Kết quả đạt được của 2 tháng đầu năm chưa thể đánh giá được điều gì. Ví dụ, tháng 1/2025 xuất khẩu đạt 2,26 tỷ USD giảm hơn con số 2,3 tỷ USD cùng kỳ của năm 2024. Tuy nhiên, so sánh hai con số này để nhận xét tăng trưởng là không đúng, bởi tháng 1/2025 doanh nghiệp mất 9 ngày nghỉ Tết Nguyên đán, do đó sản xuất, xuất khẩu giảm là bình thường. Trong khi đó tháng có ngày nghỉ Tết Nguyên đán của năm 2024 kim ngạch giảm tới 20% so với năm 2023.

Đơn hàng của năm nay, về sản lượng vẫn giữ vững, những khách hàng lớn, thương hiệu lớn đều ổn định đơn hàng ở Việt Nam. Nhưng tăng trưởng hay không thì cũng phải chờ đến hết quý I/2025 mới có thể nhìn nhận chính xác.

Thế nhưng so với những năm trước, diễn biến đầu năm nay chưa phải sôi động, vẫn phải chờ đợi khách hàng mới. Nguyên do, nhiều nhãn hàng, nhà nhập khẩu đang dịch chuyển khỏi Trung Quốc bởi những diễn biến mới về thuế nhập khẩu hàng hóa sản xuất tại quốc gia này. Mặt khác, khách hàng không bao giờ “bỏ trứng vào một giỏ” để tránh rủi ro, do vậy việc phân tán đơn hàng là cần thiết.

Như đã nói, để tránh rủi ro, nhãn hàng sẽ phân tán đơn hàng nhưng phần đơn hàng dành cho Việt Nam cũng đã đạt ngưỡng, để các hãng lớn tăng thêm thị phần sourcing (nguồn cung) ở Việt Nam là tương đối khó.

Năm 2025 ngành da giày đặt mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu 10% so với năm trước có khả năng đạt được nhưng để có thể đánh giá tăng trưởng hơn nữa hay không là khó. Những doanh nghiệp sản xuất cho các nhãn hàng lớn vẫn triển khai tốt, nhưng không phải đạt mức dồi dào như năm 2022. Bên cạnh đó, vẫn có doanh nghiệp phải chờ và tìm kiếm đơn hàng.

Về mặt thị trường, Mỹ hiện vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất cũng là thị trường tốt của ngành da giày. Việc Mỹ tăng thuế 10% với hàng hóa Trung Quốc, giúp giày dép Việt Nam có lợi thế cạnh tranh hơn hẳn so với giày dép Trung Quốc ở thị trường sở tại.

Nhưng với thị trường EU phải đánh giá lại, bởi khi vào Mỹ bị tăng thuế, doanh nghiệp giày dép Trung Quốc sẽ chuyển hướng xuất khẩu sang EU. Với lợi thế về giá rẻ, giày dép Việt rất khó, thậm chí không thể cạnh tranh, kể cả khi Việt Nam có lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do với EU.

Khu vực Trung Đông cũng rất được kỳ vọng, nhất là khi Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Việt Nam - UAE (CEPA) giữa Việt Nam và UAE đã được ký kết. UAE cam kết xóa bỏ thuế quan ngay khi Hiệp định CEPA có hiệu lực đối với nhiều ngành hàng chủ lực và có tiềm năng xuất khẩu lớn của Việt Nam. Doanh nghiệp đang chờ hoàn thiện các thủ tục sau ký kết để đẩy mạnh xúc tiến xuất khẩu sang thị trường này, từ đó tiến sang các nước Trung Đông.

Châu Á cũng là thị trường mới nổi, mang lại giá trị xuất khẩu lớn. Trong đó, Trung Quốc và Ấn Độ đều có hiệp định thương mại song phương, đa phương với Việt Nam, thuế ở mức 0%. Trong đó, hai quốc gia có hơn 2 tỷ dân- là thị trường đáng mơ ước cho bất cứ doanh nghiệp nào, chưa kể chi phí logistics thấp hơn nhiều so với xuất sang các thị trường ở châu Âu, châu Mỹ. Năm 2024 Việt Nam đã xuất khẩu 2 tỷ USD giày dép sang Trung Quốc.

