FTA: Cơ hội nào cho nền kinh tế?

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh (thứ hai từ trái sang) tại buổi tọa đàm

Mở rộng thị trường, tăng trưởng XK

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh, đến nay, Việt Nam đã ký và tham gia 8 FTA, trong đó có 6 hiệp định mang tính khu vực như: Asean- Trung Quốc, Asean – Hàn Quốc, Asean - Nhật Bản…, còn lại 2 hiệp định thương mại tự do song phương giữa Việt Nam - Nhật Bản, Việt Nam – Chi Lê. Có thể thấy, các FTA tập trung chủ yếu ở khu vực Đông Á, với các đối tác lớn: EU, Hoa Kỳ, Nga, chưa có FTA nào được kết. Việt Nam đang tiến hành đàm phán 7 FTA: Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), FTA Việt Nam - Liên minh Châu Âu (EU), FTA Việt Nam - Liên minh Hải quan, Hàn Quốc… Trong đó, 2 hiệp định đã cơ bản hoàn tất vào là FTA Việt Nam - Liên minh Hải quan, Việt Nam - Hàn Quốc, FTA Việt Nam - EU cũng đang có tín hiệu khả quan.

FTA đem lại cơ hội mới cho DN, cụ thể như việc các nước xóa bỏ thuế nhập khẩu. Bên cạnh đó, cơ hội tham gia chuỗi cung ứng của DN tăng lên và khi DN trở thành “mắt xích” trong chuỗi này thì khả năng ổn định sản xuất sẽ lớn hơn nhiều việc họ tự tham gia thị trường. Bên cạnh đó, FTA giúp Việt Nam cơ cấu, cân bằng thị trường XNK, tránh phụ thuộc quá lớn vào thị trường nào đó; giúp DN có lợi thế trung hạn so với các đối thủ trong khu vực khi xâm nhập vào một số thị trường quan trọng: Hoa Kỳ, EU… Ngoài ra, các FTA mới hiện nay còn là động lực quan trọng giúp Việt Nam hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, đổi mới mô hình tăng trưởng. Thứ trưởng Trần Quốc Khánh dẫn chứng: “Chúng ta đã ký 8 FTA nhưng 8 hiệp định này không tác động nhiều bằng việc gia nhập WTO do không đặt ra yêu cầu về thay đổi pháp luật Việt Nam. Trong khi đó, khi gia nhập WTO, Việt Nam đã thay đổi rất nhiều thể chế, môi trường kinh doanh”. Khi môi trường kinh doanh được hoàn thiện, kết hợp cùng cơ hội mới sẽ giúp thúc đẩy đầu tư trong nước, nước ngoài, tạo ra năng lực sản xuất mới. FTA cũng giúp Việt Nam kiện toàn bộ máy Nhà nước theo hướng đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường kỷ luật, kỷ cương cũng như trách nhiệm của quan chức Nhà nước.

Cùng quan điểm, PGS.TS Trần Đình Thiên –Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Trần Đình Thiên bổ sung: Chưa bao giờ Việt Nam nỗ lực tham gia FTA như hiện nay. Sự nỗ lực này khẳng định ý chí, tinh thần Việt Nam dù gặp không ít khó khăn. Đây là tiến trình rất tích cực. Tham gia vào FTA tức là sẵn sàng hội nhập, đương đầu thách thức.

Ở góc độ DN, ông Lê Tiến Trường – Tổng giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam, kiêm Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho rằng, không có rủi ro thì không có lợi nhuận. Khi Việt Nam đang bay trên “cánh” của xuất khẩu thì việc mở rộng thị trường rất quan trọng. Sau khi gia nhập WTO năm 2006, cơ hội tăng trưởng không còn nhiều. Do đó, các FTA là cơ hội mới đối với DN.

