Gỡ rào cản tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo

Làm rõ cơ chế lựa chọn, đặt hàng nhiệm vụ

Ngày 14/10, Chính phủ ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Luật số 93/2025). Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa các chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo, tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia quá trình nghiên cứu, đổi mới công nghệ và phát triển sản phẩm mới.

Nghị định số 268 cho phép cơ quan quản lý có thể đặt hàng trực tiếp các nhiệm vụ phục vụ mục tiêu công, đồng thời cho phép doanh nghiệp, tổ chức tự đề xuất nhiệm vụ để được Nhà nước tài trợ một phần hoặc toàn bộ kinh phí. Tuy nhiên, hiện vẫn có những băn khoăn từ phía doanh nghiệp cho rằng cần làm rõ cơ chế lựa chọn, xét duyệt, thẩm định và ký kết hợp đồng tài trợ/đặt hàng để bảo đảm linh hoạt, khách quan và rút ngắn thời gian thực hiện.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương về vấn đề này, ông Nguyễn Mai Dương, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, để đảm bảo cơ chế mới vận hành hiệu quả, các quy định của Nghị định 268 đã đổi mới toàn diện quy trình trên ba trụ cột chính:

Thứ nhất, là sự minh bạch và công khai toàn bộ quy trình. Tất cả các khâu, từ thông báo kêu gọi, tiêu chí lựa chọn, cho đến kết quả xét duyệt đều được công khai trên Cổng thông tin điện tử. Điều này tạo ra một sân chơi bình đẳng, nơi mọi doanh nghiệp, tổ chức đều có cơ hội tiếp cận như nhau.

Thứ hai, đề cao vai trò của chuyên môn và tính độc lập trong xét duyệt. Thay vì chỉ dựa vào cơ quan hành chính, việc xét duyệt sẽ do các hội đồng xét duyệt độc lập thực hiện. Thành phần hội đồng không chỉ có các nhà quản lý mà còn quy tụ các chuyên gia đầu ngành, doanh nhân, nhà đầu tư uy tín. Kết luận của hội đồng là căn cứ chính để ra quyết định tài trợ, đặt hàng, đảm bảo tính khách quan và sát với thực tiễn.

Thứ ba, là sự linh hoạt và tốc độ thông qua việc chuẩn hóa và phân cấp. Quy trình được thiết kế lại theo hướng tinh gọn với các mốc thời gian cụ thể cho từng khâu. Các hợp đồng tài trợ, hỗ trợ cũng sẽ được ký kết theo mẫu chuẩn hóa, có thể thực hiện dưới dạng hợp đồng điện tử để rút ngắn tối đa thời gian.

“Tựu trung lại, doanh nghiệp/tổ chức có ý tưởng tốt sẽ biết rõ mình cần nộp hồ sơ ở đâu, theo tiêu chí nào và trong bao lâu sẽ có kết quả, thay vì phải chờ đợi trong một quy trình kéo dài và thiếu rõ ràng. Chúng tôi tin tưởng rằng, với cơ chế mới này, nguồn lực của Nhà nước sẽ đến đúng nơi, đúng lúc, thực sự trở thành "vốn mồi" để khơi dậy tiềm năng đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ công nghệ có giá trị cao, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội”, ông Nguyễn Mai Dương cho hay.

Mức hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp làm dự án đổi mới sáng tạo

Một điểm đáng chú ý trong Nghị định 268 là cơ chế hỗ trợ lãi suất vay cho doanh nghiệp thực hiện dự án đổi mới sáng tạo. Cũng chia sẻ với phóng viên báo Công Thương, ông Chu Thúc Đạt, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo cho biết, Nghị định 268 đã quy định cụ thể về điều kiện, mức và thời hạn hỗ trợ để đảm bảo tính khả thi, phù hợp với thực tiễn.

Theo đó, về điều kiện, điểm cốt lõi là doanh nghiệp phải được một tổ chức tín dụng chấp thuận cho vay để thực hiện dự án. Điều này có nghĩa là dự án đó đã vượt qua vòng thẩm định khắt khe về tính khả thi và hiệu quả kinh doanh của chính ngân hàng. Nhà nước sẽ không làm thay vai trò của thị trường mà đóng vai trò là "cánh tay nối dài", tiếp sức cho những dự án đã có tiềm năng.

Về mức hỗ trợ, Nhà nước sẽ hỗ trợ 50% lãi suất vay thương mại mà doanh nghiệp phải trả, với mức hỗ trợ tối đa không quá 6%/năm. Về thời hạn, thời gian hỗ trợ kéo dài tối đa 5 năm, đủ dài để một dự án công nghệ có thể đi vào vận hành ổn định và bắt đầu tạo ra dòng tiền.

Về ý nghĩa và kỳ vọng tháo gỡ nút thắt tài chính, chính sách này mang 3 tầng ý nghĩa sâu sắc:

Một là, trực tiếp giảm gánh nặng chi phí, tăng tính khả thi cho dự án. Chi phí vốn cao luôn là rào cản lớn khiến nhiều doanh nghiệp e ngại đầu tư vào công nghệ mới. Với việc được hỗ trợ 50% lãi suất, nhiều dự án trước đây bị coi là "nằm trên giấy" vì hiệu quả tài chính chưa đủ hấp dẫn nay sẽ trở nên khả thi. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn có tiềm năng đổi mới nhưng lại hạn chế về nguồn lực.

Hai là, đây là một cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Đầu tư vào công nghệ luôn tiềm ẩn rủi ro. Khi Nhà nước cùng chia sẻ một phần chi phí tài chính, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn hơn trong việc chấp nhận rủi ro, dám đầu tư vào những công nghệ đột phá, có sức lan tỏa lớn thay vì chỉ lựa chọn các giải pháp an toàn, cải tiến nhỏ lẻ.

Ba là, tạo ra hiệu ứng "đòn bẩy", thu hút dòng vốn tín dụng thương mại vào lĩnh vực công nghệ. Chính sách này là một tín hiệu mạnh mẽ, khẳng định sự đồng hành của Chính phủ. Nó không chỉ giúp doanh nghiệp mà còn giúp các tổ chức tín dụng giảm bớt e ngại khi thẩm định các dự án công nghệ, vốn thường bị xem là có độ rủi ro cao. Một đồng vốn ngân sách bỏ ra để hỗ trợ lãi suất có thể khơi thông và thu hút hàng chục, thậm chí hàng trăm đồng vốn tín dụng từ xã hội chảy vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo.

“Tóm lại, cơ chế hỗ trợ lãi suất vay là một sự đầu tư có mục tiêu, sử dụng "bộ lọc" của thị trường (là các ngân hàng) để lựa chọn những dự án xứng đáng. Chúng tôi kỳ vọng đây sẽ là cú hích thực sự, giúp các doanh nghiệp Việt Nam bứt phá về công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bền vững”, ông Chu Thúc Đạt cho hay.

Nghị định số 268/2025/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ góp phần kiến tạo một hệ thống hỗ trợ doanh nghiệp một cách liền mạch, từ phòng thí nghiệm ra đến thị trường. Các cơ chế mới được tạo ra nhằm khơi dậy nội lực, thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh và hình thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực sự năng động, đủ sức tạo ra những sản phẩm công nghệ "Made in Vietnam" chinh phục cả thị trường trong nước và quốc tế.