Hải quân Việt Nam: 70 năm bảo vệ chủ quyền biển đảo

Hải quân nhân dân Việt Nam - lực lượng nòng cốt trên biển của Tổ quốc chính thức ra đời từ ngày 7/5/1955, khi Bộ Quốc phòng ban hành Nghị định 284/NĐ‑A thành lập Cục Phòng thủ bờ bể.

Trải qua bảy thập kỷ, từ những chiếc xuồng máy đầu tiên và trạm radar sơ khai, Hải quân Việt Nam đã trưởng thành vượt bậc, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo và hòa bình, ổn định khu vực.

Nhân dịp kỷ niệm 70 năm, chúng ta nhìn lại hành trình dựng xây, những chiến công lịch sử và định hướng phát triển trong giai đoạn mới của lực lượng Hải quân nhân dân Việt Nam.

Những chiến công làm rạng danh “tinh thần Đông Hồ”

Ngày 7/5/1955, với Nghị định 284/NĐ‑A, Cục Phòng thủ Bờ bể ra đời, đặt nền móng cho tổ chức hải quân. Chức năng ban đầu là huy động, đào tạo cán bộ; xây dựng xưởng sửa chữa phương tiện thủy quân; tổ chức lực lượng bảo vệ bờ biển.

Chỉ ba tháng sau, vào ngày 24/8/1955, hai thủy đội Sông Lô và Bạch Đằng được thành lập tại Hải Phòng. Những đơn vị đầu tiên này, với vài chục xuồng máy và trang bị còn thô sơ, đã viết nên trang sử mở đầu cho truyền thống “Anh hùng - Bất khuất - Trung thành - Đổi mới”.

Các chiến sĩ phân đội 2 Hải quân (1960). Ảnh: TTXVN

Trong những năm cuối thập niên 1950 và đầu 1960, hệ thống cảng, ụ sửa chữa và trạm radar dần hình thành trải dài từ Quảng Ninh đến Cửa Tùng (Quảng Trị). Việc xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật không chỉ nâng cao khả năng tuần tra, giám sát mà còn tạo điều kiện để lực lượng hải quân phát triển đa dạng về chủng loại tàu: Từ tàu tuần tiễu ven bờ, tàu phóng ngư lôi, đến tàu săn ngầm và các tàu vận tải, trinh sát.

Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Hải quân nhân dân Việt Nam không chỉ giữ vững tuyến phòng thủ bờ biển mà còn trực tiếp tham gia các trận đánh quan trọng. Đỉnh cao là sự kiện ngày 2 và 5/8/1964, khi tàu khu trục Maddox của hải quân Mỹ xâm phạm vùng biển Bắc Việt. Lực lượng hải quân phối hợp chặt chẽ với phòng không và nhân dân ven biển, bắn rơi một máy bay địch, đồng thời tiêu diệt nhiều mục tiêu trên biển. Trận đánh mở màn này đã khẳng định ý chí “thà hy sinh chứ không để mất một tấc biển nào”.

Từ năm 1965 - 1973, Hải quân mở “Đường Hồ Chí Minh trên biển”, vận chuyển hơn 300.000 tấn vũ khí, đạn dược, hàng hóa và hàng chục nghìn lượt cán bộ, chiến sĩ vào tiếp viện miền Nam. Trong các trận đánh trên biển, lực lượng ta đã tiến hành hơn 700 trận, bắn rơi 118 máy bay, bắn chìm và hư hại 45 tàu, thuyền địch. Những chiến công đó góp phần quan trọng làm suy yếu hải lực địch, tạo điều kiện cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975.

Hiện đại hóa và tầm nhìn tương lai

Bước sang thế kỷ XXI, trước yêu cầu bảo vệ chủ quyền biển đảo trong bối cảnh quốc tế diễn biến phức tạp, Việt Nam triển khai chương trình hiện đại hóa Hải quân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm một đơn vị Hải quân ngày 22/1/1962. Ảnh: TTXVN

Từ đầu những năm 2000, hàng loạt tàu hộ vệ tên lửa, tàu tuần tra đa năng, trực thăng săn ngầm, hệ thống radar và tên lửa bờ biển được đầu tư mua sắm và nghiên cứu đóng mới trong nước. Nhà máy Z189 (Hải Phòng), Nhà máy A41 (TP. Hồ Chí Minh) lần lượt làm chủ công nghệ đóng tàu, giúp nâng cao năng lực tự chủ quốc phòng.

Song song với hiện đại hóa trang bị, Hải quân Việt Nam đẩy mạnh hợp tác quốc tế: Tham gia diễn đàn ADMM‑Plus, ASEAN Defence Ministers’ Meeting, tổ chức và tham gia các cuộc tập trận chung với nhiều đối tác như Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản.

Những hoạt động này không chỉ nâng cao năng lực tác chiến và phối hợp, mà còn khẳng định trách nhiệm trong gìn giữ hòa bình, an ninh hàng hải khu vực. Công tác cứu hộ, cứu nạn (SAR) trên biển được chú trọng; mỗi năm, đội tàu SAR hoàn thành hàng trăm nhiệm vụ, kịp thời cứu vớt ngư dân và các tàu thuyền gặp nạn, góp phần bảo đảm an toàn hàng hải.

Hướng tới năm 2030, mục tiêu là xây dựng Hải quân “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, có khả năng thực thi pháp luật biển, bảo vệ vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia. Tầm nhìn tới năm 2045 định hình lực lượng có khả năng cơ động cao, tác chiến đa phương thức, đa nhiệm, trở thành thành phần quan trọng trong lực lượng bảo vệ an ninh, phát triển quốc gia, đồng thời là lực lượng bạn đáng tin cậy trong hợp tác quốc tế.

Trong suốt 70 năm dựng xây, Hải quân nhân dân Việt Nam đã hiện thực hóa khát vọng “biển xanh, đảo thẳm, người an lòng” bằng những chiến công lẫy lừng và bước tiến không ngừng về hiện đại hóa.

Truyền thống “Anh hùng - Bất khuất - Trung thành - Đổi mới” tiếp tục được hun đúc trong từng cán bộ, chiến sĩ. Nhìn về tương lai, với sự ủng hộ của Đảng, Nhà nước và nhân dân, Hải quân Việt Nam sẽ vững vàng giữ gìn từng tấc biển, góp phần bảo vệ hoà bình, ổn định và phát triển thịnh vượng của đất nước.