Formosa: “Thương hiệu thảm họa môi trường"

Đây là kết quả của sự vào cuộc khẩn trương, quyết liệt, nghiêm túc của Chính phủ, các bộ, ngành, các nhà khoa học trong và ngoài nước. Dĩ nhiên, “hậu Formosa” còn rất nhiều việc phải làm để làm trong sạch biển, bảo đảm an sinh cho hàng vạn ngư dân, đặc biệt là vấn đề thu hút, quản lý đầu tư nước ngoài.

Lãnh đạo Fomosa xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam

Thực tế thảm họa

Từ ngày 6- 10/4/2016, cá ở một số lồng nuôi và cá tự nhiên chết hàng loạt tại khu vực biển Vũng Áng. Ngày 10/4/2016, cá chết dạt vào bờ biển tỉnh Quảng Bình.

Hàng chục lồng cá của khoảng 60 hộ dân sống tại khu vực An Cư Đông, thị trấn Lăng Cô, Phú Lộc, Thừa Thiên- Huế có hiện tượng chết hàng loạt, nhiều nhất là ngày 15/4. Cá nuôi ở đây chủ yếu là cá nước lợ như cá vẩu, cá bớp, cá mú, cá vồ… Không chỉ cá nuôi trong lồng mà cá tự nhiên trên đầm Lăng Cô cũng có hiện tượng chết.

Sáng 29/4, cá chết dạt vào quận Liên Chiểu, bờ biển Đà Nẵng.

Sáng 4/5, cá nuôi lồng của người dân thị xã Hương Trà, thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang (Thừa Thiên Huế) tiếp tục chết hàng loạt. Tại huyện Bố Trạch (Quảng Bình) tiếp tục xuất hiện tình trạng cá chết dạt vào bờ...

Chính phủ, các bộ, ngành vào cuộc

Ngày 22/4, đoàn kiểm tra của Bộ Tài nguyên và Môi trường do Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường dẫn đầu đã đến kiểm tra trực tiếp tại Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (Khu kinh tế Vũng Áng, Hà Tĩnh).

Ngày 25/4, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ra chỉ đạo khẩn trương làm rõ nguyên nhân, giao UBND các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế rà soát, thống kê các hộ nuôi trồng, khai thác thủy, hải sản bị thiệt hại, mức độ thiệt hại, có đề xuất biện pháp hỗ trợ cho bà con ngư dân, nhất là các hộ gia đình chính sách, hộ nghèo, khó khăn, các trường hợp bị thiệt hại lớn, nặng nề, không được để dân thiếu đói do phải ngừng đánh bắt hải sản; giao các Bộ: Khoa học và Công nghệ, Công an, Quốc phòng, Công Thương, Y tế, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam chủ động phối hợp, hỗ trợ các Bộ: Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, làm rõ nguyên nhân gây hiện tượng hải sản chết bất thường.

Ngày 30/4, theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, Bộ Công Thương đã tổ chức kết nối với các doanh nghiệp, chủ yếu là các nhà phân phối bán lẻ lớn vào miền Trung mở tại Quảng Bình 2 điểm thu mua hải sản được đánh bắt xa bờ.

Ngày 1/5, tại Hà Tĩnh, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì buổi làm việc với lãnh đạo các địa phương bị ảnh hưởng do hải sản chết bất thường. Thủ tướng nhấn mạnh: Dù bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào vi phạm pháp luật đều phải điều tra làm rõ trên cơ sở khoa học, không ai được bao che. Xác định đến cùng thủ phạm chính là gì trên tinh thần khách quan, trung thực, thận trọng và khẩn trương. Thủ tướng đồng ý cấp 4.500 tấn gạo cho ngư dân đánh bắt xa bờ với mức 15kg/người trong 1,5 tháng; miễn lãi suất 6 tháng đối với ngư dân vay vốn đóng tàu đánh bắt xa bờ theo Nghị định 67.

Ngày 2/5, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có buổi làm việc đầu tiên với các nhà khoa học đến từ Đức, Mỹ, Israel và các nhà khoa học trong nước nhằm nỗ lực tìm ra nguyên nhân gây cá chết hàng loạt tại miền Trung.

Chiều 4/5, đoàn kiểm tra liên Bộ: Tài nguyên và Môi trường, Công an, Quốc phòng, Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công Thương và các viện khoa học, chuyên gia đã tiến hành kiểm tra toàn diện tại Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh.

Cuộc lặn của các ngư dân ngày 6/5 tại Quảng Bình cho thấy, rạn san hô (nằm cách bờ 1- 6 hải lý, kéo dài từ đầu tỉnh đến cuối tỉnh) đã bị phá hủy. San hô là nhà của các loài thủy, hải sản biển. San hô chết, nhiều loài khác chết theo. Xác cá nằm dày đặc dưới đáy biển, lớn hơn cả lượng cá chết dạt vào bờ biển Quảng Bình trong ba đợt vừa qua.

