Đẩy mạnh cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại

Gia tăng trở ngại

Cùng với đó, hiện Việt Nam đang tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA) dù mang lại nhiều triển vọng xuất khẩu cho hàng hóa của Việt Nam, tuy nhiên sẽ xảy ra những nguy cơ khi Việt Nam phải đối diện với những vụ kiện phòng vệ thương mại (PVTM) do nước nhập khẩu khởi xướng điều tra do các FTA truyền thống và cả FTA thế hệ mới hầu hết đều đã có điều khoản về PVTM.

Chủ động ứng phó kiện PVTM sẽ giúp hàng hóa xuất khẩu tránh các rủi ro

Theo Cục PVTM, Bộ Công Thương, cho đến nay, đã có tổng cộng 209 vụ việc nước ngoài tiến hành điều tra PVTM đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Việc các nước ngày càng gia tăng điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam được nhìn nhận là một trong những trở ngại lớn đối với hoạt động xuất khẩu.

Dự báo, trong giai đoạn 2021-2030, có khả năng Việt Nam sẽ tăng gấp đôi kim ngạch xuất nhập khẩu và đạt đến con số 1.000 tỷ USD. Điều này đồng nghĩa với việc có thể dẫn đến xuất hiện nhiều hơn các biện pháp PVTM đối với xuất khẩu và Việt Nam cũng phải tăng cường áp dụng các biện pháp PVTM đối với hàng nhập khẩu.

Trước nguy cơ hàng hàng hóa xuất khẩu bị nước ngoài điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM, Cục PVTM cũng đã nêu rõ là sẽ có những tác động tiêu cực đến doanh nghiệp cũng như ngành sản xuất trong nước. Trong đó, nếu hàng hóa xuất khẩu bị áp dụng thuế PVTM ở mức cao sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh, dẫn đến mất một phần hoặc toàn bộ thị trường xuất khẩu.

Không chỉ vậy, thời gian tới, khó khăn, thách thức đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam trong ứng phó với các vụ kiện PVTM sẽ lớn hơn khi các chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu đang ngày càng được mở rộng và liên kết nhiều quốc gia với nhau tác động đến các biện pháp PVTM. Mặt khác, các vụ kiện về PVTM phát sinh những xu hướng mới như kiện chùm, kiện chống lẩn tránh thuế, kiện kép,... làm gia tăng số lượng các vụ kiện về PVTM.

Với những thách thức đặt ra, Phó Cục trưởng Cục PVTM - ông Chu Thắng Trung cho rằng, giải pháp cấp thiết cần triển khai theo Cục PVTM đó là thông tin xuất khẩu phải được kết nối và liên thông chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý có liên quan, hiệp hội và doanh nghiệp. Đặc biệt là cần vận hành hiệu quả cơ chế cảnh bảo sớm về nguy cơ áp dụng các biện PVTM.

Tăng cường cảnh báo sớm

Để hỗ trợ các doanh nghiệp chủ động hơn trong việc xử lý, ứng phó với các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 316/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về PVTM. Mục tiêu của đề án nhằm cảnh báo trước những mặt hàng xuất khẩu có nguy cơ bị nước ngoài điều tra PVTM là nhằm giúp các doanh nghiệp có sự chuẩn bị trước, giúp các cơ quan chức năng thực hiện các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp có trọng tâm, trọng điểm.

Bên cạnh việc cảnh báo nguy cơ bị điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM, theo ông Chu Thắng Trung, hệ thống cảnh báo sớm còn giúp các cơ quan chức năng tăng cường các hoạt động đấu tranh với các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp nhằm lẩn tránh biện pháp PVTM.

Hệ thống cảnh báo sớm được xây dựng trên nguyên tắc theo dõi biến động xuất khẩu của những mặt hàng đã bị thị trường xuất khẩu áp dụng biện pháp PVTM hoặc các biện pháp hạn chế thương mại khác với nước thứ ba nhưng chưa áp dụng biện pháp tương tự đối với Việt Nam. “Nếu xuất hiện những yếu tố rủi ro như xuất khẩu từ Việt Nam có sự tăng trưởng nhanh, hàng Việt Nam chiếm thị phần đáng kể tại thị trường xuất khẩu hay có những dấu hiệu cho thấy các doanh nghiệp sản xuất tại thị trường xuất khẩu đang bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh từ hàng Việt Nam, hệ thống sẽ đưa những mặt hàng này vào danh sách cảnh báo”- ông Trung cho hay.

