Tin Khu Vực 
Áp lực từ môi trường và thị trường nhập khẩu
Ngành thép Việt Nam chiếm tới 9,43% tổng năng lượng toàn ngành công nghiệp chế biến, với điện và than đá là nguồn tiêu thụ chính. Các cuộc kiểm toán sơ bộ cho thấy mức tiết kiệm khả dĩ từ 3 - 15% nếu cải thiện công nghệ và quản lý. Điều này phản ánh nghịch lý thép Việt Nam sản xuất nhiều nhưng lại chưa “xanh” như yêu cầu của xu thế toàn cầu.
Sản xuất thép tiêu hao năng lượng và phát thải lượng lớn khí nhà kính. Ảnh minh hoạ
Không chỉ vấn đề môi trường trong nước, sức ép từ các thị trường nhập khẩu lớn đang hiện hữu. Từ 1/10/2023, Liên minh châu Âu (EU) áp dụng cơ chế CBAM – yêu cầu sản phẩm thép nhập khẩu phải khai báo và trả phí phát thải CO₂ ngang với tiêu chuẩn nội khối. Với EU chiếm tới 25% lượng xuất khẩu thép của Việt Nam, việc không đáp ứng định mức phát thải sẽ khiến doanh nghiệp mất lợi thế cạnh tranh ngay lập tức.
Trong bối cảnh đó, dự thảo Thông tư mới của Bộ Công Thương đưa ra định mức trần cho từng công đoạn: Thiêu kết quặng sắt 1.800 MJ/tấn, lò cao 11.500 MJ/tấn, lò hồ quang điện 2.450 MJ/tấn, cán nóng thép dài 1.500 MJ/tấn... Đây kỳ vọng là cơ sở pháp lý bắt buộc để ngành thép vừa giảm tác động môi trường, vừa đáp ứng các chuẩn mực quốc tế.
Tại cuộc họp tham vấn kỹ thuật về kết quả nghiên cứu xây dựng và sửa đổi định mức tiêu hao năng lượng ngành công nghiệp thép Việt Nam do Bộ Công Thương và KOICA (Cơ quan Hợp tác Quốc tế Hàn Quốc) tổ chức gần đây, ông Nguyễn Thanh Hà, chuyên gia của Công ty CP RCEE-NIRAS đề xuất 3 kịch bản định mức tiêu hao.
Trong đó, ông Hà nghiêng về kịch bản trung bình khi đề xuất sửa đổi các quy định tiêu thụ năng lượng cụ thể (SEC) cho ngành thép Việt Nam, với mức giảm SEC từ 2% đến 8% tùy công đoạn, thúc đẩy hiệu quả năng lượng và giảm tiêu thụ phù hợp với điều kiện hiện tại.
Cụ thể, nhà máy thiêu kết giảm SEC xuống 1.800 MJ/tấn, tiết kiệm năng lượng 8%; lò cao giảm xuống 11.500 MJ/tấn, tiết kiệm 7%; lò luyện hồ quang giảm nhẹ xuống 2.450 MJ/tấn, tiết kiệm 2%; sản phẩm dài (cán nóng) và phẳng (cán nguội) giảm SEC lần lượt 1.500 MJ/tấn và 1.400 MJ/tấn, tiết kiệm 6-7%.
Đề xuất trên được cho là ngưỡng” cần thiết để doanh nghiệp ngành thép dần thay đổi, thích nghi để giữ chỗ đứng trên thị trường.
Doanh nghiệp cần lộ trình nhưng không thể trì hoãn
Về kịch bản trên, đại diện Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh cho biết, nếu áp dụng kịch bản trung bình ngay, nhiều công đoạn, đặc biệt là cán nóng, khó đạt được trong ngắn hạn. Nguyên nhân đến từ công suất dư thừa kéo dài khiến suất tiêu hao tăng, trong khi đầu tư thay đổi công nghệ vượt khả năng tài chính hiện tại.
Doanh nghiệp ngành thép cần lộ trình chuyển đổi nhằm giảm tiêu hao năng lượng. Ảnh minh hoạ
Công ty Thép Việt - Sing cũng cho rằng hầu hết doanh nghiệp chỉ có thể phấn đấu ở kịch bản thấp, trong đó, quy định SEC hiện tại được giữ nguyên cho tất cả các công đoạn.
Dù đã áp dụng ISO 50001 và tham gia nhiều chương trình quốc tế, mức giảm suất tiêu hao năng lượng của doanh nghiệp chỉ đạt 0,4-1,4% mỗi năm, như vậy rất khó tiến nhanh lên mức trung bình.
Tuy vậy, các chuyên gia chỉ ra rằng cơ hội tiết kiệm là rõ ràng. Lò hồ quang điện ở Việt Nam hiện có suất tiêu hao trung bình 2.820 MJ/tấn, trong khi mức tốt nhất thế giới chỉ 1.496 MJ/tấn. Tương tự, cán nóng trung bình 1.862 MJ/tấn, nhưng thực tế có đơn vị đạt mức 418 MJ/tấn. Những con số này cho thấy “khoảng cách xanh” mà ngành thép Việt Nam hoàn toàn có thể rút ngắn.
Kinh nghiệm quốc tế càng khẳng định tính cấp bách. Nhật Bản duy trì mục tiêu giảm 1% cường độ năng lượng mỗi năm cho các ngành công nghiệp. Hàn Quốc thậm chí gắn định mức năng lượng với chính sách mua sắm xanh và yêu cầu khử carbon, buộc các tập đoàn lớn như POSCO, Hyundai Steel phải phát triển công nghệ hydro để giữ thị phần.
Trên thực tế, ngành thép đang đứng trước lựa chọn hoặc chủ động “xanh hóa” để đáp ứng quy định môi trường toàn cầu, hoặc chấp nhận tụt lại phía sau. Thực tế, theo cũng là môt trong những ngành thường xuyên bị áp dụng các biện phpas phòng vệ thương mại, ảnh hưởng bởi các quy định “xanh” trên thị trường. Do đó, dự thảo Thông tư của Bộ Công Thương chính là điều kiện cần thiết, giúp thiết lập một hàng rào kỹ thuật, đồng thời tạo áp lực để doanh nghiệp đổi mới, giữ và tạo được chỗ đứng “chắc” hơn trên thị trường.
Dự thảo Thông tư về định mức tiêu hao năng lượng của Bộ Công Thương không chỉ là quy định nội địa, mà còn là chìa khóa giúp ngành thép vượt qua rào cản môi trường ngày càng khắt khe.
