Kết nối - Yếu tố then chốt để Việt Nam hội nhập sâu hơn

Kết nối – yếu tố then chốt

Với tiêu đề “Kết nối vì phát triển và thịnh vượng chung”, cùng với một trong những báo cáo đầu vào “Việt Nam: Kết nối chuỗi giá trị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh thương mại”, báo cáo cho thấy hiện trạng phát triển không đồng đều của kết cấu hạ tầng giao thông trên cả nước với tình trạng tắc nghẽn tại các cửa khẩu lớn và mất cân đối cung - cầu nghiêm trọng.

Trong khi đó, dòng chảy giao thương của Việt Nam tập trung tại 1/4 tổng số cửa khẩu quốc tế, bao gồm 2 sân bay, 5 cảng biển và 5 cửa khẩu đường bộ. Các cửa khẩu này xử lý tới 86% giá trị thương mại trong năm 2016. Thương mại phát triển cũng đồng nghĩa với tình trạng tắc nghẽn quanh các cửa khẩu quốc tế và các điểm hải quan qua biên giới.

Hệ thống giao thông nội địa hiện nay phụ thuộc rất lớn vào vận tải đường bộ, chiếm 3/4 tổng khối lượng hàng hóa. Việt Nam chưa tận dụng được mạng lưới sông ngòi tự nhiên rộng khắp do hệ thống cảng và bến thủy chưa phù hợp để đáp ứng khối lượng hàng hóa lớn hơn. Việc sử dụng phương thức vận chuyển hàng hóa trong container, cho phép vận chuyển đa phương thức hiệu quả, còn tương đối hạn chế. Bên cạnh đó, mạng lưới đường sắt dài 2.600km của Việt Nam vẫn còn khá lạc hậu.

Ông Ousmane Dione - Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam - cho rằng, nâng cấp hệ thống kết nối không chỉ bao gồm kết cấu hạ tầng mà còn cả dịch vụ vận tải và logistics, bằng chính sách và đầu tư đúng sẽ giúp Việt Nam tiến xa hơn trong việc tăng cường hội nhập, phát triển bao trùm và nâng cao khả năng chống chịu.

Với động lực tăng trưởng chính là xuất khẩu, chủ yếu từ khối FDI và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, một trong những yêu cầu đặt ra đối với Việt Nam là tăng cường hội nhập và kết nối thị trường nội địa để thúc đẩy sự phát triển liên tục và thịnh vượng chung cũng như để đảm bảo rằng bất kỳ sự suy giảm tiềm năng nào trong xuất khẩu đều có thể được bù đắp bởi nhu cầu trong nước cao hơn.

Theo ông Ousmane, chuỗi giá trị hiệu quả và kết nối là yếu tố thiết yếu đối với tăng trưởng kinh tế bền vững và bao trùm, bao gồm khả năng tiếp cận thị trường tốt hơn cho người nông dân và nguồn thực phẩm tốt hơn cho các hộ gia đình (đặc biệt là ở khu vực đô thị) cũng như khả năng tiếp cận hàng hóa và dịch vụ dành cho tầng lớp trung lưu đang gia tăng. Nguồn nhân lực có kỹ năng và thích ứng cũng sẽ đóng vai trò quan trọng để đảm bảo tính kết nối và cạnh tranh của nền kinh tế.

Giải pháp trọng tâm

Theo đó, báo cáo này nhấn mạnh các bước Việt Nam có thể thực hiện để giải quyết tình trạng phân mảnh trong kết nối nhằm tạo thuận lợi hơn cho giao thương quốc tế, đồng thời cũng đề xuất các giải pháp chính nhằm phát triển dịch vụ vận tải và logistics để hội nhập tốt hơn thị trường nội địa.

Cụ thể là việc sắp xếp lại mạng lưới các cửa khẩu quốc tế bằng cách lồng ghép tư duy mạng lưới trong quá trình quy hoạch và phát triển các cửa ngõ thương mại, loại bỏ quy hoạch phi tập trung hiện tại. Bên cạnh đó, thay đổi định hướng quy hoạch giao thông và không gian để hỗ trợ các chuỗi giá trị quan trọng qua việc lập hệ sinh thái mới kết nối giữa thương mại và các tuyến vận tải có vai trò quan trọng trong việc tạo thuận lợi cho chuỗi cung ứng từ vận chuyển nguyên vật liệu đầu vào đến thành phẩm cuối cùng.

Ngoài ra, một trong những điểm quan trọng là tạo ra các vùng kinh tế trọng điểm dọc theo hành lang mới thông qua việc cho phép phát triển có trọng tâm các nút vận chuyển giá trị cao để phục vụ hoạt động năng suất lớn.

Cũng tại buổi lễ công bố báo cáo, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ hoan nghênh và đánh giá cao chất lượng của báo cáo với nhiều nội dung quan trọng: kết cấu hạ tầng, thương mại trong nước, thương mại quốc tế, liên kết khu vực cũng như liên kết nội địa theo chuỗi cung ứng…

Theo Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, không có một quốc gia nào trên thế giới có quy mô như Việt Nam mà có độ mở thương mại lớn như Việt Nam, ở mức 190%/GDP. Điều này đã đưa đến những thành tựu rất lớn về việc làm, tăng trưởng, xóa đói giảm nghèo. Tuy nhiên, Việt Nam không thể chạy mãi theo tăng trưởng xuất khẩu với chuỗi giá trị có hàm lượng giá trị gia tăng thấp. Vì vậy, phải định hình chính sách thương mại trong đó có thương mại quốc tế và thương mại trong nước cũng như đầu tư và tiêu dùng trong nước trước khi có cơ sở dữ liệu để tích hợp với các chiến lược về kết cấu hạ tầng.

Phó Thủ tướng đề nghị các chuyên gia nghiên cứu sâu hơn giúp việc hoạch định chính sách kinh tế xã hội Việt Nam thời gian tới có giá trị thực tiễn, mang tính khả thi và đạt hiệu quả tốt hơn.

Trên tinh thần đó, các chuyên gia trong nước và quốc tế đang và sẽ tiếp tục thảo luận về những giải pháp giúp nâng cao tính kết nối. Bộ Kế hoạch và Đầu tư có nhiệm vụ đồng hành cùng quá trình nghiên cứu - phân tích này, đưa ra những khuyến nghị chính sách phù hợp, trình Chính phủ xem xét - vì Việt Nam thịnh vượng và phát triển.