Diễn đàn: ‘Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: Thành quả và mục tiêu trong kỷ nguyên vươn mình’

Tạo động lực mới cho nền kinh tế năng lượng bền vững

Sự kiện nhằm phổ biến thông tin mới về Luật Sử dụng Năng lượng tiết kiệm, hiệu quả vừa được thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khoá XIV tại khu vực phía Nam và cả nước nói chung. Sự kiện là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm, chủ động của Bộ Công Thương trong việc triển khai Luật, góp phần cùng Chính phủ hiện thực hoá mục tiêu xây dựng nền kinh tế năng lượng hiệu quả, bền vững và phát thải thấp.

Tham dự diễn đàn có đại diện lãnh đạo Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, lãnh đạo các các cục, vụ, cơ quan chức năng thuộc Bộ Công Thương; các Bộ, ngành Trung ương và địa phương; các tổ chức, hiệp hội chuyên ngành; chuyên gia trong nước và quốc tế; lãnh đạo các Tập đoàn năng lượng; cơ sở giáo dục Đại học, chuyên gia; cơ quan báo chí tại khu vực phía Nam.

Sự kiện do Bộ Công Thương giao Báo Công Thương và Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công phối hợp tổ chức.

Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình phát triển xanh và bền vững, Việt Nam không đứng ngoài xu hướng đó. Với cam kết mạnh mẽ tại COP26 và định hướng chiến lược từ Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị, vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNLTK&HQ) đang trở thành một trụ cột trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Với vai trò là cơ quan đầu mối về năng lượng, Bộ Công Thương đã tiên phong trong triển khai Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả từ năm 2010 đến nay. Trong 15 năm qua, Bộ đã chủ động, phối hợp hoàn thiện khung khổ pháp lý (2 nghị định, 16 thông tư, 2 quy chuẩn kỹ thuật và hơn 50 bộ tiêu chuẩn) cũng như xây dựng, triển khai các chương trình, kế hoạch hành động nhằm thực thi Luật và chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả với các nội dung khá đa dạng bao trùm từ các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng; hỗ trợ doanh nghiệp cải tiến công nghệ; tổ chức kiểm toán năng lượng; truyền thông, giáo dục và nâng cao nhận thức xã hội về tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm điện.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng chủ động hỗ trợ các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng như xi măng, thép, dệt may, chế biến thực phẩm cải thiện hiệu suất sử dụng năng lượng. Đồng thời, phát triển thị trường thiết bị hiệu suất cao, thúc đẩy dán nhãn năng lượng rộng rãi cho hàng chục dòng sản phẩm.

Nhờ đẩy mạnh các chương trình truyền thông - tuyên truyền, như “Giờ Trái đất”, “Gia đình tiết kiệm điện” hay chiến dịch “Dán nhãn năng lượng cho thiết bị và phương tiện tiêu thụ năng lượng”, đã tạo sự lan tỏa mạnh mẽ tinh thần tiết kiệm điện tới hàng triệu người dân. Hơn 9.500 hộ dân lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái, 1.200 doanh nghiệp thực hiện kiểm toán năng lượng, và trên 5.000 kiểm toán viên cùng người quản lý năng lượng được đào tạo, cấp chứng chỉ.

Đặc biệt, chương trình dán nhãn năng lượng đã đạt nhiều kết quả ấn tượng: Trên 20.000 sản phẩm dán nhãn hiệu suất cao, loại bỏ 45 triệu bóng đèn sợi đốt, giúp tiết kiệm khoảng 100 triệu kWh điện/năm, tương đương công suất của một nhà máy nhiệt điện 300 MW.

Theo thống kê của Bộ Công Thương, tính chung giai đoạn 2011 - 2015, cả nước đã tiết kiệm được 11.261 KTOE năng lượng, tương đương 5,65% tổng tiêu thụ năng lượng quốc gia, góp phần giảm phát thải hàng triệu tấn khí nhà kính. Giai đoạn  2016 - 2020 đã giúp cả nước tiết kiệm được khoảng 5,65% tổng năng lượng tiêu thụ, tương đương hàng tỷ kWh điện. Từ năm 2020 đến nay, các chương trình sử dụng năng lượng tiếp tục được đẩy mạnh, đặc biệt là tiết kiệm điện với mục tiêu đạt từ 2% tổng sản lượng điện thương phẩm/năm trở lên.

Phát biểu khai mạc tại diễn đàn, bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: “Năng lượng là huyết mạch của nền kinh tế quốc dân. Trong bối cảnh thế giới và Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển dịch sang mô hình tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, đặc biệt là hiện thực hóa cam kết tại COP26, việc phát triển năng lượng sạch, tái tạo và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là trụ cột quan trọng và cấp bách.”

Theo bà Đỗ Thị Minh Trâm, Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị và Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đã đặt ra yêu cầu đến năm 2030, Việt Nam cần khoảng 150.000 MW công suất nguồn điện, gần gấp đôi hiện nay, để đáp ứng tốc độ tăng trưởng GDP 8%/năm. Tuy nhiên, giai đoạn 2021 - 2024, cung ứng năng lượng gặp nhiều khó khăn do thiên tai, biến đổi khí hậu, đứt gãy chuỗi cung ứng, giá năng lượng tăng cao và chậm tiến độ đầu tư hạ tầng.

