Để hành lang kinh tế Đông Tây đúng nghĩa hành lang kinh tế

Thông tuyến nhưng chưa thành hành lang kinh tế

Hành lang kinh tế Đông Tây (EWEC) là sáng kiến của Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng. EWEC có chiều dài 1.450 km, đi qua 13 tỉnh của 4 quốc gia: Myanmar, Thái Lan, Lào và Việt Nam. Tại Việt Nam EWEC đi qua cửa khẩu Lao Bảo (tỉnh Quảng Trị), qua TP. Huế và đến TP. Đà Nẵng, với cảng Tiên Sa là điểm cuối của tuyến.

Chính thức hình thành cuối năm 2006, EWEC góp phần mở ra hướng đi mới cho hàng hóa từ Lào và Đông Bắc Thái Lan ra biển.

Qua gần 20 năm hình thành, EWEC cũng đã đạt được một số kết quả nhất định. Đã hoàn thiện tuyến đường quốc tế từ cảng Đà Nẵng qua Lao Bảo (Quảng Trị) đến Mukdahan (Thái Lan). Đây là tuyến đường chính, đảm nhiệm kết nối xuyên suốt qua 3 nước Việt Nam - Lào - Thái Lan.

Bên cạnh đó, đã hình thành tuyến đường từ cảng Chu Lai theo Quốc lộ 14D qua Nam Giang đến Sekong (Lào), Đông Bắc Thái Lan (tuyến EWEC 2). Tuyến đường này đang được khai thác để vận chuyển nông sản trồng từ Lào về cảng Chu Lai để xuất khẩu.

EWEC cũng góp phần cải thiện điều kiện thông qua tại các cặp cửa khẩu.

Về thương mại, EWEC đã giúp tăng cường trao đổi hàng hóa giữa 3 nước, thúc đẩy du lịch liên vùng, tạo đòn bẩy cho dịch vụ logistics. Ở lĩnh vực này, rõ nét nhất là Hội chợ quốc tế Thương mại, Du lịch và Đầu tư Hành lang kinh tế Đông Tây (Hội chợ EWEC Đà Nẵng) đã được TP. Đà Nẵng tổ chức thường xuyên gần 20 năm nay, tạo nơi giao thương hàng hóa cho các địa phương trên tuyến EWEC.

Tuy nhiên, phải thẳng thắn nhìn nhận, EWEC chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.

“Cũng đã có các hoạt động, những dự án nghiên cứu, các đề xuất và có cả sự tham gia hỗ trợ của các chuyên gia quốc tế. Tuy nhiên, hiệu quả của EWEC chưa lớn, chưa biến thành những thay đổi về mặt kinh tế trong khu vực”, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương đánh giá và cho rằng EWEC chưa thực sự là tuyến kết nối đúng nghĩa hành lang kinh tế.

“Tuyến EWEC từ Đà Nẵng đến Đông Hà (Quảng Trị) qua Lao Bảo sang khu vực Nam Lào và sang khu vực Đông Nam Thái Lan được kỳ vọng sẽ là nơi tấp nập những tuyến vận chuyển lớn, hàng hóa lớn nhưng thực tế thì hàng hóa qua đây còn hạn chế”, ông Hải nói.

Cần sự quyết tâm để “hồi sinh” hành lang kinh tế

Theo đại diện lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu, lượng hàng hóa qua EWEC còn hạn chế, chủ yếu do thủ tục biên giới chưa thuận lợi, hạ tầng cửa khẩu và cảng biển chưa đáp ứng yêu cầu trung chuyển quốc tế, chưa hình thành được trung tâm logistics xuyên biên giới thực sự. Do vậy, chưa thu hút được nguồn hàng từ các nước, đặc biệt là từ khu vực Đông Bắc Thái Lan.