Ngày 4/5, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ký quyết định kiểm tra liên ngành về bảo vệ môi trường đối với các đơn vị đang hoạt động tại Khu kinh tế Vũng Áng, thị xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh. Đoàn công tác chia làm 5 tổ công tác.

Ngày 2/6, Bộ trưởng Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết, hiện nay các nhà khoa học đã xác định được nguyên nhân cá chết hàng loạt ở 4 tỉnh miền Trung, nhưng đang chờ tư vấn trong và ngoài nước phản biện độc lập để bảo đảm tính khách quan.

Ngày 25/6, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc quyết định thời gian hỗ trợ gạo được tăng từ 1,5 tháng lên tối đa 6 tháng cho ngư dân Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế bị ảnh hưởng do hiện tượng hải sản chết bất thường.

Lộ diện thủ phạm

Ngày 28/6/2016, Công ty Formosa Hà Tĩnh đã nhận trách nhiệm về việc gây ra sự cố môi trường, làm hải sản chết hàng loạt tại 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế, công khai xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam vì để xảy ra sự cố môi trường nghiêm trọng; cam kết bồi thường thiệt hại kinh tế cho người dân và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, bồi thường xử lý ô nhiễm và phục hồi môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung của Việt Nam với tổng số tiền tương đương 11.500 tỷ đồng (500 triệu USD); khắc phục triệt để các tồn tại, hạn chế của hệ thống xử lý chất thải, nước thải, hoàn thiện công nghệ sản xuất, bảo đảm xử lý triệt để các chất thải độc hại trước khi thải ra môi trường; không để tái diễn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước...

17 giờ ngày 30/6, Văn phòng Chính phủ tổ chức họp báo công bố nguyên nhân và thủ phạm gây ra sự cố môi trường đặc biệt nghiêm trọng làm hải sản chết hàng loạt tại các tỉnh miền Trung. Bộ trưởng Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng thông báo: Cơ quan chức năng đã xác định Công ty gang thép Formosa có xả thải ra môi trường các chất có độc tố phenol, xianua, hydro ôxit sắt. Qua tham vấn quốc tế, các nhà khoa học kết luận trong quá trình thi công vận hành thử nghiệm tổ hợp Formosa là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường biển nghiêm trọng làm hải sản chết bất thường... Đây là bài học cho các doanh nghiệp trong quá trình đầu tư phải tuân thủ nghiêm túc quy định pháp luật, trong đó có pháp luật về môi trường.

Ý kiến từ vùng thiệt hại

Sau cuộc họp báo của Văn phòng Chính phủ, ngày 1/7, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với một số lãnh đạo sở, ban, ngành, hội nghề cá địa phương.

Ông Lê Trần Nguyên Hùng - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thừa Thiên Huế - cho rằng, việc công bố nguyên nhân cá chết thể hiện sự nỗ lực của Chính phủ, các bộ, ngành, các nhà khoa học trong và ngoài nước. Liên quan đến việc Formosa nhận trách nhiệm cam kết sẽ bồi thường 500 triệu USD, theo ông Hùng, cần phải đánh giá mức độ thiệt hại trực tiếp, gián tiếp với người dân. Việc cá chết hàng loạt dọc bờ biển miền Trung gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động đánh bắt, tiêu thụ của thủy, hải sản, kéo theo đó là sự sụt giảm đáng kể về doanh thu du lịch, dịch vụ hậu cần nghề cá...

Bà Hồ Thị Thu Hằng - Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Trị - thông tin: Để hỗ trợ ngư dân, Thường trực Tỉnh ủy giao Ủy ban MTTQVN tỉnh Quảng Trị phát động cuộc vận động hỗ trợ nhân dân bị thiệt hại do sự cố thủy sản chết hàng loạt. Tính từ ngày thiệt hại do cá chết bất thường đến ngày 14/6/2016, đã có 3 đợt hỗ trợ của các tổ chức, đoàn thể, cá nhân, các nhà hảo tâm trong và ngoài tỉnh, tính tổng sơ bộ là 12.487.000.000 đồng và 92 tấn gạo, hỗ trợ cho các gia đình gặp khó khăn do ảnh hưởng cá chết hàng loạt...

Ông Trần Văn Lĩnh - Chủ tịch Hội nghề cá Đà Nẵng- khẳng định: Qua việc nhận lỗi của Formosa, có thể thấy hệ thống hoạt động của Formosa đang có vấn đề, không bảo đảm an toàn môi trường. Do đó, Chính phủ cần buộc Formosa phải xây dựng lại hệ thống xử lý môi trường hoàn hảo rồi mới cho hoạt động trở lại...