Giải cứu đàn lợn tồn trong dân - Bộ Công Thương bàn nhiều giải pháp

Ảnh minh họa

Cuộc họp giải cứu đàn lợn tồn trong dân chiều nay còn có sự tham gia của Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cùng với lãnh đạo Vụ Thị trường Trong nước, Cục Quản lý Thị trường, Vụ Xuất nhập khẩu, Vụ thị trường châu Á, Cục Xúc tiến thương mại, Quản lý thị trường, quản lý cạnh tranh và các đơn vị liên quan…

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng việc giải cứu đàn lợn tồn trong dân là việc làm cấp bách. “Khi hàng nghìn hộ dân điêu đứng vì giá lợn hơi giảm, lượng thịt lợn tồn không có đầu ra thì đây không còn là vấn đề riêng của Bộ Nông Nghiệp nữa mà cần có sự chung tay của tất cả các bộ ngành, trong đó có Bộ Công Thương. Do vậy, tôi mong các đồng chí cần vào cuộc một cách có trách nhiệm, sốt sắng để tìm các giải pháp trước mắt cũng như lâu dài”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Tại cuộc họp, các ý kiến đều cho rằng nguyên nhân cốt lõi nhất dẫn đến những khó khăn trong tiêu thụ của ngành chăn nuôi lợn thời gian qua là do các hộ nông dân tăng đàn để xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc bất chấp các cảnh báo rủi ro từ Bộ Công Thương, khiến nguồn cung thịt lợn nội địa vượt quá nhu cầu trong nước. Khi Trung Quốc tăng cường giám sát, phòng chống hoạt động nhập khẩu hàng hóa (trong đó có lợn sống) trái phép qua biên giới đất liền, hoạt động xuất khẩu lợn sống qua biên giới phía Bắc sang Trung Quốc ngay lập tức bị ảnh hưởng, càng gây sức ép lên giá thịt lợn trong nước.

Vấn đề quy hoạch ngành chăn nuôi của Việt Nam cũng đang tồn tại nhiều bất cập. Như nhiều mặt hàng nông sản khác, mặt hàng lợn thịt được chăn nuôi khá phân tán, quy mô nhỏ lẻ (hình thức chăn nuôi truyền thống, kiểu tận dụng với quy mô nhỏ lẻ đang tồn tại ở hầu khắp các tỉnh trong cả nước, chiếm khoảng 65-70% về đầu con) nên tiêu thụ tại các vùng miền phần lớn phụ thuộc vào các tiểu thương (cá nhân) mua gom và tự giết mổ bán cho các tiểu thương tại các chợ. Chính điều này gây khó khăn lớn cho việc tổ chức lưu thông phân phối cũng như quản lý hoạt động của các thương nhân nhỏ lẻ ở khâu trung gian.

Hầu hết các hộ chăn nuôi đều chăn nuôi không theo tiêu chuẩn, quy chuẩn nên khi nguồn cung dư thừa rất khó để kết nối tiêu thụ vào các kênh lớn như các doanh nghiệp chế biến, giết mổ tập trung và các siêu thị. Sản xuất tự phát nên không có hợp đồng bao tiêu dẫn tới giá bấp bênh... Bên cạnh đó, chăn nuôi phần lớn nhỏ lẻ mang tính tự phát không theo quy hoạch, không tổ chức chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ.

Trong những ngày vừa qua, trước việc giá lợn hơi tiếp tục giảm sâu, tiêu thụ vẫn gặp khó khăn, ngày 21/4, Bộ Công Thương đã có Công văn số 3484 gửi các doanh nghiệp chế biến, giết mổ, kinh doanh thịt lợn đề nghị các doanh nghiệp phối hợp với Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn kết nối tiêu thụ mặt hàng lợn thịt; tăng lượng thu mua, giết mổ, chế biến, cấp đông. Ngoài ra, trước thực trạng giá thịt lợn tại hệ thống phân phối của các siêu thị và ngoài thị trường đang chênh lệch rất lớn so với giá lợn hơi thu mua từ các hộ, trang trại, Bộ Công Thương đã soạn Công văn hỏa tốc (số 3383/BCT-TTTN ngày 20/4/2017, Công văn số 3384/BCT-TTTN ngày 20/4/2017) gửi hệ thống trung tâm thương mại, siêu thị, Sở Công Thương các tỉnh thành phố trực thuộc trung ương đề nghị báo cáo nhanh nội dung nêu trên.