Bên cạnh những thuận lợi, PGS.TS Trần Đình Thiên khẳng định: Tham gia FTA, nền kinh tế nói chung, DN nói riêng sẽ đối mặt với những thách thức không nhỏ đặc biệt là chi phí tăng do phải điều chỉnh cơ cấu kinh tế từ tầm vĩ mô cho đến DN. Còn ông Lê Tiến Trường bày tỏ quan điểm: DN chỉ hưởng lợi từ FTA khi họ tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong quá trình này, DN nào tận dụng được lợi ích sẽ vượt lên. Tuy nhiên, không phải DN nào cũng thành công dù đều bỏ ra chi phí. Đây chính là quá trình sàng lọc.

Không có sự chồng lấn giữa các hiệp định FTA

Tại cuộc tọa đàm, một số câu hỏi bày tỏ sự băn khoăn: Các hiệp định này có bị chồng lấn nhau và có sự xung đột lợi ích?

Liên quan đến vấn đề này, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết, Chính phủ đã rút kinh nghiệm trong quá trình đàm phán FTA trước đây nên chỉ đạo xây dựng chiến lược đàm phán FTA mới rất sớm. Theo đó, đưa ra các nguyên tắc chủ đạo về lựa chọn đối tác; đạt bằng đuợc lợi ích gì và chấp nhận thách thức nào, thách thức tới đâu và lộ trình như thế nào? Khi tham gia FTA thì FTA phải tạo ra lực đẩy cùng chiều với nỗ lực cải cách trong nước như: Cơ cấu lại nền kinh tế, cải cách môi truờng kinh doanh, DNNN… Sau khi có nguyên tắc cơ bản, Việt Nam có sự nhất quán trong quá trình đàm phán. “Không lo ngại các hiệp định có sự chồng lấn”, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh đồng thời cho rằng, xung đột lợi ích luôn luôn xảy ra vì cơ hội ngành này có thể là thách thức của ngành khác và ngược lại. Điều này thường xuyên xuyên xảy ra trong nền kinh tế dù Việt Nam có tham gia FTA hay không. Tuy nhiên, tổng hòa lại, lợi ích tĩnh vẫn lớn.

Ông Lê Tiến Trường đưa quan điểm, có chồng lấn nhưng chồng lấn đem lại lợi ích: Các hiệp định FTA có điểm chống lấn là đều yêu cầu nâng cao năng lực cạnh tranh của DN, cải cách hành chính. Như vậy, “gốc” chồng lấn lại mang tính tích cực. Thậm chí, nếu tận dụng tốt thì các hiệp định còn cộng hưởng lợi ích cho DN.

DN Việt không thụ động

Đối với sự chuẩn bị của các doannh nghiệp, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh tin tưởng các DN Việt Nam đã có sự chuẩn bị tương đối tốt, đặc biệt trong XK. Ví dụ, sau khi có hiệp định, XK của Việt Nam sang Hàn Quốc tăng khoảng 38%/năm. Đối với thị trường Nhật Bản, sau khi ký FTA thì Việt Nam – Nhật Bản đã cân bằng XNK, thậm chí nước ta còn xuất siêu ở một số thời điểm. Tuy nhiên, hai lĩnh vực tương đối khó là sản xuất nông nghiệp và mua sắm công sẽ găp khó. Nguyên nhân do sản xuất nông nghiệp không dễ chuyển dịch cơ cấu. Thậm chí, khi kinh tế phát triển, chi phí nhân công cao thì sức cạnh tranh ngành nông nghiệp càng yếu đi. Đối với mua sắm công, đàm phán cố gắng mở cửa lĩnh vực này theo lộ trình và có bước “đệm” để DN thích nghi dần. Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cũng mong muốn các viện nghiên cứu cung cấp cho DN công cụ, phương pháp phân tích thông tin để tận dụng cơ hội.

Chia sẻ về tiến trình đàm phán TPP và FTA Việt Nam - EU, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết, TPP dự kiến kết thúc trong 6 tháng đầu năm 2015 nhưng quá trình đàm phán vẫn còn nhiều thách thức. Việt Nam đang rất nỗ lực nhưng điều này không chỉ phụ thuộc vào riêng nước ta. FTA Việt Nam – EU là đàm phán song phương, hai bên đang rất nỗ lực đàm phán, cơ hội kết thúc đàm phán trong 6 tháng đầu năm là khả quan.