Dấu ấn Việt Nam trên chặng đường 46 năm tham gia Liên hợp quốc

Quan hệ hợp tác Việt Nam – Liên hợp quốc (LHQ) trong hơn 40 năm qua (20/9/1977 – 20/9/2023) đã góp phần bảo vệ và thúc đẩy lợi ích quốc gia-dân tộc của ta, nhất là duy trì, củng cố môi trường hòa bình, an ninh và thuận lợi cho phát triển đất nước; thúc đẩy hội nhập quốc tế sâu rộng hơn, từ đó góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế.

Những dấu mốc quan hệ Việt Nam – Liên hợp quốc

Ngày 20/9/1977, tại khóa họp thứ 32, Đại hội đồng LHQ thông qua Nghị quyết công nhận Việt Nam là thành viên của LHQ. Ảnh: TTXVN

Ngay sau khi tham gia LHQ (ngày 20/9/1977), Việt Nam đã tranh thủ được sự đồng tình và ủng hộ của các nước thành viên để Đại hội đồng LHQ khóa 32 (1977) thông qua Nghị quyết 32/2 kêu gọi các nước, các tổ chức quốc tế viện trợ, giúp đỡ Việt Nam tái thiết sau chiến tranh. Mặt khác, chúng ta cũng tranh thủ được sự giúp đỡ về nguồn vốn, chất xám, kỹ thuật của LHQ phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế–xã hội của đất nước.

Trong giai đoạn Việt Nam thực hiện đường lối Đổi mới (1986-2011), viện trợ không hoàn lại của LHQ cho Việt Nam đạt trên 630 triệu USD. Từ đầu những năm 1990, nhiều nước trong Tổ chức Hợp tác và Phát triển (OECD), các tổ chức tài chính quốc tế và khu vực nối lại viện trợ cho Việt Nam nhưng LHQ vẫn chiếm 30% viện trợ kỹ thuật từ bên ngoài.

Các dự án hợp tác là nguồn hỗ trợ đáng kể cho Chính phủ Việt Nam trong việc xây dựng chính sách phát triển, nâng cao năng lực quản lý của các cơ quan và trình độ cán bộ trong quá trình thực hiện đường lối đổi mới; đồng thời LHQ tiếp tục có những đóng góp có giá trị đối với việc nâng cao trình độ kỹ thuật sản xuất, phát triển nguồn nhân lực khoa học-kỹ thuật, và giải quyết các vấn đề xã hội khác của Việt Nam.

Trong giai đoạn 2007-2011, thực hiện chính sách đối ngoại đa phương hoá, đa dạng hoá, Việt Nam đã tăng cường mạnh mẽ quan hệ với các tổ chức LHQ và các tổ chức quốc tế. Hoạt động nổi bật nhất trong giai đoạn này là Việt Nam đã lần đầu tiên và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm Uỷ viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2008-2009. Trong giai đoạn này, Việt Nam đã tích cực phối hợp với các tổ chức phát triển LHQ thực hiện thí điểm sáng kiến “Một LHQ”, được cộng đồng các nhà tài trợ đánh giá cao.

Trong khuôn khổ Sáng kiến Thống nhất Hành động – Một LHQ (DaO), Chính phủ Việt Nam và LHQ tích cực phối hợp triển khai Kế hoạch chung tiếp theo của LHQ giai đoạn 2012-2016, phù hợp với dự thảo Kế hoạch Phát triển kinh tế xã hội (SEDP) và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội (SEDS) của Việt Nam. Kế hoạch chung này ưu tiên 3 lĩnh vực trọng tâm chính là: chất lượng tăng trưởng, bảo trợ xã hội và tiếp cận các dịch vụ xã hội; tăng cường tiếng nói và nâng cao quản trị công.

Giai đoạn 2017 – 2021, hai bên đã hoàn thành Kế hoạch Chiến lược chung giữa Việt Nam và LHQ trong khuôn khổ Sáng kiến Một LHQ đã được ký tháng 7/2017 nhằm hỗ trợ Chính phủ Việt Nam thực hiện Kế hoạch Phát triển Kinh tế-Xã hội giai đoạn 2016-2020 và các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs). Hiện nay, Việt Nam đã thông qua các Chương trình quốc gia hợp tác giữa Việt Nam và Chương trình Phát triển LHQ (UNDP), Quỹ Dân số LHQ (UNFPA) và Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) giai đoạn 2022-2026 và Khung hợp tác phát triển bền vững Việt Nam – LHQ giai đoạn 2022-2026.

Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về BĐKH (COP26), ta đã tham gia, thúc đẩy các sáng kiến đa phương quan trọng, nổi bật là việc Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đưa ra cam kết tại Hội nghị COP 26 về việc đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, tham gia Cam kết toàn cầu giảm phát thải mê-tan, Tuyên bố Glasgow các nhà Lãnh đạo về Rừng và Sử dụng đất, Tuyên bố chuyển đổi từ điện than sang điện sạch và Liên minh Hành động Thích ứng toàn cầu.

