Hoàn thiện chính sách, tháo gỡ rào cản cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ

Doanh nghiệp - hạt nhân thúc đẩy chuỗi cung ứng nội địa

Tại Tọa đàm "Phát triển công nghiệp hỗ trợ: Những bài học và định hướng" do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 20/10, ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, công nghiệp hỗ trợ là nền tảng giúp ngành sản xuất Việt Nam phát triển bền vững, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Ông Quân nhấn mạnh, doanh nghiệp chính là trung tâm của quá trình này, bởi không ai hiểu rõ năng lực, thị trường và nhu cầu sản xuất bằng chính họ.

Thực tế cho thấy, trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã từng bước khẳng định năng lực trong các lĩnh vực linh kiện điện tử, cơ khí chính xác, dệt may, da giày… Một số doanh nghiệp nội địa đã trở thành nhà cung ứng cấp 1, cấp 2 cho các tập đoàn FDI (doanh nghiệp vốn đầu tư nước ngoài). Tuy vậy, tỷ lệ nội địa hóa trong nhiều ngành sản xuất vẫn còn khiêm tốn, quy mô doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm đa số, năng lực công nghệ và quản trị còn hạn chế.

Đưa ra quan điểm về vấn đề này, ông Vũ Đăng Khoa, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho biết, cộng đồng doanh nghiệp đang chuyển mình mạnh mẽ, đặc biệt ở khâu kết nối với doanh nghiệp FDI và các tập đoàn đa quốc gia. “Điều quan trọng nhất hiện nay là xây dựng năng lực cốt lõi của doanh nghiệp nội, từ đó tạo uy tín để trở thành đối tác tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nếu không chủ động nâng cao chất lượng, chúng ta sẽ mãi ở vị trí nhàcung ứng cấp thấp”, ông Khoa nhận định.

Theo ông Khoa, bên cạnh năng lực kỹ thuật, doanh nghiệp cần chú trọng tới tiêu chuẩn quản lý, khả năng đáp ứng các yêu cầu khắt khe về môi trường, lao động, truy xuất nguồn gốc. Đây là những yếu tố ngày càng được các tập đoàn FDI và các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản quan tâm. Đại diện VASI cũng cho rằng, cần hình thành mạng lưới doanh nghiệp hỗ trợ liên kết theo cụm ngành, tạo sức mạnh cộng hưởng, tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm”.

Từ thực tiễn sản xuất, bà Bùi Thị Hồng Hạnh, Giám đốc Công ty TNHH Cơ khí chính xác Minh Tâm (Hà Nội), chia sẻ: “Đểtham gia được vào chuỗi cung ứng, chúngtôi phải đầu tư lớn cho máy móc, công nghệ và đào tạo nhân lực. Tuy nhiên, chi phí đầu tư rất cao, trong khi khả năng tiếp cận vốn ưu đãi và hỗ trợ kỹ thuật vẫn còn hạn chế”.

Bà Hạnh kiến nghị Nhà nước cần có thêm chính sách tín dụng phù hợp, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc đạt chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế, bởi chỉ khi đủ điều kiện kỹ thuật, doanh nghiệp mới có cơ hội đứng trong chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn.

Cần chính sách đồng bộ để công nghiệp hỗ trợ 'cất cánh'

Từ góc độ quản lý nhà nước, ông Phạm Văn Quân cho biết, Bộ Công Thương đang rà soát, hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Trọng tâm là chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, giảm tối đa thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp cho địa phương. Bộ cũng đang đề xuất thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển công nghiệp với quy mô tương đương 1% GDP để tập trung nguồn lực hỗ trợ doanh nghiệp.

Song song với đó, Bộ Công Thương cũng đang xây dựng dự thảo Luật Công nghiệp trọng điểm, trong đó công nghiệp hỗ trợ được xác định là một trong năm ngành công nghiệp chiến lược, cùng với vật liệu mới và hóa chất. Đây sẽ là bước đi quan trọng để công nghiệp hỗ trợ Việt Nam chuyển mình từ "phụ trợ" sang "nền tảng" của nền sản xuất quốc gia.

Đại diện VASI, ông Vũ Đăng Khoa bổ sung rằng, chính sách hỗ trợ cần đi kèm cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả. Ông cho rằng, các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, xúc tiến thương mại, đào tạo nhân lực nên được triển khai linh hoạt hơn, gắn với nhu cầu thực tế của từng nhóm doanh nghiệp. “Chúng ta không thể hỗ trợ đồng loạt theo một khuôn mẫu, mà cần tập trung vào doanh nghiệp có tiềm năng phát triển chuỗi cung ứng thực sự”, ông Khoa nói.

Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đã có, tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng có thể “chạm” và biết đến chính sách. Nêu quan điểm về vấn đề này, ở góc độ doanh nghiệp, bà Bùi Thị Hồng Hạnh cho rằng, điều quan trọng là làm sao để doanh nghiệp “thực sự được chạm vào chính sách”. “Nhiều chính sách rất tốt nhưngdoanh nghiệp nhỏ như chúng tôi chưa biết đến hoặc không đủ điều kiện tiếp cận. Nếu Nhà nước có kênh thông tin và tư vấn cụthể hơn, chắc chắn hiệu quả sẽ cao hơn nhiều”, bà đề xuất.

Từ nhận định của các chuyên gia, doanh nghiệp, cũng như chính sách hỗ trợ của Nhà nước trong việc phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ có thể thấy, muốn phát triển công nghiệp hỗ trợ bền vững, doanh nghiệp phải là trung tâm, Nhà nước là người kiến tạo, kết nối là cầu nối thiết yếu. Tuy nhiên, theo ý kiến của các chuyên gia, nếu doanh nghiệp không chủ động, chính sách dù tốt đến đâu cũng khó phát huy hiệu quả. Nhưng nếu có sự đồng hành từ Nhà nước, chúng ta hoàn toàn có thể tạo ra hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ đủ mạnh để Việt Nam vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Bộ Công Thương đang tập trung triển khai Chiến lược phát triển ngành công nghiệp Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, trong đó coi phát triển công nghiệp hỗ trợ là một trong ba trụ cột chính. Nhiều chương trình hỗ trợ đã và đang được triển khai, như Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ quốc gia, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, tư vấn cải tiến quy trình sản xuất, hay kết nối cung - cầu giữa doanh nghiệp nội địa và FDI.