Đua ngựa trở thành di sản quốc gia: Đòn bẩy cho du lịch Bắc Hà

Huyện Bắc Hà, Lào Cai vốn được mệnh danh là cao nguyên trắng, bởi khí hậu mát mẻ, đồng thời là “thủ phủ” của mận Tam Hoa nổi tiếng, mỗi độ xuân về, mận ra hoa phủ trắng cao nguyên Bắc Hà thơ mộng, hữu tình.

Lễ hội đua ngựa Bắc Hà

Ngoài khí hậu trong lành, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, Bắc Hà còn là vùng đất có nhiều nhiều di tích nổi tiếng, như Dinh Hoàng A Tưởng, đền Bắc Hà, đền Trung Đô, động Thiên Long. Cùng với đó là các bản làng còn lưu giữ những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc như Tả Van Chư, xã Tả Van Chư; thôn Trung Đô, xã Bảo Nhai, thôn Bản Phố, xã Bản Phố… Đặc biệt không thể không nhắc tới là phiên chợ văn hóa Bắc Hà thu hút rất đông du khách trong và ngoài nước đến tham quan, mua sắm.

Bắc Hà còn được du khách gần xa biết đến với những lễ hội độc đáo, đặc biệt là lễ hội đua ngựa truyền thống gần 100 năm tuổi, diễn ra vào tháng 6 hàng năm. Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lào Cai, năm 1975, ở Bắc Hà tổ chức một buổi diễu hành với trên 200 con ngựa đi khắp khu vực trung tâm chào mừng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Đến mùa xuân năm 1980, Huyện đội (Ban Chỉ huy Quân sự) Bắc Hà tổ chức giải đua ngựa, bắn súng chọn kỵ sĩ, xạ thủ giỏi để tham gia dân binh vận chuyển lương thực bằng đường bộ. Sau đó, Bắc Hà không tổ chức giải lần nào nữa.

Đến năm 2007, giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà mới chính thức được khôi phục lại. Từ đó đến nay, giải đã trở thành lễ hội thường niên của huyện Bắc Hà, được tổ chức mỗi năm một lần, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân, góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa thể thao đặc sắc của đồng bào các dân tộc Bắc Hà; quảng bá hình ảnh con người, du lịch Bắc Hà đến du khách trong và ngoài nước, trở thành điểm nhấn thu hút khách du lịch đến Bắc Hà.

Trước đây, giải đua ngựa diễn ra xung quanh cánh đồng, các quả đồi và đích là bãi đất ở trung tâm thị trấn. Khi gần về tới đích, các kị mã nhảy thật nhanh xuống đất, rút khẩu súng kíp trên vai và nhằm vào bia bắn 5 phát súng rồi cướp quả cầu đỏ, nhảy lên ngựa quay về điểm xuất phát. Ai vừa nhanh, vừa bắn súng trúng đích nhiều nhất là người chiến thắng. Ngày nay, cuộc đua ngựa ở Bắc Hà đã không còn thi bắn súng, các nài ngựa cũng có một sân thi đấu riêng, cuộc đua được tổ chức bài bản và hấp dẫn người xem hơn.

Không mang tính chất thương mại, không phải giải đua chuyên nghiệp, đua ngựa ở Bắc Hà là cuộc đua của những người nông dân (nài ngựa) và ngựa đua là những con ngựa thồ. Nét đặc sắc của đua ngựa ở Bắc Hà là đua mộc những nài ngựa cưỡi trên lưng ngựa không có yên cương, không bàn đạp giữ chân mà chỉ có đai buộc ngựa, hai móc sắt buộc vào dây hai bên hàm để điều khiển.

Với lòng dũng cảm, tài điều khiển ngựa khéo léo và sức khỏe dẻo dai của cả người đua lẫn ngựa đấu nên cuộc đua diễn ra quyết liệt, gay cấn, hấp dẫn từ vòng loại đến chung kết. Với nét riêng biệt đó, giải đua ngựa Bắc Hà luôn được mong đợi và trở thành nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc nơi đây.

Bà Chu Thị Dương, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Bắc Hà - cho hay, việc duy trì giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà là một trong những nỗ lực của địa phương nhằm tôn vinh giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào thiểu số vùng cao Bắc Hà nói chung và ngợi ca nét độc đáo, tình cảm gắn bó giữa con người vùng cao với loài vật vô cùng gắn bó, thân thuộc trong cuộc sống sinh hoạt, đời sống tâm linh của họ.

Bắc Hà là vùng đất còn chứa đựng nhiều giá trị văn hóa đặc sắc

Sau khi trở thành di sản quốc gia, nhiều chuyên gia văn hóa, du lịch cho rằng, giải đua ngựa Bắc Hà sẽ làm giàu có hơn cho văn hóa vùng đất này, đặc biệt là cải thiện sức hút du lịch với du khách, trở thành đòn bẩy cho du lịch phát triển thời gian tới.

Bởi thực tế, dù sở hữu nguồn tài nguyên du lịch dồi dào, nhưng du lịch Bắc Hà vẫn phát triển chưa tương xứng, tăng trưởng khách du lịch thấp do thiếu những sản phẩm độc đáo, cơ sở du lịch chưa được đầu tư đồng bộ; hệ thống khách sạn, nhà mới chỉ ở quy mô nhỏ và còn thiếu những cơ sở chất lượng cao; nguồn nhân lực du lịch chưa đáp ứng được yêu cầu; công tác quảng bá xúc tiến, thu hút đầu tư phát triển sản phẩm và dịch vụ du lịch hiệu quả chưa cao; khả năng kết nối với Sa Pa, thành phố Lào Cai, Si Ma Cai, Xín Mần (Hà Giang) trong việc điều phối khách du lịch còn hạn chế…

Nhận diện những khó khăn trong phát triển du lịch, và quyết tâm tạo đột phá cho kinh tế xanh Bắc Hà, theo Quy hoạch phát triển du lịch huyện Bắc Hà đến năm 2020, tầm nhìn 2030, Bắc Hà sẽ tập trung phát triển đa dạng các dòng sản phẩm du lịch (loại hình du lịch) như: Du lịch văn hóa, du lịch sinh thái - cộng đồng, du lịch tham quan, di tích lịch sử, lễ hội để đáp ứng nhu cầu khám phá, trải nghiệm của du khách; Đẩy mạnh công tác quảng bá thông qua các ấn phẩm đặc sắc, hệ thống Internet, mạng xã hội; Xúc tiến thu hút đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch của huyện, trong đó ưu tiên đầu tư xây dựng khách sạn hạng từ 3 sao trở lên tại khu vực thị trấn, phát triển du lịch cộng đồng; Xây dựng, nâng cấp các tuyến đường kết nối các điểm du lịch; Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực du lịch hướng tới hoàn thiện các kỹ năng cơ bản theo Tiêu chuẩn nghề du lịch Việt Nam; Tăng cường khả năng kết nối, điều phối và trung chuyển khách với các địa phương trong tỉnh và tỉnh Hà Giang.