Sau khi có các công văn hoả tốc và sự vào cuộc kịp thời của Bộ Công Thương, báo cáo sơ bộ cho thấy: Giá bán thịt lợn ngoài thị trường đã giảm so với trước ngày 20/4/2017 khoảng 5.000-10.000 đ/kg (tùy nơi bán); nhiều siêu thị như Co.op mart, Big C, Vissan đã giảm giá bán thịt lợn trong toàn hệ thống từ 5-10%, có mặt hàng giảm 20% để kích thích nhu cầu tiêu dùng của người dân, đồng thời giữ nguyên giá thu mua để giảm bớt khó khăn cho người chăn nuôi; Tại TP HCM, giá bán thịt lợn trong Chương trình bình ổn thị trường đã được điều chỉnh, giá áp dụng từ sáng 27/4/2017 dao động từ 63.000-77.500 đồng/kg, cá biệt một số loại sản phẩm đặc thù có giá 87.500 đồng/kg như thịt nạc dăm, nạc vai...

Tại cuộc họp chiều ngày 27/4, sau khi rà soát số liệu nhập khẩu, nguồn cung, sức tiêu thụ của thị trường, sản lượng đàn lợn tồn trong kho cũng như đánh giá những bất cập còn tồn tại, đại diện các đơn vị thống nhất các giải pháp trước mắt:

Thứ nhất: Bộ sẽ chỉ đạo Sở Công Thương phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các địa phương làm việc với doanh nghiệp chế biến, giết mổ, phân phối rà soát chi phí trong các khâu nhằm tiết giảm các chi phí trung gian, giảm sự chênh lệch giữa giá thu mua và giá bán lẻ; Tổ chức chương trình kết nối giữa các doanh nghiệp và các vùng sản xuất, tăng cường thu mua chế biến, cấp đông nhằm hỗ trợ tiêu thụ lợn thịt cho thị trường.

Thứ 2: Chỉ đạo các Sở Công Thương kêu gọi các Doanh nghiệp tham gia Chương trình bình ổn thị trường ký kết hợp đồng tiêu thụ lợn thịt với các trang trại chăn nuôi để tạo nguồn cung ổn định phục vụ công tác bình ổn và bảo đảm thu mua lợn thịt cho người chăn nuôi với giá hợp lý.

Thứ 3: Xem xét việc kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng nhà nước có chính sách hỗ trợ vốn vay cho các doanh nghiệp chế biến, giết mổ, kinh doanh thịt lợn tăng lượng thu mua và trữ đông thịt lợn chăn nuôi trong nước.

Thứ 4: Phối hợp với các đơn vị chức năng thực hiện tốt công tác truyền thông khi các doanh nghiệp tăng thu mua lợn thịt trên thị trường để tạo định hướng cho thị trường.

Về giải pháp lâu dài: Bộ Công Thương sẽ đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn:

- Cần quy hoạch, kiểm soát chặt chẽ dịch bệnh trên vật nuôi, nhanh chóng công bố hết dịch; tổ chức sản xuất, chăn nuôi theo đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn của các doanh nghiệp thu mua chế biến lớn trong nước và đáp ứng yêu cầu của các nước nhập khẩu để phối hợp, hỗ trợ cho Bộ Công Thương trong việc đàm phán mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch.

- Chỉ đạo hoạt động sản xuất chăn nuôi phải gắn với thị trường tiêu thụ; tăng cường gắn kết thông qua hợp đồng giữa sản xuất và các doanh nghiệp chế biến, phân phối.

- Bộ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Bộ Công Thương tiếp tục đẩy nhanh công tác mở cửa thị trường xuất khẩu cho lợn sống, lợn sữa, thịt lợn đông lạnh Việt Nam sang các thị trường Trung Quốc, Phi-líp-pin, Xinh-ga-po…

Trên thực tế, không phải khi xảy ra hiện tượng thịt lợn rớt giá, bí đầu ra, Bộ Công Thương mới bàn giải pháp giải cứu. Mà trước đó Bộ đã nhiều lần kiến nghị Chính phủ, Bộ Nông nghiệp, đồng thời đưa ra cảnh báo về nguy cơ lợn rớt giá, tồn kho và dự báo về khả năng cung vượt cầu. Cụ thể, trong phiên họp Chính phủ tháng 2/2016, Bộ Công Thương kiến nghị cần tập trung bám sát tình hình thị trường để tái đàn, phòng chống dịch bệnh, kiểm soát đầu vào. Rồi, phiên họp Chính phủ tháng 4/2016, Bộ kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đánh giá nguồn cung, khuyến cáo người dân có phương án tái đàn hợp lý, tránh hiện tượng tái đàn ồ ạt và nuôi lợn quá lứa.

Tại phiên họp Chính phủ tháng 5/2016, Bộ kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Bộ Công Thương có kế hoạch cụ thể đàm phán với Trung Quốc đưa mặt hàng thịt lợn vào danh mục cho phép nhập khẩu chính ngạch. Rồi phiên họp Chính phủ tháng 8/2016 Bộ cũng đề xuất để có thị trường tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi ổn định, đề nghị tích cực đẩy nhanh đàm phán ký kết hiệp định về thú y với các thị trường tiềm năng như Trung Quốc, Nhật Bản… Phiên họp tháng 12/2016, Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ cần đẩy mạnh phát triển chuỗi giá trị gia tăng cho mặt hàng nông sản.

Ngoài ra, thời gian qua, Bộ Công Thương luôn phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong công tác tháo gỡ rào cản, mở cửa thị trường nước ngoài cho các sản phẩm nông sản xuất khẩu nói chung, mặt hàng thịt lợn nói riêng. Việc phối hợp thúc đẩy tháo gỡ rào cản, mở cửa thị trường mặt hàng thịt lợn cũng là nội dung trọng điểm trong Kế hoạch phối hợp công tác triển khai Bản ghi nhớ về tăng cường phối hợp công tác thúc đẩy sản xuất, tiêu thụ nông, lâm, thủy sản giữa Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Về thông tin thị trường quốc tế, ngay từ Quý II năm 2016, trước các biến động của thị trường thịt lợn Trung Quốc và hoạt động xuất khẩu “tiểu ngạch” lợn sống qua các tỉnh biên giới phía Bắc, Bộ Công Thương đã có công văn hỏa tốc gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh/thành phố trong cả nước, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thông báo về: (i) diễn biến tình hình thị trường thịt lợn tại thị trường Trung Quốc; (ii) cung cấp thông tin quy định về nhập khẩu lợn hơi của Trung Quốc; (iii) cảnh báo về rủi ro trong xuất khẩu lợn sống sang thị trường Trung Quốc theo hình thức thương mại biên giới khi Việt Nam chưa nằm trong Danh sách các quốc gia/khu vực đáp ứng yêu cầu và được cấp phép xuất khẩu sản phẩm thịt, trong đó có thịt lợn sang Trung Quốc.

Cuối năm 2016, Bộ Công Thương tiếp tục có công văn gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh thành, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn và một số Bộ, ngành liên quan cảnh báo về rủi ro khi phía Trung Quốc có một số động thái siết chặt hoạt động nhập khẩu lợn sống qua biên giới Việt – Trung. Đối với các thị trường khác, Bộ Công Thương cũng rất nỗ lực, chủ động phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét khả năng tiếp cận, mở cửa thị trường đối với thịt lợn đông lạnh.