Góp ý Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV: 'Khẳng định nông nghiệp là lợi thế quốc gia’

Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng đang được lấy ý kiến rộng rãi trong xã hội, trong đó nội dung về nông nghiệp, nông thôn và nông dân nhận nhiều sự quan tâm. Đây là lĩnh vực gắn với sinh kế của phần lớn dân cư và là một trong những yếu tố giữ vai trò quan trọng trong ổn định kinh tế, xã hội. Trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy đã đưa ra những quan điểm nhằm làm rõ hơn vị trí chiến lược của nông nghiệp trong giai đoạn 2026 - 2030, hướng tới phát triển bền vững.

Xác lập tầm chiến lược cho nông nghiệp

- Ông đánh giá như thế nào về cách văn kiện đề cập đến nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong giai đoạn 2026 - 2030?

Chuyên gia Hoàng Trọng Thủy: Là người có nhiều năm gắn bó với ngành nông nghiệp Việt Nam, điều tôi quan tâm nhất khi đọc Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng là nông nghiệp sẽ được định hướng phát triển ra sao trong giai đoạn mới? Nông thôn sẽ thay đổi theo hướng nào và đời sống của người nông dân có được cải thiện thực chất hay không trong bối cảnh hội nhập và chuyển dịch mạnh mẽ của đất nước giai đoạn 2026 - 2030?

Với 180 chữ được viết trong Báo cáo chính trị về nông nghiệp, tôi nhận thấy đã đúng, trúng, đã kế thừa tư tưởng Đại hội lần thứ XIII của Đảng: "Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; nêu cao ý chí độc lập, tự chủ, chủ động, tích cực hội nhập". Tuy nhiên, tôi đề nghị cần bổ sung và khẳng định mạnh mẽ: "Nông nghiệp là lợi thế quốc gia" và được ghi rõ trong Báo cáo Chính trị Đại hội XIV của Đảng như một định hướng chiến lược có tầm hiến định, định vị lâu dài cho phát triển bền vững của đất nước.

- Theo ông, đâu là những cơ sở lịch sử và giá trị văn hóa, xã hội cần được làm rõ hơn để nông nghiệp được khẳng định như một lợi thế quốc gia trong giai đoạn mới?

Chuyên gia Hoàng Trọng Thủy: Về tính bao trùm, trong suốt tiến trình dựng nước và giữ nước, nông nghiệp không chỉ là ngành sản xuất vật chất cơ bản mà còn là cội nguồn của văn minh, trụ đỡ của nền kinh tế, là không gian sinh tồn của dân tộc Việt Nam.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, khi đất nước đang định vị lại mô hình tăng trưởng và lựa chọn những động lực chiến lược cho thời kỳ 2026 - 2030 thì cần phải khẳng định mạnh mẽ, rõ ràng hơn: "Nông nghiệp là lợi thế quốc gia".

Về cơ sở lịch sử và bản sắc của một quốc gia nông nghiệp, từ buổi đầu dựng nước, Việt Nam đã hình thành nền văn minh lúa nước sông Hồng, sông Cửu Long. Trải qua hàng ngàn năm, nông nghiệp đã nuôi sống dân tộc, tạo nên bản sắc văn hóa, cấu trúc xã hội và tinh thần đoàn kết cộng đồng.

Trong các giai đoạn lịch sử cách mạng, nông nghiệp luôn giữ vai trò trụ đỡ chiến lược. Trong kháng chiến, nông dân là lực lượng chủ lực, "thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người", góp phần làm nên thắng lợi của dân tộc. Trong thời kỳ đổi mới, nông nghiệp là ngành đi đầu cứu nguy cho nền kinh tế quốc dân khi khủng hoảng đầu những năm 1980. Chính "Khoán 10" năm 1988 và cải cách ruộng đất hợp lý đã giải phóng sức sản xuất, giúp Việt Nam từ nước thiếu ăn trở thành cường quốc xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

Trong giai đoạn hội nhập, nông nghiệp tiếp tục là nguồn ổn định xã hội và đảm bảo an ninh quốc gia, nhất là khi kinh tế toàn cầu chịu cú sốc từ đại dịch Covid-19, khủng hoảng năng lượng và biến đổi khí hậu. Như vậy, nông nghiệp không chỉ là ngành sản xuất kinh tế mà là nền tảng sinh tồn và sức mạnh bền vững của quốc gia Việt Nam.

Khát vọng Việt Nam xanh từ nền tảng nông nghiệp

- Việc đưa khẳng định nông nghiệp là lợi thế quốc gia vào Báo cáo Chính trị sẽ tác động thế nào đến tư duy hoạch định chiến lược và ưu tiên phân bổ nguồn lực quốc gia trong giai đoạn tới, thưa ông?

Chuyên gia Hoàng Trọng Thủy:Thứ nhất, để định vị chiến lược phát triển trong giai đoạn mới: Giai đoạn 2026 - 2030, Việt Nam bước vào thập kỷ bản lề hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao trước năm 2045. Mô hình tăng trưởng phải chuyển từ "tăng theo lượng" sang "tăng theo chất", từ "khai thác tài nguyên" sang "dựa vào tri thức, công nghệ và lợi thế tự nhiên". Trong bối cảnh đó, nông nghiệp chính là lĩnh vực hội tụ đầy đủ 3 yếu tố: tài nguyên thiên nhiên, trí tuệ con người và công nghệ sinh học hiện đại.

