Đăng ký hợp đồng cho vay tiêu dùng: Làm khó các tổ chức tài chính?

Ảnh minh họa

Thiếu nhân lực, tốn kém chi phí để làm đi làm lại hợp đồng

Theo Quyết định số 35/2015/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, kể từ ngày 15/10/2015, các tổ chức tín dụng (gồm: CTTC, NHTM) phải đăng ký hợp đồng theo mẫu nếu muốn ký các hợp đồng phát hành thẻ ghi nợ nội địa, mở và sử dụng dịch vụ tài khoản thanh toán (áp dụng cho khách hàng cá nhân), vay vốn cá nhân (nhằm mục đích tiêu dùng).

Chia sẻ vấn đề này bên lề hội thảo "Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng" do Cục Quản lý cạnh tranh (QLCT - Bộ Công Thương) tổ chức mới đây, bà Nguyễn Phương Anh, Phòng Kiểm soát hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung của Cục Quản lý cạnh tranh cho rằng: Quyết định 35/2015/QĐ-TTg đã có hiệu lực từ cuối năm 2015 song do các CTTC và ngân hàng đang khó khăn, cho nên cơ quan quản lý đã giãn thời gian thực hiện quy định này.

“Tuy nhiên, việc nới thời gian thực hiện không có nghĩa là doanh nghiệp có thể kéo dài vô thời hạn, mà chỉ khi nào doanh nghiệp đăng ký và được chấp nhận mẫu hợp đồng đăng ký, thì mới được áp dụng cho vay theo hợp đồng đó”, bà Phương Anh cho biết. Được biết, triển khai thực hiện Quyết định 35/2015/QĐ-TTg, các tổ chức tín dụng cũng đã trình các hợp đồng mẫu đến Cục QLCT để cơ quan này xét duyệt. Nội dung hợp đồng tín dụng đã được các TCTD điều chỉnh và loại bỏ những quy định vi phạm Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Tuy nhiên, theo phản ánh của một số ngân hàng, hiện họ đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc thực hiện quy định này; hoạt động của các CTTC cũng không nằm ngoại lệ.

Lý giải điều này, ông Trần Vũ - Giám đốc Pháp chế của Ngân hàng TMCP Sài Gòn - cho biết, mỗi lần đơn vị ra một sản phẩm cho vay khác nhau thì đã rất vất vả, tốn kém chi phí để sửa đổi các quy định về hợp đồng. Quyết định 35/2015/QĐ-TTg quy định, có ba loại dịch vụ phải đăng ký hợp đồng theo mẫu. Tuy nhiên, trên thực tế nó lại ảnh hưởng đến hầu như toàn bộ hoạt động cho vay cá nhân của ngân hàng.

Hơn nữa, số hợp đồng được Cục QLCT thông qua cũng rất ít so với số hợp đồng được ngân hàng hay công ty tài chính gửi đến cơ quan này. Trong đó, cơ quan nhà nước phụ trách về việc đăng ký hợp đồng theo mẫu đòi hỏi các đơn vị kinh doanh dịch vụ cho vay phải sửa đổi bổ sung nhưng lại không yêu cầu cụ thể nội dung cần bổ sung là gì, cũng như lý do làm sao phải bổ sung và điều chỉnh.

Làm sao để hài hòa lợi ích cho cả CTTC lẫn khách hàng

Trên quan điểm khách quan, ThS. Nguyễn Đức Long, Vụ Chính sách tiền tệ (Ngân hàng Nhà nước) đánh giá: Dịch vụ tín dụng tiêu dùng của các CTTC đã góp phần nâng cao khả năng tiếp cận tài chính của người dân, đáp ứng nhu cầu chính đáng của những người không đủ điều kiện tiếp cận vốn vay ngân hàng. Nếu không có loại hình tín dụng này, nhiều khả năng người tiêu dùng sẽ phải tìm đến tín dụng đen, như vậy còn nguy hại hơn rất nhiều. Bởi so với lãi suất cho vay cầm đồ trên 110%/năm, lãi suất cho vay tiêu dùng của các CTTC thấp hơn rất nhiều.

Khảo sát cho thấy, lãi suất cho vay tiêu dùng ở các nước đều cao hơn nhiều so với lãi suất cho vay thông thường của các ngân hàng. Tại các nước này cũng có tình trạng lãi suất cho vay tiêu dùng tăng quá cao, gây bức xúc trong xã hội, do đó, việc tăng cường quản lý trong lĩnh vực này cũng trở thành chủ đề gây nhiều tranh luận.

Tuy nhiên, để đảm bảo sự phát triển lành mạnh, bền vững của thị trường trong dài hạn, cơ quan quản lý đã hạn chế tối đa việc can thiệp hành chính vào lãi suất. Theo đó, lãi suất cho vay tiêu dùng về cơ bản là theo cơ chế thỏa thuận, nếu có kiểm soát thì chỉ nên quy định chọn lọc đối với một số phân khúc ít có ảnh hưởng. Giải pháp chính thường là tăng cường các quy định về minh bạch hóa thông tin, nâng cao trách nhiệm của cả CTTC và người đi vay, nâng cao điều kiện đăng ký kinh doanh.

Qua kinh nghiệm các nước cũng như thực tiễn của Việt Nam có thể thấy, để thị trường tín dụng tiêu dùng phát triển lành mạnh, hài hòa lợi ích cho cả CTTC lẫn khách hàng, công tác quản lý cho vay tiêu dùng cần hướng đến việc làm sao đảm bảo tính chủ động của các tổ chức tín dụng trong áp dụng lãi suất cho vay. Từ đó, tăng tính cạnh tranh, nâng cao khả năng quản lý rủi ro và phân bổ nguồn vốn hiệu quả.

Việc sử dụng các quy định hành chính để can thiệp trực tiếp vào thị trường vốn, về lâu dài sẽ gây méo mó quan hệ tín dụng. Ví như việc áp dụng trần lãi suất cho vay tiêu dùng sẽ dẫn đến lãi suất cho vay bị cào bằng, lách trần lãi suất. Về mặt pháp lý, chưa có căn cứ rõ ràng về việc quy định trần trong hoạt động cho vay và không thống nhất với cơ chế cho vay thỏa thuận đang áp dụng với hoạt động cho vay của hệ thống ngân hàng (theo quy định tại Điều 91 Luật Các tổ chức tín dụng và các quy định có liên quan).