Đã đến lúc cần đặt công nghiệp hỗ trợ vào vị trí ‘trung tâm'

Có nhiều chính sách khuyến khích phát triển, tuy nhiên ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam vẫn được đánh giá phát triển dưới tiềm năng. Để làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Toàn, chuyên gia kinh tế, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE).

Không thể coi công nghiệp hỗ trợ chỉ là “phụ trợ”

- Sau nhiều năm khuyến khích phát triển, ông đánh giá như thế nào về sự phát triển của ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam hiện nay?

Ông Nguyễn Văn Toàn: Phải khẳng định rằng, công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam trong những năm qua đã có bước tiến khá tích cực. Số lượng và chất lượng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước đã được cải thiện. Chúng ta đã hình thành được một số doanh nghiệp có khả năng cung ứng sản phẩm, linh kiện cho các tập đoàn đa quốc gia trong lĩnh vực điện tử, dệt may, da giày, ô tô. Điều đó cho thấy, năng lực của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nội địa đang từng bước được cải thiện.

Tuy nhiên, nhìn tổng thể thì ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam vẫn đang phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Quy mô doanh nghiệp nhỏ, công nghệ còn lạc hậu, năng suất thấp. Nhiều doanh nghiệp trong nước chưa đủ khả năng đáp ứng tiêu chuẩn về chất lượng, giá thành, thời gian giao hàng của chuỗi cung ứng toàn cầu. Vì vậy, tỷ lệ nội địa hóa trong nhiều ngành vẫn còn thấp, phụ thuộc vào nhập khẩu.

Nguyên nhân không chỉ nằm ở thiếu vốn, thiếu công nghệ mà còn bắt nguồn từ tư duy. Lâu nay, nhiều người vẫn coi công nghiệp hỗ trợ chỉ là “hỗ trợ” cho ngành công nghiệp chính, chứ chưa xác định đây là một lĩnh vực có tính nền tảng, xương sống. Khi nhận thức chưa đúng thì chính sách đưa ra cũng khó mà tạo cú huých mạnh mẽ cho doanh nghiệp công nghiệp phát triển.

Công nghiệp hỗ trợ phải trở thành “xương sống” của nền công nghiệp

- Vậy theo ông, đâusẽ là định hướng đúng đắn cho ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam bứt phá trong giai đoạn tới?

Ông Nguyễn Văn Toàn: Trước hết, cần thay đổi nhận thức. Công nghiệp hỗ trợ không phải là thứ yếu hay phụ trợ, mà chính là nền tảng để hình thành một nền công nghiệp quốc gia độc lập, tự chủ và có sức cạnh tranh. Đây là ngành trực tiếp tạo ra giá trị gia tăng cao, góp phần quyết định vị trí của Việt Nam trong chuỗi sản xuất toàn cầu.

Khi coi công nghiệp hỗ trợ là xương sống, chúng ta sẽ thấy rõ sự cần thiết phải đầu tư cho hạ tầng, công nghệ, nhân lực và hệ sinh thái doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Song song với thay đổi nhận thức, chúng ta cũng cần có những chính sách khuyến khích, hình thành các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), trung tâm đổi mới sáng tạo để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cấp công nghệ. Đồng thời, cần có chính sách kết nối chặt chẽ hơn giữa doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và doanh nghiệp trong nước, từ đó thúc đẩy ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển.

Ở nhiều quốc gia, công nghiệp hỗ trợ được xem là mấu chốt để xây dựng ngành công nghiệp hiện đại. Họ đã thành công nhờ định vị đúng tầm quan trọng của lĩnh vực này. Việt Nam cũng phải đi theo hướng đó, không chỉ để nâng cao tỷ lệ nội địa hóa mà còn để tạo sức bật cho toàn bộ nền công nghiệp. Đây là nền tảng, để Việt Nam đạt mục tiêu trở thành nước có nền công nghiệp phát triển vào năm 2045 như mục tiêu đã đề ra.

Từ thay đổi tư duy đến thay đổi chính sách

- Muốn thay đổi tư duy về công nghiệp hỗ trợ, theo ông các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần làm gì?

Ông Nguyễn Văn Toàn: Khi nhận thức thay đổi thì chính sách cũng phải thay đổi. Trước hết, nhà nước cần có chính sách hỗ trợ đi vào chiều sâu, ổn định và dài hạn, thay vì ưu đãi ngắn hạn. Cần tạo ra cơ chế khuyến khích các tập đoàn FDI sử dụng sản phẩm trong nước, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nội tiếp cận vốn, công nghệ, tiêu chuẩn quốc tế.

Bên cạnh đó, nên xây dựng các gói hỗ trợ chuyên biệt cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, từ đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ đến hỗ trợ tham gia hội chợ, triển lãm quốc tế. Các địa phương cũng cần có chính sách phát triển cụm liên kết ngành, xây dựng chuỗi cung ứng khu vực để tăng cơ hội kết nối giữa doanh nghiệp nhỏ và tập đoàn lớn.

Về phía doanh nghiệp, cần thay đổi cách làm ăn, không chỉ dừng lại ở gia công đơn giản mà phải chủ động đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực quản trị, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế. Chỉ khi doanh nghiệp nội đủ sức cạnh tranh thì mới có thể đứng vững trong chuỗi cung ứng và tạo ra giá trị gia tăng thực sự.

Quan trọng hơn, cần có sự đồng hành giữa nhà nước và doanh nghiệp. Nếu coi công nghiệp hỗ trợ là “xương sống”, chúng ta phải dành cho nó vị trí xứng đáng trong chiến lược phát triển công nghiệp quốc gia. Khi đó, công nghiệp hỗ trợ không chỉ “đi theo” mà sẽ trở thành động lực cho tăng trưởng công nghiệp và nền kinh tế.

- Xin cảm ơn ông!

Ông Nguyễn Văn Toàn: Công nghiệp hỗ trợ không thể chỉ mang nghĩa “phụ trợ”, mà phải được xác định là lĩnh vực nền tảng, "xương sống" của nền công nghiệp. Khi thay đổi được nhận thức này, chính sách phát triển sẽ có sự chuyển biến căn bản, giúp nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và gia tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế.