Giáo dục thể chất: Nền tảng cho thế hệ tương lai

Phát triển thể chất cần được ưu tiên

Trong một bài viết gần đây với tiêu đề “Tương lai cho thế hệ vươn mình”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh, Đảng và Nhà nước sẽ đầu tư mạnh mẽ và toàn diện về nguồn lực để tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của thế hệ trẻ Việt Nam.

Thực tế cho thấy, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức, một trong số đó là chất lượng nguồn nhân lực, dù đã được nâng cao, nhưng vẫn còn khoảng cách khá xa so với các quốc gia phát triển. Khi xét đến thể chất, sức khỏe tổng thể và chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam, vẫn tồn tại một khoảng cách rõ rệt so với các nước trong khu vực và các nước phát triển trên thế giới.

Nhận thức rõ điều này, Việt Nam sẽ tiếp tục ban hành các cơ chế, chính sách giúp thanh niên phát triển một cách lành mạnh, toàn diện và hài hòa về đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mỹ, đưa giáo dục thể chất trở thành một trong những nội dung ưu tiên nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng cạnh tranh quốc tế của thanh niên Việt Nam.

Chiến lược và đường hướng này của Việt Nam không nằm ngoài xu thế đang diễn ra ở nhiều nước trên thế giới.

Theo Báo cáo toàn cầu về giáo dục thể chất của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) công bố tháng 9 năm ngoái, 2/3 học sinh trung học và hơn một nửa học sinh tiểu học trên thế giới không được học đủ số giờ giáo dục thể chất tối thiểu mỗi tuần. Ngoài ra, hai phần ba học sinh khuyết tật không hề được tiếp cận với giáo dục thể chất.

UNESCO kêu gọi 194 quốc gia thành viên ưu tiên giáo dục thể chất và dành đủ thời gian, nguồn nhân lực và ngân sách cần thiết cho lĩnh vực này.

Trước thềm Thế vận hội Paris 2024, Tổng Giám đốc UNESCO đã mời các bộ trưởng thể thao đến trụ sở của mình ở Paris để bàn luận về giáo dục thể chất như một ưu tiên trong giáo dục.

UNESCO đề xuất 5 ưu tiên cho 194 quốc gia, bao gồm cải thiện đào tạo giáo viên thể dục và huấn luyện viên thể thao; tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng thể chất; phát triển các chương trình giáo dục thể chất toàn diện, đặc biệt dành cho nữ sinh và thanh thiếu niên khuyết tật; tăng số giờ giáo dục thể chất trong chương trình học; và đưa các giá trị thể thao vào trọng tâm của các chương trình giáo dục.

Báo cáo của UNESCO đưa ra 10 chỉ số để giúp các cơ quan địa phương và quốc gia đánh giá chất lượng giáo dục thể chất tại quốc gia mình và xác định các lĩnh vực cần cải thiện.

Giáo dục thể chất cần được ưu tiên để xây dựng, nuôi dưỡng thế hệ trẻ một cách toàn diện. Ảnh: chinhphu.vn

Thực tế ở một số quốc gia

Tháng 1/2025, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và Quốc vụ viện đã cùng ban hành lộ trình phát triển giáo dục quốc gia giai đoạn 2024-2035, trong đó yêu cầu học sinh tiểu học và trung học cơ sở tham gia ít nhất hai giờ hoạt động thể chất mỗi ngày.

Giới chức nước này cho biết, chính phủ đang đặt mục tiêu tăng cường giáo dục thể chất trong trường học, biến nó thành một môn học cốt lõi trong chương trình giảng dạy thay vì chỉ là một môn phụ. Động thái này nhằm thúc đẩy một nền giáo dục “toàn diện” hơn.

Theo Tân Hoa Xã, dẫn lời Bộ Giáo dục Trung Quốc, các trường tiểu học và trung học phải đảm bảo rằng giáo viên thể dục được đối xử “bình đẳng với đồng nghiệp dạy các môn như Tiếng Trung, Toán và Tiếng Anh”, đồng thời đẩy mạnh phát triển các môn thể thao trọng điểm như bóng đá, bóng rổ và bóng chuyền.

Bộ Giáo dục Trung Quốc nhấn mạnh: “Những biện pháp này là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm tiếp cận giáo dục một cách toàn diện, kết hợp thể chất với phát triển học thuật để đào tạo ra những học sinh toàn diện, sẵn sàng cho tương lai”.

Các biện pháp trên được đưa ra sau khi Trung Quốc ban hành kế hoạch quốc gia đầu tiên vào tháng 1/2025 nhằm xây dựng một “cường quốc giáo dục” vào năm 2035. Các chính sách bao gồm quy định học sinh tiểu học và trung học phải tham gia ít nhất hai giờ hoạt động thể chất mỗi ngày.