Thị trường khối các hiệp định thương mại tự do cũng được doanh nghiệp da giày tận dụng tốt, đạt 95%. Nguyên do, quy tắc xuất xứ của các hiệp định khá dễ thở với ngành.

Khó khăn đầu tiên là thiếu lao động, đây là bài toán với mức độ khó ngày càng cao theo từng năm và chưa giải được, thậm chí đã có doanh nghiệp phải đóng cửa vì thiếu lao động. Nguyên do, hiện xu hướng lao động bỏ việc đi xuất khẩu lao động đang rất rõ. Cùng đó là sự cạnh tranh lao động trong ngành, ngoài ngành, cạnh tranh với doanh nghiệp FDI.

Tiếp đó là thiếu nguyên phụ liệu trong nước, Việt Nam hiện đáp ứng được từ 50-55% nguyên liệu sản xuất da giày trong nước nhưng vẫn chưa thể đủ. Bởi những năm gần đây chi phí đầu vào tăng ngày một cao, việc phải nhập khẩu 45-50% nguyên phụ liệu cũng khiến đội hơn nữa giá thành sản phẩm.

Qua quá trình làm việc, các nhãn hàng bày tỏ muốn tăng hơn nữa tỷ lệ nguyên liệu trong nước lên 65-70% hay 80-85%, đồng nghĩa khép kín hơn chuỗi cung. Như vậy, tính cam kết về đặt hàng, lợi nhuận ở lại Việt Nam càng cao, thời gian giao hàng càng rút ngắn.

Một vấn đề nữa, gần đây Bộ Tài chính đang đề xuất bỏ cơ chế xuất nhập khẩu tại chỗ. Doanh nghiệp nhập khẩu nguyên phụ liệu cho sản xuất hàng xuất khẩu lập tức được hưởng thuế 0%, nhưng mua nguyên liệu trong nước phải tạm ứng trước sau đó mới hoàn thuế khiến doanh nghiệp bị đọng vốn, việc hoàn thuế cũng khá khó khăn.

Hiệp hội và doanh nghiệp mong muốn gỡ nút thắt này để làm sao chuỗi cung ứng vận hành tốt mới có khả năng đẩy tăng trưởng xuất khẩu và đẩy mạnh sản xuất thêm các nguyên vật liệu trong nước, nâng dần tỷ lệ nội địa hóa, hấp dẫn đối tác.

Ngành da giày nói hết tiềm năng cũng đúng, không hết tiềm năng cũng đúng. Vì hiện nay sản xuất của ngành thâm dụng lao động rất lớn, cứ có lao động là duy trì tốt, chi phí lao động cũng rất ổn so với các nước.

Nếu đầu tư vào hệ thống công nghệ năng suất tăng rất nhanh nhưng phụ thuộc bài toàn đầu tư của doanh nghiệp. Hiện các nhãn hàng cũng đã yêu cầu và đưa dần công nghệ vào sản xuất. Thực tế những năm qua, ngành da giày không tăng số lượng doanh nghiệp nhưng sản lượng tăng bình quân 10% mỗi năm, điều này có được là nhờ tăng năng suất lao động.

Tuy nhiên, sản xuất da giày khá đặc thù không phải cứ có tiền là đầu tư được mà cần phải có nghề mà nghề này khá khó.

Quay lại bài toán đầu tư, bên cạnh ưu đãi về lãi suất khi vay vốn đầu tư, doanh nghiệp cần có những chính sách ưu đãi về thuế. Giảm thủ tục liên quan đến hải quan, hoàn thuế cũng là một cách tiết kiệm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp.

Về phía hiệp hội, để đạt mục tiêu tăng trưởng 10% trong năm nay, hiệp hội nỗ lực cùng doanh nghiệp đa dạng hóa nguồn cung, liên tục tìm khách hàng mới. Không phải doanh nghiệp có khách hàng rồi là yên tâm, phải luôn phòng trừ trường hợp bị rút đơn hàng, do đó vẫn cần khách hàng mới liên tục để duy trì đặt hàng mới tại Việt Nam.