Tin Khu Vực 
Trụ cột chiến lược ngành kiểm toán trong giai đoạn mới
Tại Tọa đàm “Đột phá chiến lược - Vững bước tương lai kiểm toán số” do Báo Kiểm toán tổ chức mới đây, lãnh đạo Cục Công nghệ thông tin của Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra một thực tế không thể trì hoãn: ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số không còn là xu hướng mà đã trở thành điều kiện tiên quyết của hoạt động kiểm toán trong giai đoạn 2025 - 2030.
Sự bùng nổ dữ liệu, khối lượng công việc tăng nhanh và yêu cầu kiểm toán toàn diện khiến lực lượng kiểm toán viên phải đối mặt với áp lực về thời hạn, phạm vi và chất lượng nhiệm vụ. Những đòi hỏi này buộc Kiểm toán Nhà nước phải chuyển mạnh sang môi trường số để giảm tải khâu thủ công, nâng cao năng lực đánh giá và mở rộng quy mô kiểm tra trên nền tảng dữ liệu số hóa.
Ông Phạm Huy Thông, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán Nhà nước. Ảnh: Thu Hường
Theo ông Phạm Huy Thông, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán Nhà nước, cùng với sự thay đổi mô hình chính quyền địa phương và yêu cầu hoàn thành kiểm toán ngân sách trước mốc thời gian ngày 30/6, các đơn vị kiểm toán khu vực đứng trước lượng công việc tăng mạnh và đầu mối kiểm toán ngày càng nhiều.
Trong bối cảnh đó, việc duy trì phương thức kiểm toán truyền thống đã không còn phù hợp. Kiểm toán viên phải làm việc trên dữ liệu điện tử, kết nối thông tin liên ngành và xử lý các bộ dữ liệu lớn, nhiều chiều. Điều này lý giải vì sao ứng dụng công nghệ thông tin được xác định là một trong ba trụ cột chiến lược của ngành trong giai đoạn mới.
Không chỉ dừng lại ở khối lượng, yêu cầu nâng cao chất lượng kiểm toán cũng tạo nên lực đẩy lớn. Kiểm toán nhà nước định hướng chuyển từ hậu kiểm sang tiền kiểm, từ chọn mẫu sang kiểm toán toàn diện.
“Việc đánh giá sâu, rộng và kịp thời chỉ có thể thực hiện khi kiểm toán viên được trang bị công cụ phân tích dữ liệu mạnh mẽ và làm việc trên quy trình số hóa, đồng bộ từ lập kế hoạch đến tổng hợp kiến nghị”, ông Phạm Huy Thông khẳng định.
Bên cạnh đó, theo ông, quá trình chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ ở tất cả bộ, ngành và địa phương khiến dữ liệu số trở thành nền tảng chung. Kiểm toán nhà nước phải sẵn sàng kết nối và kiểm toán trên cùng hệ thống này, đảm bảo tính liên thông và hiệu quả của hoạt động giám sát tài chính công.
Những bước chuẩn bị quan trọng trong hành trình chuyển đổi
Lãnh đạo Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán Nhà nước, nhấn mạnh, năm 2025 được xem là năm bản lề khi nhiều hệ thống và nền tảng quan trọng của Kiểm toán Nhà nước đi vào vận hành. Trên cơ sở Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngành đã đẩy nhanh việc xây dựng phần mềm quản lý hoạt động kiểm toán tập trung, cho phép kiểm toán viên thực hiện toàn bộ quy trình trên môi trường số, từ lập kế hoạch, triển khai kiểm toán đến theo dõi kiến nghị và quản lý dữ liệu.
Kiểm toán Nhà nước đã xây dựng lộ trình triển khai AI trong hoạt động kiểm toán. Ảnh: TL
Cùng với đó, Kiểm toán Nhà nước đặc biệt chú trọng nhiệm vụ bảo mật, an ninh thông tin với mục tiêu nâng cấp hệ thống bảo vệ lên cấp độ 4 vào đầu năm 2026. “Những đợt diễn tập thực chiến an ninh mạng phối hợp với đại diện các đơn vị công nghệ thông tin của nhiều bộ, ngành đã mang lại bài học quan trọng về kỹ năng phòng vệ và phản ứng sự cố trong toàn ngành”, ông Phạm Huy Thông nói.
Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán Nhà nước cho biết thêm, điểm nhấn nổi bật của giai đoạn này là việc hoàn thiện và thử nghiệm năm Agent AI phục vụ trực tiếp cho nghiệp vụ kiểm toán. Từ hỗ trợ kiểm soát chất lượng, lập tờ trình, quản lý đề tài khoa học đến lựa chọn đơn vị kiểm toán trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng và rà soát hồ sơ số hóa tại các cuộc kiểm toán chuyên đề, các gent đã chứng minh khả năng xử lý dữ liệu nhanh và hiệu quả.
“Thời gian rà soát một hồ sơ số hóa giảm từ vài ngày xuống còn khoảng hai giờ, mở ra dư địa lớn cho việc tăng năng suất và kiểm tra nhiều hơn với nguồn lực hiện có. Đây chính là nền tảng cho mô hình kiểm toán dựa trên dữ liệu lớn mà Kiểm toán nhà nước đang hướng tới”, lãnh đạo Cục Công nghệ thông tin khẳng định.
Tuy vậy, theo ông, hành trình chuyển đổi số không tránh khỏi những thách thức. Việc kết nối dữ liệu giữa Kiểm toán nhà nước với các bộ, ngành dù tạo thuận lợi nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro an ninh mạng, đòi hỏi hệ thống bảo mật phải được nâng cấp liên tục. Hạ tầng phục vụ ứng dụng trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là máy chủ AI chuyên dụng, cần được đầu tư đồng bộ và thẩm định kỹ lưỡng trước khi triển khai.
Một trở ngại khác là thiếu hụt nhân lực công nghệ thông tin trình độ cao, một vấn đề chung của nhiều cơ quan Nhà nước. Những cơ chế tuyển dụng đặc thù mới ban hành được kỳ vọng sẽ giúp Kiểm toán nhà nước thu hút chuyên gia, nhưng để hình thành đội ngũ đủ mạnh vẫn cần thêm thời gian.
Thách thức lớn nữa nằm ở sự phối hợp nội bộ. Công nghệ chỉ phát huy hiệu quả khi đội ngũ kiểm toán viên, những người trực tiếp sử dụng được đào tạo bài bản và tham gia xây dựng quy trình vận hành.
“Việc triển khai AI đòi hỏi sự đồng thuận và hỗ trợ từ các đơn vị chuyên môn, bởi công nghệ thông tin chỉ đảm nhiệm phần kỹ thuật, còn tri thức nghiệp vụ vẫn thuộc về lực lượng kiểm toán viên. Xây dựng quy trình phối hợp là nhiệm vụ then chốt trong giai đoạn tới nhằm đảm bảo AI trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả chứ không phải gánh nặng vận hành”, ông nói.
Trước các yêu cầu mới, Kiểm toán Nhà nước đã xây dựng lộ trình triển khai AI trong hoạt động kiểm toán, đặt mục tiêu thí điểm năm Agent AI từ năm 2026 và áp dụng toàn ngành từ năm 2027 - 2030. Bên cạnh đó, Dự án Chuyển đổi số và ứng dụng AI trong ngành kiểm toán đã được phê duyệt, tập trung thiết kế kiến trúc tổng thể về kho dữ liệu và tích hợp AI cho từng nghiệp vụ chuyên môn. Đây là bước đi mang tính chiến lược để Kiểm toán nhà nước có thể vận hành đồng bộ trên môi trường số, tận dụng sức mạnh của dữ liệu và công nghệ trong giám sát ngân sách công.
Ông Phạm Huy Thông, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán nhà nước: AI không thay thế được kiểm toán viên nhà nước. Công nghệ chỉ đóng vai trò công cụ, giúp mở rộng phạm vi kiểm tra, nâng cao chất lượng đánh giá và xử lý khối lượng dữ liệu lớn trong thời gian ngắn. Lợi thế thuộc về những kiểm toán viên biết sử dụng công nghệ, chủ động thích ứng và kết hợp tri thức nghiệp vụ với khả năng khai thác dữ liệu số. Đó cũng chính là tinh thần xuyên suốt của hành trình chuyển đổi số trong ngành kiểm toán: con người vẫn là trung tâm, còn công nghệ là lực đẩy để nâng tầm chất lượng kiểm toán công.
