Đo phát thải và tín chỉ carbon, hướng đi mới cho nông sản Việt

Chiều 15/10, tại Nghệ An, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức chương trình tập huấn “Nâng cao năng lực truyền thông báo chí về trung hòa carbon”.

Truyền thông đồng hành cùng Việt Nam hướng tới Net Zero 2050

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh vai trò trọng yếu của truyền thông trong hành trình hướng tới Net Zero 2050. Theo ông, báo chí không chỉ cung cấp thông tin mà còn thúc đẩy thay đổi nhận thức, hành vi và chính sách, trở thành cầu nối giữa chính sách, khoa học, doanh nghiệp và cộng đồng. Mỗi bài viết, phóng sự đều có thể truyền cảm hứng hành động vì một Việt Nam xanh và phát triển bền vững.

Trong phát biểu của mình, Thủ tướng Chính phủ khẳng định, mặc dù là nước đang phát triển, mới bắt đầu tiến hành công nghiệp hóa trong hơn 30 năm qua, nhưng Việt Nam sở hữu lợi thế về năng lượng tái tạo. Việt Nam sẽ triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ bằng nguồn lực trong nước, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ về tài chính, chuyển giao công nghệ của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các nước phát triển, thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris, để đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

“Trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên xanh, báo chí Việt Nam cần tiên phong không chỉ phản ánh mà còn dẫn dắt nhận thức xã hội về kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp carbon thấp, tiêu dùng xanh và trách nhiệm doanh nghiệp. Mỗi tuyến bài chuyên sâu là một “hạt giống” gieo niềm tin, thúc đẩy cộng đồng, doanh nghiệp và nông dân cùng hành động vì tương lai bền vững”, ông Nguyễn Ngọc Thạch nói.

Ở góc độ địa phương, ông Nguyễn Danh Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An, cho hay, ngành Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An đang tích cực triển khai các giải pháp phát triển bền vững, hướng tới mục tiêu Net Zero theo cam kết của Việt Nam tại COP26. Tỉnh chú trọng giảm phát thải trong trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp và thủy sản, đồng thời đẩy mạnh áp dụng mô hình nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn.

“Chương trình tập huấn sẽ là diễn đàn kết nối các nhà quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp, chia sẻ kinh nghiệm trung hòa carbon và nông nghiệp phát thải thấp, hướng tới mục tiêu Net Zero 2050. Ngành Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An cam kết tiếp tục chủ động, tích cực triển khai các giải pháp, đồng hành cùng doanh nghiệp, tổ chức và cơ quan Trung ương để thúc đẩy phát triển bền vững trên địa bàn”, ông Hùng nhấn mạnh.

Về khung chính sách trung hòa carbon, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), thông tin, Việt Nam cam kết thực hiện trung hòa carbon dựa trên nguồn lực trong nước, đồng thời nhận được hỗ trợ quốc tế về khoa học, tài chính và công nghệ.

Chính phủ đã ban hành Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022, phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến 2050, với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính để đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Trên cơ sở đó, các bộ ngành và địa phương đã cụ thể hóa bằng văn bản hướng dẫn, kế hoạch thực hiện và thông tư kỹ thuật.

Trong đó, Bộ Công Thương và Bộ Xây dựng ban hành các thông tư về tiêu chuẩn kỹ thuật, cơ chế quản lý năng lượng và phát thải. Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp các bộ ngành xây dựng báo cáo quốc gia và kế hoạch hành động, góp phần thực hiện cam kết quốc tế về trung hòa carbon (Net Zero) và giảm phát thải.

Nhờ sự phối hợp này, doanh nghiệp và địa phương có cơ sở pháp lý, dữ liệu và hướng dẫn kỹ thuật để triển khai các giải pháp giảm phát thải hiệu quả, đồng thời đóng góp vào mục tiêu phát triển xanh và bền vững;…

Về tài chính xanh, nhiều ngân hàng đã phát triển sản phẩm tín dụng xanh hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn xanh. Nhiều doanh nghiệp lớn, bao gồm các tập đoàn công nghiệp quốc gia, đã chủ động triển khai các hoạt động trung hòa carbon, góp phần hiện thực hóa cam kết quốc gia về phát triển kinh tế xanh.

Mặc dù chính sách và pháp luật về trung hòa carbon đã được triển khai kịp thời, để đạt mục tiêu 2030 và hướng tới 2050, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách; tăng cường giám sát và kiểm tra; khuyến khích đầu tư xanh: Huy động nguồn lực xã hội và tài chính doanh nghiệp.