Ta cũng phối hợp tốt với LHQ trong công cuộc chống đại dịch Covid-19. Việt Nam đã đề xuất Nghị quyết được Đại hội đồng LHQ thông qua về việc lấy ngày 27/12 hàng năm là ngày Quốc tế phòng chống dịch bệnh. Trong đại dịch Covid-19, Việt Nam đã tiếp nhận viện trợ hơn 61,7 triệu liều vắc-xin thông qua Chương trình COVAX và vật tư y tế trị giá 45 triệu USD từ các tổ chức LHQ. Việt Nam đã đóng góp 50.000 USD cho Quỹ ứng phó COVID-19 của LHQ và 1 triệu USD cho COVAX và đang chuẩn bị đóng góp tự nguyện thêm 500.000 USD cho COVAX, trở thành điểm tiếp nhận và điều trị bệnh nhân theo cơ chế MEDEVAC của LHQ. Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine, Việt Nam cũng đã đóng góp 500.000 USD cho các hoạt động cứu trợ nhân đạo để hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi chiến sự tại Ukraine.

Và những đóng góp của Việt Nam tại Liên hợp quốc

Ngày 22/10/2022, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc (LHQ) António Guterres trong chuyến thăm chính thức Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 45 năm Việt Nam tham gia LHQ. Ảnh: VGP

Trong những năm qua, Việt Nam tiếp tục tích cực tham gia vào nỗ lực chung của LHQ trong việc giải quyết các vấn đề hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế, thúc đẩy quyền con người: Việt Nam đã tích cực tham gia thương lượng và ký Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân 2018 và là nước thứ 10 phê chuẩn Hiệp ước. Trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình LHQ, Việt Nam đã cử 493 lượt sĩ quan quân đội làm nhiệm vụ tại các Phái bộ gìn giữ hòa bình LHQ ở Nam Xu-đăng, Cộng hòa Trung Phi và Cục gìn giữ hòa bình tại Trụ sở LHQ; triển khai 4 lượt bệnh viện dã chiến số 2 tại Phái bộ ở Nam Xu-đăng và 01 đội công binh tại Phái bộ ở Abyei (khu vực tranh chấp giữa Nam Xu-đăng và Xu-đăng); là một trong những nước có tỷ lệ nữ tham gia cao nhất trong các nước cử quân.

Mặt khác, Việt Nam đã chủ động đóng góp tích cực và ngày càng thực chất đối với hoạt động của LHQ, trong đó có đề cao vai trò của LHQ và chủ nghĩa đa phương, thúc đẩy tôn trọng Hiến chương LHQ, luật pháp quốc tế, quan hệ bình đẳng, hợp tác phát triển giữa các quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc, phản đối hành động áp bức, xâm lược, cấm vận đơn phương trong quan hệ quốc tế; tham gia đóng góp vào quá trình thảo luận, thông qua nhiều nghị quyết, tuyên bố quan trọng của LHQ về hợp tác phát triển, giải trừ quân bị, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, chống khủng bố, bảo đảm quyền con người.

Việt Nam được LHQ và cộng đồng quốc tế đánh giá là một điển hình thành công trong việc thực hiện các Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ và là một quốc gia quyết tâm và nghiêm túc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Việt Nam cũng tích cực thúc đẩy các sáng kiến cải tổ LHQ, đặc biệt được đánh giá là một trong những quốc gia đi đầu triển khai sáng kiến “Thống nhất hành động” của LHQ nhằm tăng hiệu quả hoạt động của LHQ ở cấp độ quốc gia.

Với những đóng góp của mình, Việt Nam đã được tín nhiệm bầu vào nhiều vị trí, cơ quan quan trọng của LHQ và ghi được nhiều “dấu ấn” Việt Nam tại các cơ quan như: Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ (nhiệm kỳ 2020 – 2021), thành viên Hội đồng Thống đốc cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) 2021-2023, Hội đồng khai thác Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU) nhiệm kỳ 2022-2025, Phó Chủ tịch Đại hội đồng LHQ Khóa 77 (9/2022-9/2023); các cơ quan điều hành và chuyên môn của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa (UNESCO) (Hội đồng Chấp hành UNESCO 2021-2025, Ủy ban liên chính phủ về bảo vệ và phát huy sự đa dạng của biểu đạt văn hóa 2021-2025, Ủy ban liên chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể 2022-2026); Ủy ban Luật pháp quốc tế (ILC) 2023-2027; Hội đồng Nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2023-2025; Ủy ban pháp lý và kỹ thuật của Cơ quan quyền lực đáy đại dương (LTC) nhiệm kỳ 2023-2027.