Cụ thể, một thông báo, do Ủy ban Giáo dục Thành phố Bắc Kinh và Cục Thể thao Bắc Kinh đồng ban hành, quy định rằng tất cả học sinh tiểu học và trung học cơ sở phải tham gia ít nhất một tiết học thể chất mỗi ngày. Học sinh trung học phổ thông sẽ có từ 3-5 tiết mỗi tuần, với tối thiểu 45 phút tập thể dục hàng ngày vào những ngày không có tiết thể dục.

Các biện pháp này bao gồm 8 sáng kiến cụ thể nhằm ưu tiên sức khỏe học sinh và nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục thể chất trong việc phát triển con người toàn diện.

“Việc tăng thời lượng sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng thể thao, hình thành thói quen rèn luyện, nâng cao thể chất và cải thiện sức khỏe tinh thần”, ông Liu Haiyuan, Tổng thư ký Ủy ban Hướng dẫn Giảng dạy Giáo dục Thể chất Trường học Bắc Kinh, nói.

Các biện pháp cũng đề ra những thay đổi đối với chương trình giảng dạy. Trường tiểu học và trung học cơ sở phải đưa ít nhất 1 trong 3 môn thể thao bóng lớn vào chương trình giáo dục thể chất bắt buộc. Các trường trung học phổ thông sẽ cung cấp hình thức giảng dạy theo mô-đun về các môn thể thao này. Những trường chuyên về thể thao băng và tuyết phải tích hợp các hoạt động này vào chương trình giảng dạy.

Để đảm bảo chất lượng giáo dục thể chất, thông báo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tránh các bài học lý thuyết hoặc những tiết học "không đổ mồ hôi". Các trường được khuyến khích dành đủ thời gian cho học sinh tham gia hoạt động thể chất tích cực.

Theo các sáng kiến này, học sinh được kỳ vọng sẽ thành thạo ít nhất hai kỹ năng thể thao trước khi hoàn thành 9 năm giáo dục bắt buộc. Các trường cũng được khuyến khích tổ chức các cuộc thi thể thao cấp lớp để khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động thể thao đa dạng.

Tại Mỹ, thể thao vẫn được coi là một trong những công cụ tốt nhất để chống lại cuộc khủng hoảng sức khỏe thanh thiếu niên.

Tất cả các môn thể thao cần tìm cách mở rộng phạm vi tiếp cận bằng cách tùy chỉnh để phù hợp với mọi người, giúp họ tham gia và gắn bó lâu dài.

Tình trạng ít vận động của thanh thiếu niên Mỹ và nhu cầu cấp thiết về giáo dục thể chất: Trong nhiều thập kỷ, chúng ta đã nhận thức được sự gia tăng hành vi ít vận động trong giới trẻ Mỹ. Tuy nhiên, việc hiểu rõ nguyên nhân đằng sau cuộc khủng hoảng thiếu vận động vẫn là một thách thức. Tổ chức phi lợi nhuận quốc gia về sức khỏe thanh thiếu niên, GENYOUth, gần đây đã khảo sát hơn 1.000 học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông về hoạt động thể chất của họ. Kết quả thu được rất đáng chú ý.

Có đến 85% thanh thiếu niên được khảo sát không đáp ứng khuyến nghị về hoạt động thể chất hàng ngày. Các lý do chính được đưa ra bao gồm: 36% cho biết khối lượng bài tập quá nhiều chiếm hết thời gian của họ; 21% có các hoạt động cạnh tranh khác; 20% không ưu tiên vận động; và 20% khác cảm thấy quá mệt mỏi hoặc thiếu năng lượng.

Mặc dù giáo dục thể chất là môi trường chính giúp thanh thiếu niên hoạt động, nhưng chỉ có 54% học sinh tham gia vào môn học này. Dữ liệu cũng cho thấy tỷ lệ tham gia môn thể dục giảm dần từ tiểu học lên trung học phổ thông, với nhiều học sinh chỉ đăng ký để đáp ứng yêu cầu tốt nghiệp. Điều này đặc biệt đáng lo ngại khi chỉ 47% học sinh có thái độ tích cực đối với giáo dục thể chất, và 59% nữ sinh cảm thấy áp lực với môn học này.

Đáng chú ý, Florida xếp hạng 42 trong số 50 tiểu bang về mức độ hoạt động thể chất của thanh thiếu niên. Theo khảo sát quốc gia về sức khỏe trẻ em, chỉ 17,9% trẻ em từ 6-17 tuổi tại Florida hoạt động thể chất ít nhất 60 phút mỗi ngày. Đối với học sinh trung học, chỉ 14% nữ sinh và 31% nam sinh đáp ứng mức khuyến nghị tối thiểu.