Bà Trâm cho biết, nhu cầu sử dụng điện tại Việt Nam tăng trung bình 8 - 10%/năm, trong khi nhiều nhà máy vẫn vận hành bằng công nghệ cũ, tiêu tốn năng lượng. Ý thức tiết kiệm năng lượng tuy đã được cải thiện nhưng vẫn chưa đồng bộ, gây áp lực cho hệ thống điện quốc gia.

“Do đó, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả chính là giải pháp trọng yếu để ứng phó tình trạng thiếu điện, bảo đảm an ninh năng lượng, giảm phát thải, hạ chi phí sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế,” bà Trâm nhấn mạnh.

Hướng tới tương lai xanh: Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Việt Nam đã có gần 15 năm thực thi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng cũng bộc lộ những hạn chế nhất định. Việc sửa đổi Luật lần này không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà là động lực mới cho giai đoạn phát triển xanh, gắn với mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Trải qua quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng, lấy ý kiến từ doanh nghiệp, chuyên gia và các bộ ngành, dự thảo Luật sửa đổi đã được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2025, với nhiều điểm đột phá cả về kỹ thuật pháp lý và nội dung chính sách.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả gồm 3 điều, 21 khoản, điều chỉnh 19 điều và bổ sung 1 điều mới, tập trung vào các nhóm chính sách trọng tâm:

Thứ nhất, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước: Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả được xác định là chỉ tiêu bắt buộc trong kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia, tỉnh và thành phố. Tiếp tục phân quyền, cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục nhằm tăng hiệu quả quản lý nhà nước, tránh chồng chéo, nâng cao tính thực thi ở các cấp địa phương. Các địa phương phải lập kế hoạch và báo cáo định kỳ kết quả thực hiện gửi Bộ Công Thương tổng hợp, trình Chính phủ.

Thứ hai, phát triển tổ chức dịch vụ năng lượng: Lần đầu tiên, Luật quy định rõ khái niệm, điều kiện và mô hình hoạt động của tổ chức dịch vụ năng lượng (ESCO), đơn vị cung cấp dịch vụ tư vấn, đầu tư, kiểm toán và thực hiện hợp đồng tiết kiệm năng lượng. Cơ chế này mở ra thị trường dịch vụ năng lượng tư nhân đầy tiềm năng, huy động nguồn lực xã hội cho chuyển đổi xanh.

Thứ ba, thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Một điểm đột phá chính sách là việc thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả - quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì lợi nhuận, có chức năng huy động, cho vay, đầu tư, nhận ủy thác để hỗ trợ các dự án tiết kiệm năng lượng. Quỹ được xã hội hóa, độc lập tài chính, không làm tăng chi phí cho doanh nghiệp.

Thứ tư, ưu đãi tín dụng và công cụ tài chính xanh: Chính phủ khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng, phát hành trái phiếu xanh, nhận tín dụng xanh để chuyển đổi công nghệ, giảm phát thải khí nhà kính và đổi mới sáng tạo.

Thứ năm, dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng: Bổ sung quy định dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng, bước tiến trong kiểm soát tiêu hao năng lượng của ngành xây dựng, giúp tiết kiệm điện từ khâu thiết kế, sản xuất đến sử dụng công trình.

“Thông qua Luật sửa đổi và các chính sách mới, doanh nghiệp và người dân sẽ được tạo điều kiện thuận lợi hơn để đầu tư, đổi mới công nghệ, áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng thực chất, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và xây dựng một Việt Nam xanh, hiện đại, bền vững”, bà Đỗ Thị Minh Trâm nhấn mạnh.

Theo bà Trâm, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành điện hay các cơ quan quản lý nhà nước, mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, từ mỗi gia đình, mỗi doanh nghiệp đến các tổ chức, cộng đồng. Bộ Công Thương kỳ vọng rằng với sự đồng hành của các bộ, ngành, doanh nghiệp và người dân, phong trào sử dụng năng lượng tiết kiệm năng lượng sẽ được lan toả mạnh mẽ hơn nữa. Từ đó, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia bền vững cũng như thực hiện các cam kết quốc tế, tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới của Việt Nam - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thông qua diễn đàn lần này, Bộ Công Thương mong muốn phổ biến rộng rãi các điểm mới của Luật Sử dụng Năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sửa đổi; Tiếp nhận ý kiến, kinh nghiệm từ chuyên gia, doanh nghiệp, tổ chức và cộng đồng nhằm triển khai hiệu quả Luật trong thực tiễn; Tiếp tục lan tỏa nhận thức về tiết kiệm năng lượng như một giải pháp thiết yếu để đảm bảo an ninh năng lượng và thực hiện cam kết “Net Zero” vào năm 2050.

Các ý kiến tại diễn đàn cũng làm cơ sở để Bộ Công Thương tổng hợp, nghiên cứu, sớm ban hành các văn bản dưới luật hướng dẫn thi hành chi tiết; Xây dựng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng; Đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng, đổi mới hình thức truyền thông qua các cuộc thi, diễn đàn, hoạt động cộng đồng; Tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị trường kiểm toán và tư vấn năng lượng; Giám sát thực hiện tại các địa phương, tạo chuyển biến rõ rệt từ trung ương đến địa phương vì mục tiêu phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn và an ninh năng lượng bền vững.