Khẳng định "nông nghiệp là lợi thế quốc gia" trong Báo cáo Chính trị sẽ định vị lại tư duy phát triển không coi nông nghiệp là "vùng trũng" mà là "nguồn lực chiến lược của quốc gia", ngang tầm với công nghiệp và dịch vụ.

Thứ hai, để làm cơ sở chính trị, thể chế cho phân bổ nguồn lực và hoạch định chính sách. Một khi đã được khẳng định trong Báo cáo Chính trị, nguyên tắc này sẽ trở thành cơ sở pháp lý, chính trị cho việc ưu tiên đầu tư hạ tầng thủy lợi, logistics, số hóa và công nghệ sinh học trong nông nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân phát triển kinh tế nông nghiệp tuần hoàn - carbon thấp; xây dựng các vùng động lực nông nghiệp xanh gắn với xuất khẩu, du lịch sinh thái, năng lượng tái tạo và kinh tế biển.

Củng cố và nâng cao vai trò của Hội Nông dân Việt Nam như tổ chức đại diện chính trị, xã hội trung tâm của người nông dân, tham gia phản biện chính sách, tổ chức sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực nông thôn.

Nói cách khác, đưa khẳng định này vào Báo cáo Chính trị là chuyển từ nhận thức sang cam kết chính trị, từ chủ trương sang hành động cụ thể.

Thứ ba, để phát huy vai trò của nông nghiệp như nền tảng liên kết các ngành kinh tế nông nghiệp là nguồn đầu vào và động lực phát triển của nhiều ngành khác như: Công nghiệp chế biến (thực phẩm, sinh học, vật liệu mới, năng lượng sinh học); dịch vụ logistics, tài chính nông nghiệp, du lịch nông thôn, thương mại điện tử; công nghiệp công nghệ cao gắn với nông nghiệp số, dữ liệu sinh học, giống cây con và vật liệu di truyền.

Kinh nghiệm từ Hà Lan, Israel, New Zealand cho thấy, một nền nông nghiệp hiện đại, sáng tạo có thể làm nền cho toàn bộ nền kinh tế tri thức. Nếu Việt Nam khai thác đúng hướng, nông nghiệp có thể trở thành "mỏ vàng xanh", vừa tạo giá trị gia tăng, vừa bảo vệ môi trường, vừa lan tỏa phát triển đến các vùng sâu, vùng xa.

- Từ khẳng định nông nghiệp là lợi thế quốc gia, theo ông Văn kiện Đại hội XIV cần xác lập tầm nhìn và định hướng hành động như thế nào để "phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh" trở thành một trong những động lực trung tâm của quá trình phát triển đất nước trong thời kỳ mới?

Chuyên gia Hoàng Trọng Thủy: Đại hội XIII đã xác định rõ "phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh". Tuy nhiên, để chuyển hóa mục tiêu đó thành sức mạnh thực tế, cần bước tiến xa hơn trong Đại hội XIV là phải nâng tầm nhận thức chính trị: Nông nghiệp không chỉ là nền tảng, mà là lợi thế quốc gia, nguồn lực chiến lược để phát triển bền vững, bảo đảm an ninh và khơi dậy khát vọng Việt Nam hùng cường. Từ khẳng định ấy, tôi kiến nghị 3 định hướng lớn:

Thứ nhất, xây dựng Chiến lược quốc gia về nông nghiệp xanh, kinh tế sinh học, kinh tế tuần hoàn đến năm 2045, coi đó là một trụ cột của phát triển kinh tế xanh Việt Nam.

Thứ hai, đổi mới thể chế nông nghiệp, trong đó nông dân thực sự là chủ thể trung tâm, được bảo đảm quyền lợi trong chuỗi giá trị; Hội Nông dân Việt Nam là cầu nối giữa chính sách và thực tiễn, giữa Nhà nước và thị trường.

Thứ ba, phát triển văn hóa nông thôn và con người nông dân mới, có tri thức, kỹ năng số, tinh thần khởi nghiệp và ý thức bảo vệ môi trường.

Khẳng định "Nông nghiệp là lợi thế quốc gia" là một nhận định đúng về thực tiễn, là tuyên ngôn chiến lược của một dân tộc lấy đất và con người làm gốc. Đó là sự kế thừa giá trị truyền thống, đồng thời là lời cam kết với tương lai: Việt Nam không đi ngược lại thiên nhiên mà phát triển hài hòa với tự nhiên, văn minh, sinh thái và bao trùm.

Vì vậy, đưa khẳng định này vào Báo cáo Chính trị Đại hội XIV của Đảng vừa mang ý nghĩa biểu tượng vừa là hành động chính trị có tầm chiến lược, mở đường cho giai đoạn phát triển mới - một Việt Nam hùng cường, xanh, thịnh vượng và hạnh phúc; trong đó nông nghiệp, nông dân, nông thôn không còn là "hậu phương" mà là mặt trận phát triển của đất nước.

Xin cảm ơn ông!

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV đã được công bố để lấy ý kiến nhân dân. Việc lấy ý kiến được thực hiện từ ngày 15/10 đến 15/11 qua hội nghị, hội thảo, báo cáo của các cơ quan, góp ý trực tuyến qua ứng dụng VNeID hoặc thư gửi về cơ quan Trung ương. Ở nước ngoài, các cơ quan đại diện Việt Nam sẽ tiếp nhận góp ý của kiều bào. Bộ Công an, Văn phòng Trung ương Đảng, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp tổ chức, tổng hợp theo biểu mẫu hướng dẫn.