Hệ thống Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam: Tiếp tục hoàn thiện để phát triển

Khẳng định vai trò trong tái cơ cấu hệ thống các TCTD

Trong công tác tái cơ cấu hệ thống các TCTD gắn với xử lý nợ xấu, đã đến lúc cần tập trung phối hợp với NHNN xử lý dứt điểm các TCTD yếu kém mới đảm bảo thực hiện thành công Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu và Quyết định 1058/QĐ-TTg phê duyệt Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016 - 2020 (Quyết định 1058). Có thể khẳng định Nghị quyết 42 và Quyết định 1058 thể hiện sự thống nhất về quan điểm, sự quan tâm của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nhằm tháo gỡ khó khăn trong tái cơ cấu hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD) và xử lý nợ xấu, lành mạnh hóa hệ thống, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Đặc biệt, BHTGVN cần khẳng định hơn nữa vai trò của tổ chức BHTG khi một trong những nguyên tắc quan trọng được quán triệt trong quá trình này là ưu tiên bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TCTD mới đây đã trao cho BHTGVN trách nhiệm lớn hơn nhằm tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu các TCTD, cụ thể: BHTGVN được mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ trong quá trình cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt; trực tiếp hỗ trợ tài chính và hỗ trợ thanh khoản cho TCTD trong diện kiểm soát đặc biệt thông qua khoản vay đặc biệt theo phương án phục hồi đã được phê duyệt theo chỉ định của NHNN.

Ngoài ra, kênh huy động và dẫn vốn qua quỹ tín dụng ngoài một số tồn tại thì một mặt đã làm được nhiều việc trong thời gian qua, góp phần xóa đói, giảm nghèo, giảm tình trạng “tín dụng đen”. BHTGVN có thể cùng phối hợp với các cơ quan liên quan củng cố, lành mạnh hóa hoạt động của các Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND).

Đẩy nhanh và áp dụng BASEL II

Bắt nhịp với xu thế tất yếu trong thời kỳ hội nhập, NHNN đã tiến hành áp dụng Basel II đối với hệ thống ngân hàng thương mại để hướng đến xây dựng ngành ngân hàng an toàn, lành mạnh hơn. Theo Quyết định 986 (tháng 8/2018) của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược phát triển hệ thống ngân hàng đến năm 2025 – tầm nhìn đến năm 2030 thì đến năm 2020 sẽ có khoảng 10-12 ngân hàng đáp ứng đủ tiêu chuẩn BASEL II và tới năm 2025, toàn bộ các ngân hàng đáp ứng đầy đủ BASEL II.

Thực tế cho thấy, hiện hệ thống ngân hàng đang khá muộn so với tiến độ chung của quốc tế đã chính thức áp dụng BASEL II từ năm 2006 cũng như so với nhu cầu nội tại của Việt Nam. Đã đến lúc các TCTD cần tập trung cao độ để đáp ứng chuẩn BASEL II nhưng quan trọng hơn là đáp ứng một cách đầy đủ và thực chất theo đúng nghĩa của nó. Nếu muốn làm được điều này, các TCTD cần chúc trọng 04 vấn đề sau: (1) thực hiện tốt nhất các quy định tại Thông tư số 13/2018/TT-NHNN về quản lý rủi ro và kiểm soát nội bộ; (2) khẩn trương làm giàu và xây dựng cơ sở dữ liệu lớn (Big data) vừa để chạy mô hình định lượng rủi ro vừa để triển khai mô hình ngân hàng số; (3) kiện toàn bộ máy tổ chức theo đúng nghĩa BASEL II, nhất là bộ máy tổ chức cho quản lý rủi ro và tuân thủ; (4) đáp ứng đầy đủ chuẩn an toàn vốn theo Quy trình nội bộ đánh giá an toàn vốn (ICAAP).

Đối với lĩnh vực BHTG, triển khai Basel II giúp nâng cao hiệu quả hoạt động nghiệp vụ của tổ chức, qua đó góp phần bảo vệ tốt hơn quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền. Đối với tổ chức BHTG, việc kiểm soát tốt rủi ro của các tổ chức tham gia BHTG sẽ giúp bảo đảm tốt hơn quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền thông qua triển khai các hoạt động nghiệp vụ về BHTG như giám sát, kiểm tra, thu phí BHTG... Một điểm quan trọng hơn nữa là khi các tổ chức tín dụng áp dụng Basel II, khả năng đổ vỡ sẽ có xu hướng giảm đi. Từ đó, xác suất phải chi trả tiền gửi được bảo hiểm của tổ chức BHTG cũng sẽ giảm, quỹ BHTG sẽ được bảo toàn. Bên cạnh đó, khi xác suất đổ vỡ ngân hàng giảm, khả năng xảy ra khủng hoảng cũng sẽ giảm, từ đó, chi phí xử lý khủng hoảng giảm, giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước và các nguồn lực xã hội khác.

Ưu tiên nâng cao năng lực đội ngũ kiểm tra, giám sát hệ thống

BHTGVN ban hành Quy chế thông tin báo cáo về tiền gửi được bảo hiểm có hiệu lực từ ngày 01/07/2018. Kênh thông tin chính thống này được kỳ vọng sẽ hiệu quả trong việc tháo gỡ những khó khăn cơ bản về cơ chế phối hợp, trao đổi thông tin trong hoạt động BHTG; thuận tiện hơn trong công tác giám sát từ xa, kiểm tra tại chỗ; đặc biệt, có hướng dẫn cụ thể về những thay đổi trong chính sách BHTG. Hoạt động của các TCTD ngày nay đã rất khác so với 10 năm về trước khi mà quy mô tăng gấp 2.5 lần, tính chất hoạt động cũng đã dạng hơn nhiều, chưa kể các loại sản phẩm – dịch vụ mới gắn với công nghệ đang ngày một phát triển mạnh mẽ, rủi ro hoạt động (các yếu tố liên quan đến quy trình, công nghệ, con người và khách quan, v.v.) diễn biến phức tạp hơn. Thực tế này đòi hỏi đội ngũ kiểm tra, giám sát của hệ thống trong đó có thành phần là BHTGVN phải được nâng tầm, thực thi giám sát trên cơ sở rủi ro nhiêu hơn là hành chính, có khả năng cảnh báo sớm và dự báo tốt hơn.