Hiện nay, định kỳ hàng quý, Cục PVTM đều cập nhật và thông báo công khai danh sách cảnh báo cho để các cơ quan chức năng, các hiệp hội, doanh nghiệp và các bên liên quan khác để có định hướng cụ thể, chuẩn bị trước cho khả năng bị nước ngoài tiến hành điều tra PVTM. Trên cơ sở danh sách cảnh báo do Cục cung cấp, các cơ quan chức năng cũng đã phối hợp, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, xác minh việc cấp giấy chứng nhận xuất xứ, khai báo xuất xứ khi thông quan, đăng ký đầu tư nước ngoài; hợp tác với cơ quan chức năng của các đối tác thương mại nhằm ngăn chặn các hành vi mạo nhận xuất xứ Việt Nam để lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại một cách bất hợp pháp.

Theo Cục PVTM, kể từ thời điểm lần đầu tiên Bộ Công Thương công bố danh sách cảnh báo (tháng 7 năm 2019) tới nay, đã có các sản phẩm nằm trong danh sách bị điều tra PVTM, điều tra chống lẩn tránh PVTM, cụ thể như sản phẩm gỗ dán cứng, đệm mút, lốp xe ô tô, ống đồng, mật ong do Hoa Kỳ điều tra; sản phẩm thép chống ăn mòn (thép CORE và thép CRS) do Hoa Kỳ và Canada điều tra.

Ngoài cập nhật danh sách cảnh báo báo sớm, Cục PVTM đã và đẩy mạnh phối hợp với các Bộ, ngành liên quan rà soát và hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về phòng chống lẩn tránh biện pháp PVTM, gian lận xuất xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Tăng cường cung cấp thông tin, khuyến nghị cộng đồng doanh nghiệp không tiếp tay cho các doanh nghiệp có ý định, hành vi giả mạo, gian lận xuất xứ Việt Nam, lẩn tránh biện pháp PVTM. Nhờ đó, các Hiệp hội, doanh nghiệp đã có nhận thức tốt hơn về vấn đề này.

Trước xu thế bảo hộ gia tăng, về phía doanh nghiệp, để tránh các rủi ro về kiện PVTM, lãnh đạo Cục PVTM cũng đã khuyến nghị cần cải thiện năng lực ứng phó, hiểu biết chắc chắn về PVTM. Theo đó, doanh nghiệp phải trang bị những kiến thức cơ bản về pháp luật, quy định PVTM trong các FTA giữa Việt Nam và các đối tác để nắm rõ các nghĩa vụ và quyền lợi; dự trù thuê luật sư khi cần thiết; xây dựng hệ thống quản trị tiên tiến, hiện đại, lưu trữ hồ sơ, sổ sách đầy đủ và rõ ràng. Trường hợp các bị khởi xướng điều tra, cần xem xét tham gia vụ việc một cách tích cực bằng cách trả lời bản câu hỏi đúng thời hạn, hợp tác với cơ quan điều tra nước ngoài, tránh việc bị cơ quan điều tra nước ngoài sử dụng các dữ liệu sẵn có khi đánh giá, phân tích trong kết luận vụ việc.

Trong các nhiệm vụ trọng tâm về công tác PVTM năm 2022 và giai đoạn tới để hỗ trợ các doanh nghiệp hạn chế những rủi ro về PVTM, Cục PVTM cũng đã nhấn mạnh sẽ tiếp tục phối hợp các đơn vị triển khai, thực hiện hiệu quả Đề án về nâng cao năng lực phòng vệ thương mại trong bối cảnh tham gia các FTA thế hệ mới và Đề án về nâng cao năng lực phối hợp trong phòng vệ thương mại.