Trong các ngày từ 17 đến 26/9, Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự Phiên thảo luận chung cấp cao khóa 78 Đại hội đồng LHQ có chủ đề “Xây dựng lại lòng tin và thúc đẩy đoàn kết toàn cầu: Tăng cường hành động về Chương trình nghị sự năm 2030 và các Mục tiêu phát triển bền vững hướng tới hòa bình, thịnh vượng, tiến bộ và bền vững cho tất cả mọi người”. Thời điểm Thủ tướng tham dự khóa họp 78 của Đại hội đồng LHQ cũng đánh dấu 46 năm Việt Nam là thành viên chính thức của tổ chức này, ngày 20/9/1977, điều đó tiếp tục khẳng định sự tham gia chủ động, tích cực và đóng góp có trách nhiệm, hiệu quả của Việt Nam vào công việc chung; nhấn mạnh thông điệp về củng cố lòng tin, tăng cường hợp tác đa phương nhằm ứng phó và giải quyết thách thức toàn cầu, thúc đẩy phát triển bền vững với người dân ở vị trí trung tâm, vì tương lai hòa bình, bền vững và thịnh vượng.

Trong bối cảnh tình hình thế giới diễn biến phức tạp và đe dọa tiến trình đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững, LHQ tiếp tục giữ vai trò duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa các quốc gia, thực hiện hợp tác quốc tế, đóng vai trò trung tâm điều phối các nỗ lực quốc tế và các mục tiêu chung. Trên chặng đường tham gia LHQ, Việt Nam ngày càng khẳng định là thành viên tích cực, chủ động, có trách nhiệm và đóng góp có hiệu quả, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Nhân chuyến thăm Việt Nam vào đúng dịp kỷ niệm 45 năm Việt Nam trở thành thành viên chính thức của LHQ hồi tháng 10/2022, Tổng Thư ký LHQ António Guterres bày tỏ sự ngưỡng mộ với Việt Nam, trong vòng chưa đến một thế hệ, đã chuyển từ một nước tiếp nhận hỗ trợ của LHQ đã vươn lên trở thành một quốc gia xuất khẩu lương thực, thực phẩm hàng đầu của thế giới và đóng góp vào các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ.

Tổng thư ký António Guterres khẳng định LHQ sẽ tiếp tục quan tâm, hỗ trợ các ưu tiên phát triển của Việt Nam; kỳ vọng Việt Nam phát huy hơn nữa vai trò, vị thế, đóng góp trong giải quyết các vấn đề toàn cầu; ủng hộ Việt Nam sẵn sàng tiếp tục đóng vai trò chủ nhà, chủ trì tổ chức các sự kiện, hội nghị quốc tế lớn về biển và đại dương thời gian tới.

Đánh giá về vai trò, vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới, Điều phối viên thường trú của LHQ tại Việt Nam - bà Pauline Tamesis cho rằng, kể từ khi gia nhập LHQ vào tháng 9/1977, Việt Nam đã chuyển từ một quốc gia phụ thuộc vào sự hỗ trợ của LHQ trở thành một quốc gia đóng góp mạnh mẽ vào chương trình nghị sự của khu vực và toàn cầu; thể hiện vai trò là thành viên ngày càng tích cực của cộng đồng quốc tế, trong đó có những đóng góp cho nhiệm vụ gìn giữ hòa bình và Chương trình nghị sự về phụ nữ, hòa bình và an ninh của LHQ.

Điều phối viên thường trú LHQ đánh giá cao sự năng động và đóng góp tích cực của Việt Nam trong vai trò là thành viên của LHQ trong những năm qua, cũng như những cam kết gần đây của Chính phủ Việt Nam tại Hội nghị COP26. Bà Pauline Tamesis cho rằng, quan hệ Việt Nam-LHQ là mối quan hệ hợp tác "rất bền chặt và đặc biệt", giúp hai bên cùng nhau vượt qua thách thức toàn cầu đã qua cũng như chuẩn bị sẵn sàng hơn cho những thách thức sắp tới.

Trong 45 năm qua, từ giai đoạn tái thiết đất nước sau chiến tranh đến thời kỳ phá thế bao vây cấm vận và từng bước hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, hợp tác giữa Việt Nam và LHQ ý nghĩa to lớn và có tác dụng tích cực, đáp ứng được yêu cầu, lợi ích của Việt Nam trong từng giai đoạn, vừa góp phần tăng cường vai trò, tiếng nói và “dấu ấn” đóng góp của Việt Nam tại LHQ. Những kết quả này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho những nỗ lực chung của Việt Nam và LHQ trong việc khắc phục những mặt còn tồn tại, mở rộng và nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác hai bên, hỗ trợ tích cực cho công cuộc phát triển đất nước, hội nhập quốc tế của Việt Nam và góp phần nâng cao vai trò của LHQ trong bối cảnh hiện nay./.