EU lên kế hoạch tiết kiệm khí đốt trước mùa đông khắc nghiệt

Trong vài tháng qua, nguồn cung khí đốt từ Nga đã giảm khiến giá năng lượng tăng cao và làm dấy lên lo ngại về việc liệu châu Âu có đủ nguồn cung để vượt qua mùa đông tới hay không. Hiện tại, cung cấp cho các nước Baltic, Ba Lan, Bulgaria và Phần Lan đã ngừng. Nguồn cung sang Đức, Đan Mạch, Hà Lan và Ý đã giảm và dòng chảy qua Nord Stream 1, con đường nhập khẩu lớn nhất vào EU, đã bị cắt giảm 60%.

Ngày 17/7, Ủy ban châu Âu cho biết, trong một tài liệu chính sách mới rằng không có lý do gì để tin rằng mô hình này sẽ thay đổi. Thay vào đó, một số tín hiệu, bao gồm cả quyết định mới nhất về việc giảm cung cấp thêm cho Ý, cho thấy triển vọng cung cấp khí đốt có khả năng xấu đi.

Tài liệu chính sách, sẽ được công bố chính thức vào ngày 20/7 có chủ đề “Tiết kiệm xăng để có một mùa đông an toàn”. Ủy ban châu Âu cảnh cáo rằng, trong khi EU đã lên kế hoạch vào tháng 5 để loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch của Nga và tăng cường an ninh nguồn cung, thì khả năng độc lập hoàn toàn về năng lượng khỏi Moscow vẫn chưa được hình dung cho đến năm 2027.

Giờ đây, EU cần chuẩn bị cho “rủi ro lớn” về việc ngừng hoàn toàn nguồn cung khí đốt của Nga trong năm nay. Quy định về an ninh cung cấp khí đốt của EU được thông qua vào năm 2017 xác định ba cấp độ khủng hoảng quốc gia: “Cảnh báo sớm”, “Báo động” và “Khẩn cấp”.

Tài liệu cho biết, EU hiện đang ở giai đoạn cảnh báo sớm, nhưng vào ngày 20/7, EU sẽ chuyển sang giai đoạn báo động. Điều này có nghĩa là “có thông tin cụ thể, nghiêm túc và đáng tin cậy rằng có thể xảy ra sự kiện dẫn đến tình hình cung cấp khí xấu đi đáng kể và có khả năng dẫn đến mức khẩn cấp được kích hoạt ở một số quốc gia thành viên”.

Tình hình này đòi hỏi các công cụ giảm nhu cầu khí đốt, tăng cường giám sát và thông tin hàng ngày, các biện pháp cho ngành công nghiệp để giảm nhu cầu, chuyển từ khí đốt sang các nhiên liệu khác và bắt buộc các tòa nhà công cộng hạn chế sưởi ấm đến 19°C và làm mát xuống 25°C trừ khi không khả thi về mặt kỹ thuật. Theo dự thảo văn bản chính sách, hệ thống khí đốt của EU đã “bù đắp nhiều hơn” cho 25 tỷ m3 (bcm) khí đốt nhập khẩu của Nga bị giảm, với 35 bcm khí đốt tự nhiên hóa lỏng và khí đốt đường ống được nhập khẩu từ nơi khác.

Tuy nhiên, theo mô phỏng của các nhà điều hành hệ thống truyền dẫn khí đốt của châu Âu (ENTSOG), việc cung cấp khí đốt của Nga bị gián đoạn hoàn toàn sẽ “có khả năng dẫn đến việc EU không đạt được mục tiêu dự trữ 80%, có thể là“ thấp từ 65% đến 71%”, dẫn đến khoảng cách 20 bcm trong mùa đông. Điều này có nghĩa là một số nước EU sẽ có nguy cơ “cạn kiệt vào cuối mùa đông”, khiến việc bổ sung nguồn cung cho năm sau là một thách thức.

Để dự đoán điều này, "kế hoạch giảm nhu cầu" do Ủy ban châu Âu đề xuất xem xét việc cắt giảm tiêu thụ khí đốt của các nhóm được bảo vệ, như người tiêu dùng và các dịch vụ chính, cũng như các nhóm không được bảo vệ như ngành công nghiệp. Nó cũng xem xét các biện pháp cắt giảm cực đoan hơn nếu tình hình trở nên nghiêm trọng. Hành động phối hợp bây giờ sẽ tiết kiệm chi phí hơn và ít gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và nền kinh tế hơn là hành động ngẫu hứng sau này khi nguồn cung cấp khí đốt có thể sắp cạn kiệt.

Theo quy định về an ninh nguồn cung cấp khí đốt năm 2017, những người tiêu dùng dễ bị tổn thương “không có phương tiện để đảm bảo nguồn cung cấp của chính họ” được bảo vệ theo luật của Liên minh châu Âu. Định nghĩa này bao gồm các hộ gia đình tư nhân, các dịch vụ xã hội thiết yếu và các doanh nghiệp nhỏ. Quy định cũng đưa ra một cơ chế đoàn kết, theo đó các nước EU “phải giúp đỡ lẫn nhau để luôn đảm bảo cung cấp khí đốt cho những người tiêu dùng dễ bị tổn thương nhất” ngay cả trong những tình huống cung cấp khí đốt nghiêm trọng. Nhưng trong khi công dân được bảo vệ, Ủy ban châu Âu vạch ra các biện pháp tiết kiệm xăng có thể được thực hiện để tránh cắt giảm trong các lĩnh vực khác.