Tuy nhiên, Florida đã nhận được điểm “A” nhờ có quy định bắt buộc về giáo dục thể chất và thời gian ra chơi trong hệ thống luật pháp năm 2024. Điều này giúp các trường học có chương trình thể chất chi tiết, phù hợp với từng cấp học.

Tin tốt là học sinh mong muốn có nhiều cơ hội hơn để tham gia giáo dục thể chất. Họ thích các hoạt động vui nhộn, hòa đồng và ít mang tính cạnh tranh. Giáo viên thể chất đóng vai trò quan trọng trong việc truyền cảm hứng và tạo động lực vận động cho học sinh. Do đó, cần có chính sách mạnh mẽ để đảm bảo chất lượng giáo dục thể chất, từ việc tăng ngân sách, đào tạo giáo viên đến đa dạng hóa môn học.

Nước Anh hiện có ít hơn 7.000 giáo viên thể dục so với thời điểm diễn ra Thế vận hội Olympic và Paralympic London 2012, trong khi 30% trẻ em hiện nay vận động chưa đến 30 phút mỗi ngày, bao gồm cả đi bộ.

Những con số đáng báo động này đã được đưa ra trong một phiên điều trần của ủy ban văn hóa kỹ thuật số, truyền thông và thể thao về những thách thức trong việc tổ chức thể thao cho trẻ em và thanh thiếu niên, và các biện pháp có thể thực hiện để ngăn chặn sự suy giảm mức độ hoạt động thể chất.

Chủ tịch ủy ban, bà Dame Caroline Dinenage, cho biết số giờ giảng dạy môn thể dục trong năm học vừa qua đã giảm 41.000 giờ so với năm học 2011-2012. Ngoài ra, trung bình, trẻ em hiện nay có ít hơn 20 phút thời gian chơi ở trường so với cách đây 30 năm.

Bà Ali Oliver, Giám đốc điều hành của tổ chức từ thiện Youth Sport Trust, nói với các nghị sĩ rằng sự suy giảm hoạt động thể chất sẽ có hậu quả “đối với nhiều khía cạnh” bao gồm sự phát triển nhận thức và sức khỏe lâu dài của trẻ em. Bà kêu gọi đưa môn thể dục trở thành môn học chính trong trường.

“Nếu giáo dục thể chất là một môn học chính, nó sẽ có vị thế cao hơn,” bà nói. “Điều đó sẽ mang lại mức độ trách nhiệm cao hơn, giúp nâng cao tiêu chuẩn và cam kết. Chúng ta sẽ hiểu rõ hơn liệu trẻ em có đang phát triển đúng mức hay không”.

“Và điều đó chắc chắn sẽ có tác động lớn đến công tác đào tạo giáo viên, vốn đang gặp nhiều vấn đề hiện nay”.

Các nghị sĩ cũng đã lắng nghe ý kiến từ bà Montell Douglas, cựu vận động viên chạy nước rút Olympic và ngôi sao của chương trình Gladiators. Bà kêu gọi đưa khái niệm “tinh thông thể chất” lên ngang hàng với trình độ toán và ngôn ngữ trong trường học.

“Là một huấn luyện viên, tôi muốn thấy trẻ em có thể nắm bắt được các kỹ năng vận động cơ bản, chẳng hạn như bắt bóng ở một độ tuổi nhất định – giống như cách chúng ta mong đợi một đứa trẻ có thể đọc được ở một độ tuổi nhất định”, bà nói. “Chúng ta rất lo lắng khi trẻ không đọc được ở mức độ yêu cầu trong trường học. Vậy tại sao chúng ta không áp dụng cách tiếp cận tương tự đối với kỹ năng vận động và môn thể chất?”

Bà Montell Douglas nhấn mạnh rằng cần phải làm nhiều hơn nữa để quảng bá thể thao và vận động như một niềm đam mê cũng như một kỹ năng suốt đời, có thể giúp thay đổi cuộc sống của trẻ em và thanh niên theo hướng tích cực. “Đó chính là công thức chiến thắng”, bà nói thêm.

Tại Ả Rập Xê Út, Bộ Giáo dục nước này hôm nay đã công bố việc đưa bóng bầu dục vào chương trình giáo dục thể chất và hoạt động ngoại khóa dành cho học sinh, dưới dạng một môn thể thao tự chọn.

Sáng kiến Bóng bầu dục học đường nhằm giới thiệu bộ môn này như một môn học tùy chọn trong các chương trình giáo dục thể chất trên toàn quốc.

Sáng kiến này nhấn mạnh cam kết của Bộ Giáo dục Ả Rập Xê Út trong việc đa dạng hóa giáo dục thể thao và thúc đẩy hoạt động thể chất cho giới trẻ, phù hợp với các mục tiêu giáo dục và phát triển rộng lớn hơn của Vương quốc.