nhưng nó tạo ra nền tảng phát triển bền vững và lợi thế cạnh tranh lâu dài. May mắn là lĩnh vực ngân hàng có nguồn lực tài chính dồi dào để mạnh dạn đầu tư từ sớm”.

Chính nhờ lựa chọn dấn thân, nhiều ngân hàng Việt Nam đã khởi động từ năm 2010 - 2011, để đến nay trở thành lĩnh vực tiên phong và thành công nhất trong chuyển đổi số.

Đổi mới dịch vụ số, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của người dân

Nếu như chiến lược số hóa ban đầu xuất phát từ yêu cầu tái cơ cấu, thì giai đoạn hiện nay, chuyển đổi số ngân hàng đã gắn trực tiếp với nhu cầu thực tiễn của người dân. Một ví dụ điển hình là sự kiện liên kết tài khoản ngân hàng với ứng dụng VNeID để nhận quà tặng 100.000 đồng từ Chính phủ nhân dịp Quốc khánh 2/9.

PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên của Tổ tư vấn Chính sách của Chính phủ, nhận định: “Sự kiện vừa qua là một phép thử quan trọng. Người dân Việt Nam đã cho thấy sự sẵn sàng chấp nhận các tiêu chuẩn quốc tế một cách tự nhiên. Tuy nhiên, nó cũng chỉ ra bài học rằng hạ tầng phải được chuẩn bị đầy đủ, nếu không những vấn đề nhỏ có thể bị khuếch đại, gây ra hậu quả lớn”.

Ông Thiên nhấn mạnh, để chuyển đổi số đi vào chiều sâu, chính sách phải xuất phát từ nhu cầu thực của người dân và doanh nghiệp.“Khi có nhu cầu, chúng ta nên hỗ trợ, thay vì áp đặt. Những nhu cầu nhỏ, thiết thực hàng ngày khi được đáp ứng qua kênh số sẽ dần hình thành thói quen. Từ đó, xã hội số, công dân số và kinh tế số mới thực sự phát triển”, ông nói.

Thực tế, các ngân hàng đã bắt nhịp kịp thời. Cũng trong sự kiện vừa qua, nhiều đơn vị còn tặng thêm phần quà cho người dân khi liên kết tài khoản. Ông Nguyễn Hưng, cho biết: “Chúng tôi không có ý định kinh doanh gì trong chương trình này, mà chỉ muốn gửi thêm một phần quà nhỏ tới khách hàng nhân dịp Quốc khánh. Điều quan trọng hơn là chúng tôi coi đây như một phép thử hệ thống. Lượng truy cập tăng cao nhưng hệ thống vẫn vận hành mượt mà, không bị ảnh hưởng. Đây thực sự là một kiểm nghiệm quan trọng cho toàn bộ hạ tầng công nghệ”.

Với 86% dân số đã có tài khoản ngân hàng, cùng việc duy trì hệ thống thanh toán miễn phí cho người dân, điều hiếm thấy ở nhiều quốc gia phát triển, ngân hàng Việt đã xây dựng được nền tảng rộng lớn cho dịch vụ số. Ông Hưng nhấn mạnh: “Thực tế tại ngân hàng chúng tôi, có tới 98% giao dịch đã thực hiện qua kênh số. Khi chuyển tiền chỉ mất vài giây, khách hàng không còn lý do gì để phải mang tiền mặt đến giao dịch”.

Nhìn về tương lai, PGS.TS Trần Đình Thiên, cho rằng: “Chúng ta đang có một cuộc cách mạng từ phương thức vật thể sang phương thức số. Nhà nước cần đóng vai trò bà đỡ, vừa dẫn dắt, vừa bảo vệ, tạo niềm tin để doanh nghiệp và người dân mạnh dạn tham gia”. Ông nhấn mạnh rằng, nếu không tạo được sự an toàn và niềm tin, chuyển đổi số sẽ khó đạt đến mục tiêu.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Hoàng Trung Hải đưa ra lời khuyên ngắn gọn: “Phải thực hiện và thực hiện ngay”. Bởi lẽ, công nghệ, nhu cầu và thị hiếu khách hàng luôn thay đổi, cứ sau 2 - 3 năm lại cần điều chỉnh. Chuyển đổi số là quá trình liên tục, không có khái niệm dừng lại.

Số liệu mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ người dân (từ 15 tuổi trở lên) mở tài khoản tại ngân hàng hiện đạt trên 86%. Điều này tạo điều kiện để các tổ chức tín dụng phát triển dịch vụ thanh toán qua ngân hàng, đặc biệt là các dịch vụ ngân hàng điện tử: Thẻ; internetbanking; mobilebanking; ví điện tử; mã QR… Đồng thời, là cơ sở và nền tảng để mở rộng và phát triển hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, cũng như các chương trình đề án của Chính phủ, của Ngân hàng Nhà nước về chi trả lương qua tài khoản; chi trả an sinh xã hội không dùng tiền mặt; thanh toán chi phí điện, nước, điện thoại và các lĩnh y tế, giáo dục thuận lợi và hiệu quả.