Điều này bao gồm "tiết kiệm lớn" trong việc sưởi ấm bằng cách sử dụng các chiến dịch tiết kiệm khí đốt nhắm mục tiêu đến các hộ gia đình, bao gồm giảm bộ điều nhiệt xuống 1°C và yêu cầu giảm hệ thống sưởi của các tòa nhà công cộng, văn phòng và tòa nhà thương mại xuống 19°C.

Ủy ban châu Âu cũng kêu gọi các nước EU xem xét việc chuyển đổi nhiên liệu được sử dụng để sản xuất điện khỏi khí đốt, bao gồm cả than và điện hạt nhân. Các nước EU được kêu gọi hoãn kế hoạch loại bỏ hạt nhân nếu khả thi về mặt kỹ thuật, nói rằng các quyết định của quốc gia này “cần phải tính đến tác động đến an ninh nguồn cung đối với các quốc gia thành viên khác”.

Ủy ban châu Âu thừa nhận rằng, việc chuyển đổi tạm thời từ khí đốt sang than "có thể làm tăng lượng khí thải" và năng lượng tái tạo vẫn là ưu tiên hàng đầu. Và cũng nhấn mạnh việc nới lỏng tạm thời các quy tắc phát thải công nghiệp để tạo thêm thời gian cho ngành công nghiệp.

Chuyển sang lĩnh vực công nghiệp, Ủy ban châu Âu đưa ra các biện pháp mà các quốc gia có thể sử dụng để khuyến khích giảm nhu cầu trong khi hạn chế thiệt hại cho xã hội và nền kinh tế, bao gồm các hệ thống đấu giá hoặc đấu thầu để khuyến khích người tiêu dùng công nghiệp giảm tiêu thụ, có thể ở cấp độ xuyên biên giới. Các biện pháp khác bao gồm “hợp đồng gián đoạn”, một biện pháp linh hoạt với việc xác định trước khoản đền bù tài chính cho việc giảm khối lượng khí đốt trong quá trình ngắt kết nối và kêu gọi các công ty sử dụng hình thức hoán đổi theo hợp đồng để chuyển sản xuất sang các khu vực ít bị thiếu hụt nguồn cung hơn.

Sau khi các biện pháp như thế này hết hiệu lực, các nước EU “có thể cần bắt đầu cắt giảm một phần hoặc toàn bộ các nhóm người tiêu dùng cụ thể” được xác định trong giai đoạn “khẩn cấp” của kế hoạch chống khủng hoảng quốc gia của họ. Ưu tiên các lĩnh vực có thể sẽ khác nhau giữa các nước EU, nhưng “nên đưa tác động lên sức khỏe, thực phẩm, an toàn và môi trường, an ninh và quốc phòng trong ưu tiên quốc gia”.

Kế hoạch cắt giảm nhu cầu cung cấp hướng dẫn cho các chính phủ về cách xác định những lĩnh vực nào cần ưu tiên, với bốn cân nhắc: (i) “Mức độ quan trọng của xã hội”: mức độ quan trọng của ngành hoặc sản phẩm đối với xã hội, đặc biệt khi liên quan đến sức khỏe, an toàn, môi trường và an ninh. (ii) “Chuỗi cung ứng xuyên biên giới”: ở mức độ nào sản phẩm là một phần của chuỗi cung ứng xuyên biên giới và sẽ làm gián đoạn việc cung cấp thông suốt các dịch vụ xã hội thiết yếu ở cấp độ EU. (iii) “Khả năng thay thế và giảm thiểu”: liệu có thể thay thế khí hóa thạch hoặc có thể sử dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng hay không. (iv) “Thiệt hại cho việc lắp đặt”: những thiệt hại nào có thể gây ra cho các công cụ công nghiệp trong trường hợp tạm thời ngừng hoạt động và chi phí sửa chữa. Điều này đặc biệt xem xét các lĩnh vực cần hoạt động liên tục, như các bộ phận của ngành y tế, dược phẩm, quy trình hóa học, thủy tinh và thép.

Việc sắp xếp thứ tự ưu tiên có thể là xem xét cấp độ sản phẩm, thay vì lĩnh vực. Ví dụ, không phải tất cả sản xuất thủy tinh sẽ được ưu tiên, nhưng thủy tinh cho hộp đựng thực phẩm, lọ và ống tiêm và cơ sở hạ tầng tái tạo có thể được ưu tiên, tài liệu cho thấy. Các tài liệu chính sách của EU sẽ giúp điều phối các biện pháp mà các nước EU thực hiện trong trường hợp xảy ra khủng hoảng khí đốt toàn diện.