Khẳng định vai trò tuyến đầu trong đấu tranh phòng vệ thương mại

Đẩy mạnh hoàn thiện chính sách, pháp luật

Nền kinh tế Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng, tham gia vào nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương như Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Cơ hội mở ra cho doanh nghiệp (DN) xuất khẩu rất lớn, nhưng song hành là những thách thức không nhỏ, khi số lượng các vụ việc điều tra chống lẩn tránh biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ đối với hàng hóa Việt Nam ngày càng gia tăng.

Phòng vệ thương mại góp phần bảo vệ hoạt động sản xuất của ngành công nghiệp trong nước

Nhận thức được vai trò tuyến đầu trong đấu tranh PVTM, với sự quan tâm của Lãnh đạo Bộ trong việc tạo điều kiện cho Cục về các mặt công tác, chỉ đạo kịp thời, sâu sát; sự hợp tác hỗ trợ của các đơn vị trong Bộ và cơ quan PVTM của các quốc gia, tổ chức quốc tế khác; sự nỗ lực của tập thể lãnh đạo Cục và toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong đơn vị đã thực hiện nhiệm vụ được giao.

Dấu mốc nổi bật, Cục đã chủ trì, phối hợp cùng các đơn vị trình Lãnh đạo Bộ, Chính phủ ban hành kịp thời các đề án, chương trình hành động PVTM, như: Đề án Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ (Đề án 824), tạo cơ sở cho việc triển khai các hoạt động theo dõi, ngăn chặn hành vi lẩn tránh bất hợp pháp biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ.

Tiếp đến là Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống cảnh báo sớm về PVTM, để Bộ Công Thương xây dựng hệ thống theo dõi tình hình xuất nhập khẩu của một số ngành hàng quan trọng với các đối tác có kim ngạch lớn; phân tích dữ liệu và thông tin từ các nguồn khác nhau, từ đó nhận diện nguy cơ hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM, cũng như hàng hóa nhập khẩu gia tăng đột biến, gây thiệt hại cho sản xuất trong nước. Ngoài ra, còn có Chương trình tổng thể về sử dụng và ứng phó với các biện pháp PVTM, nhằm hỗ trợ phát triển một số ngành công nghiệp Việt Nam giai đoạn 2018 - 2020, xét đến năm 2025.

Sau gần 2 năm thực thi hệ thống pháp luật mới về PVTM, Cục đã triển khai đánh giá, rà soát những điểm bất cập trong các văn bản pháp luật về PVTM. Trên cơ sở đó, Cục đã chủ trì xây dựng, trình Lãnh đạo Bộ ban hành Thông tư số 37/2019/TT-BCT thay thế Thông tư số 06/2018/TT-BCT quy định chi tiết một số nội dung về các biện pháp PVTM, quy định rõ hơn một số nội dung về phạm vi hàng hóa, thời gian nộp hồ sơ đề nghị miễn trừ, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện miễn trừ. Đồng thời, trình Lãnh đạo Bộ ban hành Thông tư số 19/2019/TT-BCT quy định về áp dụng các biện pháp tự vệ đặc biệt để thực thi Hiệp định CPTPP.

Bên cạnh đó, Cục đã đẩy nhanh việc hoàn thành nội dung đàm phán PVTM trong khuôn khổ Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP); tiếp tục đàm phán về PVTM trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Isarel; triển khai nghiên cứu tiền khả thi về PVTM trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - MERCOSUR. Ngoài việc triển khai các Bản ghi nhớ về tăng cường hợp tác trong lĩnh vực PVTM giữa Bộ Công Thương với cơ quan đối tác của Hàn Quốc và Ai Cập, Cục thường xuyên trao đổi với cơ quan liên quan của Hoa Kỳ, EU để trao đổi, phối hợp ngăn chặn hành vi lẩn tránh bất hợp pháp các biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ...

Chủ động ứng phó

Tính đến năm 2019, Việt Nam đã điều tra 9 vụ việc chống bán phá giá, 6 vụ việc tự vệ và 1 vụ việc chống lẩn tránh thuế tự vệ, trong đó chủ yếu là các sản phẩm thép (riêng năm 2019 đã khởi xướng/áp dụng 5 vụ việc chống bán phá giá mới với nhôm, gỗ MDF, màng BOPP, thép cán nguội, bột ngọt chiếm 1/3 tổng số vụ việc khởi kiện trong giai đoạn 2010 - 2019). Cục cũng đang thực hiện rà soát cuối kỳ các biện pháp tự vệ áp dụng với phôi thép và thép dài, phân bón DAP và MAP. Theo nhận định của Cục PVTM, các biện pháp PVTM góp phần bảo vệ hoạt động sản xuất của các ngành công nghiệp trong nước, với ước tính chiếm gần 7% tổng GDP Việt Nam năm 2019.

Ở chiều ngược lại, tính đến hết năm 2019, đã có 158 vụ việc PVTM do nước ngoài khởi xướng điều tra, áp dụng đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Mặc dù số lượng vụ việc mới khởi xướng điều tra trong năm 2019 thấp hơn so với năm 2018, tuy nhiên các vụ việc lại cho thấy xu hướng mở rộng phạm vi các biện pháp có tính chất bảo hộ; sản phẩm đang bị áp dụng biện pháp chống bán phá giá vẫn bị khởi xướng điều tra lại và điều tra thêm chống trợ cấp. Các nước đối tác FTA chiếm tỷ lệ lớn trong số những vụ việc khởi xướng mới.

Trước tình hình này, Cục PVTM đã chủ động phối hợp với đơn vị liên quan hỗ trợ DN thông qua nhiều hoạt động như: Cảnh báo sớm các biện pháp PVTM áp dụng lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam; cung cấp thông tin cập nhật, kịp thời để DN, ngành sản xuất có định hướng đầu tư, kinh doanh phù hợp... Nhờ đó, Việt Nam đã thu được kết quả khả quan trong nhiều vụ việc PVTM, như: Vụ việc tự vệ gạo, tự vệ gạch ốp lát không bị áp dụng biện pháp; các vụ việc rà soát hành chính thuế chống bán phá giá cá tra, tôm đạt mức thuế thấp; một số vụ việc chống trợ cấp đạt mức thuế thấp/không bị áp thuế; góp phần bảo vệ lợi ích chính đáng của các ngành sản xuất, xuất khẩu.

Có thể thấy, chưa bao giờ công tác phòng, chống các hành vi lẩn tránh biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ lại được đẩy mạnh như năm qua. Trong đó, việc ban hành Đề án 824 là một quyết định kịp thời. Ngay sau khi Đề án 824 được ban hành, Cục PVTM đã chủ động phối hợp với các đơn vị trong và ngoài Bộ triển khai các nhóm nhiệm vụ trong Đề án, đặc biệt là ban hành Kế hoạch hành động của Bộ Công Thương để triển khai Đề án, thành lập các Tổ công tác liên quan. Đồng thời, xây dựng, trình lãnh đạo Bộ và thường xuyên cập nhật danh sách cảnh báo các mặt hàng có nguy cơ gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp, lẩn tránh biện pháp PVTM gửi các bộ/ngành, UBND các tỉnh/thành phố phối hợp theo dõi...