Việc triển khai đồng bộ chính sách, cơ chế kinh tế, công cụ tài chính và giải pháp công nghệ sẽ đóng vai trò then chốt trong thực hiện mục tiêu phát thải bằng không, thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, bền vững và hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, chỉ trông chờ vào chính sách là chưa đủ. Xã hội hóa và huy động doanh nghiệp, nguồn lực tư nhân là yếu tố then chốt. Điều này bao gồm khuyến khích dự án đầu tư mới, chuyển đổi các dự án hiện có áp dụng công nghệ và quy trình giảm phát thải, phù hợp quy định trong nước và tiêu chuẩn quốc tế, ví dụ như phát triển năng lượng hydro xanh.

“Nâng cao nhận thức và truyền thông cũng là yếu tố quan trọng. Sự đồng thuận xã hội về vai trò và trách nhiệm của doanh nghiệp, tổ chức tài chính và người dân là nền tảng để triển khai các cam kết giảm phát thải. Nếu chưa hiểu hoặc hiểu sai, việc thực hiện sẽ gặp nhiều khó khăn”, ông Nguyễn Tuấn Quang chia sẻ.

MRV và thị trường carbon, đòn bẩy để nông nghiệp Việt xanh, bền vững

Biến đổi khí hậu đang tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực đời sống, trong đó nông nghiệp vừa là nạn nhân vừa là nguồn phát thải khí nhà kính đáng kể. Theo PGS.TS Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp, việc nhận diện, đo đạc và quản lý phát thải khí nhà kính là yêu cầu tất yếu nếu Việt Nam muốn hướng tới nền nông nghiệp xanh, bền vững và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Tại Việt Nam, 6 kỳ kiểm kê quốc gia về khí nhà kính đã được thực hiện, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc minh bạch hóa dữ liệu phát thải và đáp ứng nghĩa vụ quốc tế. Nông nghiệp chiếm tỷ lệ lớn trong tổng lượng phát thải quốc gia, chủ yếu từ canh tác lúa nước, chăn nuôi và sử dụng phân bón. Các khí chính gồm CO₂ từ đốt nhiên liệu, CH₄ từ ruộng lúa và tiêu hóa dạ cỏ, cùng N₂O từ bón phân đạm và chất hữu cơ.

Phát thải khí nhà kính không chỉ ảnh hưởng môi trường mà còn tác động trực tiếp đến năng suất, chất lượng và uy tín nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ đều đặt tiêu chuẩn carbon làm hàng rào kỹ thuật. “Nếu không chủ động kiểm soát, nông nghiệp Việt Nam sẽ mất cơ hội trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, PGS.TS Mai Văn Trịnh nhấn mạnh.

Đo đạc và báo cáo phát thải (MRV – Measurement, Reporting, Verification) là “xương sống” của quản trị carbon hiện đại. Hiện nay, Việt Nam áp dụng ba nhóm phương pháp: đo trực tiếp, tính toán theo hướng dẫn IPCC, và mô hình hóa.

Năm 2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi Chính phủ phê duyệt Đề án thành lập thị trường carbon trong nước theo Quyết định 232/QĐ-TTg. Giai đoạn 2025-2028 là thời kỳ thí điểm, hướng tới vận hành chính thức sàn giao dịch carbon từ năm 2029, cho phép các tổ chức, doanh nghiệp trao đổi, mua bán “tín chỉ carbon” – tương đương 1 tấn CO₂ giảm phát thải.

Bên cạnh đó, Nghị định 119/2025/NĐ-CP vừa được ban hành, bổ sung và hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường carbon, quy định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp trong kiểm kê, báo cáo phát thải, đồng thời khuyến khích các mô hình tự nguyện, sáng tạo trong giảm phát thải và hấp thụ carbon.

PGS.TS Mai Văn Trịnh nhận định: “Nếu làm tốt MRV và tham gia thị trường carbon, nông nghiệp Việt Nam không chỉ góp phần thực hiện cam kết Net Zero 2050, mà còn mở ra nguồn thu mới từ tín chỉ carbon, giúp nông dân và doanh nghiệp có thêm động lực đầu tư vào sản xuất xanh”.

Khi carbon trở thành một “tài sản” có thể đo đếm và giao dịch, nông nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng chuyển mình. Đầu tư vào công nghệ đo phát thải, mô hình tuần hoàn, và MRV chuẩn quốc tế sẽ là chìa khóa để Việt Nam khẳng định vị thế trong nền kinh tế xanh toàn cầu.

Theo WorldBank, đến năm 2040, Việt Nam sẽ cần 368 tỷ USD để đạt mục tiêu giảm phát thải Net Zero. Điều này cho thấy vẫn còn khoảng cách lớn để đạt được Net Zero vào năm 2050.

Hiện cả nước có 2.166 cơ sở phát thải lớn, chiếm khoảng 46% tổng lượng phát thải quốc gia, cho thấy tầm quan trọng của việc triển khai giảm phát thải tại doanh nghiệp.