Có 4 thách thức cần khắc phục: Thiếu sự định hướng, hỗ trợ từ cấp Chính phủ của 3 nước để đẩy mạnh hợp tác; thủ tục hành chính tại các cửa khẩu vẫn còn phức tạp; chưa có chính sách ưu đãi mạnh để thu hút hàng hóa quá cảnh; thiếu sự đồng bộ trong quy hoạch logistics liên vùng.

Một điểm then chốt là thủ tục cửa khẩu. Trong gần 10 năm qua, cặp cửa khẩu Lao Bảo (Quảng Trị) - Densavan (Lào) đã thực hiện thí điểm cửa khẩu 1 điểm dừng. Tuy nhiên, do đây là mô hình mới nên trong quá trình triển khai còn nhiều khó khăn phát sinh, và nhiều bất cập. Do đó, từ tháng 6/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 180/NQ-CP dừng thực hiện thủ tục kiểm tra "một cửa, một lần dừng" tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Việt Nam) – Densavan (Lào).

Tại tuyến EWEC 2 đang ghi nhận hàng hóa qua cửa khẩu vẫn đang tăng đều, tuy nhiên, tuyến Quốc lộ 14B, quốc lộ 14D nối với cửa khẩu đã xuống cấp nghiêm trọng và vẫn đang đợi được nâng cấp. Điều này hạn chế rất nhiều hoạt động thông thương.

Trong bối cảnh mới, với những thay đổi lớn gần đây đó là thực hiện sắp xếp lại đơn vị hành chính (sáp nhập tỉnh); chính thức thành lập Khu thương mại tự do Đà Nẵng; TP. Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương và Chính phủ sắp ban hành Chiến lược phát triển dịch vụ logistics thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Trần Thanh Hải nhận định đây sẽ là những “cú hích chính sách” để miền Trung bước vào giai đoạn phát triển mới.

Và đây là thời điểm các nước trong khu vực, trước hết là Việt Nam, Lào, Thái Lan phải quyết tâm hồi sinh lại hành lang kinh tế Đông Tây thông qua việc kêu gọi đầu tư vào khu vực này thông qua các chính sách ưu đãi đặc biệt. Trước hết là kêu gọi doanh nghiệp Việt Nam, Thái Lan có thể sang đầu tư tại Lào để tạo nguồn hàng. Chính sách đặc biệt này chỉ có được khi có sự quan tâm của Chính phủ 3 nước Việt Nam, Lào, Thái Lan.

“Hàng lang kinh tế muốn có sức sống thì phải có hàng hóa qua tuyến. Muốn có hàng phải có đầu tư. Có như vậy mới tạo ra được luồng hàng hóa, tạo ra nhu cầu dịch chuyển hàng hóa từ Đông Bắc Thái Lan sang Lào, từ Lào sang Việt Nam và từ ngược lại từ Việt Nam sang Lào và sang Thái Lan”, ông Hải phân tích.

Song song với đó, phải tiếp tục cải cách mạnh mẽ hơn cải cách thủ tục hải quan, áp dụng cơ chế “một cửa - một lần dừng”, phát triển kho ngoại quan và trung tâm logistics tại Quảng Trị và Đà Nẵng để đón hàng từ Lào và Thái Lan.

Và chỉ khi 2 tuyến hành lang kinh tế Đông Tây sôi động hàng hóa qua lại mới phát triển giao thương trên tuyến, thúc đẩy giao lưu thương mại, đầu tư giữa các nước; góp phần xóa đói, giảm nghèo, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế các địa phương dọc tuyến.

Hành lang kinh tế Đông Tây (EWEC) dù đã thông tuyến gần 20 năm nhưng chưa đúng nghĩa là hành lang kinh tế khi lượng hàng hóa qua lại còn hạn chế.

Cần có những nỗ lực chung để thúc đẩy đầu tư giữa các quốc gia trên tuyến để tạo nguồn hàng, cải cách về thủ tục hải quan, hoàn thiện, nâng cấp hạ tầng logistics để EWEC trở lại đúng nghĩa là hành lang kinh tế như mục đích ban đầu khi hình thành.