Cuộc ‘gặp gỡ’ đặc biệt của 5 đề án khoa học lớn

Tại cuộc gặp, đại diện các nhà khoa học đã thông báo về tiến độ triển khai cùng những điểm mới, cách làm sáng tạo khi thực hiện các đề án này.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam gửi lời cảm ơn và tri ân tới các nhà khoa học đã, đang và sẽ tiếp tục đóng góp cho khoa học công nghệ nước nhà

PGS.TS Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử cho biết đề án “Nghiên cứu, biên soạn bộ Lịch sử Việt Nam” (Quốc sử) có tầm quan trọng đặc biệt bao gồm: Bộ Lịch sử Việt Nam 25 tập, bộ Biên niên sự kiện lịch sử Việt Nam 5 tập và Cơ sở dữ liệu lịch sử Việt Nam.

Đến nay đề án có sự tham gia của khoảng 300 nhà khoa học trong cả nước, nhất là các chuyên gia đầu ngành về lịch sử dân tộc từ cổ đại đến hiện đại, lịch sử Đảng, lịch sử cách mạng, lịch sử quân sự, lịch sử an ninh, văn hóa và khảo cổ học và các nhà lãnh đạo, quản lý và khoa học trong các lĩnh vực liên quan khác. Đề án nhằm xây dựng nhận thức mới về lịch sử Việt Nam toàn bộ và toàn diện.

Thông báo về tiến độ biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam, GS.TS Nguyễn Quang Thuấn, Phó Chủ tịch Hội đồng chỉ đạo biên soạn cho hay bộ Bách khoa toàn thư Việt Nam là loại hình tổng hợp, cỡ lớn, phản ánh những thành tựu, những tri thức xưa và nay của nhân loại và Việt Nam, từ khoảng hơn 70 chuyên ngành thuộc các lĩnh vực khoa học xã hội, khoa học nhân văn, văn hóa nghệ thuật, khoa học tự nhiên, khoa học kĩ thuật và công nghệ… gồm 37 tập, có thể in và xuất bản trực tuyến.

Đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam tổ chức biên soạn một bộ bách khoa toàn thư. Đến nay, Ban chủ nhiệm Đề án quyết định bổ nhiệm 37 trưởng ban biên soạn của 37 quyển chuyên ngành. Năm thứ nhất có hơn 600 nhà khoa học tham gia xây dựng đề cương các quyển chuyên ngành. Dự kiến khi chính thức biên soạn sẽ có khoảng 5.000-6.000 nhà khoa học tham gia Đề án trong vòng 10 năm.

Báo cáo về nhiệm vụ xây dựng bộ Địa chí Quốc gia Việt Nam (Quốc chí), PGS.TS Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc ĐHQG Hà Nội bày tỏ niềm vinh dự, tự hào khi được tham gia xây dựng bộ quốc chí đầu tiên trong lịch sử, biên chép về tất cả các lĩnh vực của quốc gia theo mảng lĩnh vực và biên soạn, biên soạn lại địa phương chí 63 tỉnh thành cả nước. Bộ sách vừa phát huy các kinh nghiệm viết chí truyền thống, vừa tận dụng các thành tựu công nghệ hiện đại, công nghệ thời cách mạng công nghiệp 4.0 để xây dựng một bộ sách số, một hệ dữ liệu quốc gia cả chiều rộng và chiều sâu.

Bộ quốc chí đầu tiên có quy chuẩn cho tất cả các nhiệm vụ thành phần, kế thừa phương pháp chép chí truyền thống với các phương pháp làm chí của thế giới đương đại, kết hợp sử dụng tư liệu Việt Nam và các tư liệu lưu trữ quốc tế.

Ngoài sách giấy như truyền thống, quốc chí sẽ xuất bản dạng sách số, tra cứu và tìm kiếm thông tin thuận tiện với tập hợp dữ liệu lớn, kèm hệ thống bản đồ, hệ thống định vị có thể tra cứu tìm kiếm thuận tiện mang tính ứng dụng và thực tiễn cao. Đáng chú ý, quốc chí cho phép cập nhật thường xuyên, tức thì, cho phép lấy ý kiến bổ sung của người dân.

Nhân đây, ông Nguyễn Kim Sơn đã chia sẻ những bước chuẩn bị đầu tiên cho dự án “Dịch thuật và phát huy giá trị tinh hoa các tác phẩm kinh điển phương Đông”. Theo đó, ĐHQG Hà Nội sẽ thực hiện việc dịch thuật, diễn giải các tác phẩm kinh điển về tôn giáo, triết học, chính trị, trước mắt là bộ kinh Địa tạng của Phật giáo…

“Đề án này được thực hiện hoàn toàn từ nguồn vốn xã hội hoá, làm trong nhiều năm, nhiều chặng và thử thách độ bền và ý chí của các nhà khoa học”, ông Sơn chia sẻ.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam và một số thành viên Hội đồng Lý luận Trung ương

Được triển khai sau nhưng đề án “Hệ tri thức Việt số hoá” do Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy trình bày tóm tắt cho thấy cách làm rất mới với mục tiêu “Chia sẻ tri thức - Cổ vũ sáng tạo - Kết nối cộng đồng - Vì tương lai Việt Nam”. Đề án giao thoa giữa công nghệ thông tin với các ngành khoa học khác, tập hợp kết quả từ các công trình khoa học khác nhau kết hợp với DN, tập đoàn lớn, DN khởi nghiệp sáng tạo với mục tiêu tổng hợp, hệ thống hóa, Việt hóa, số hóa, lưu trữ và phổ biến tri thức trong mọi lĩnh vực, trước hết là hỗ trợ cho giáo dục đào tạo, đổi mới sáng tạo và các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến đời sống của người dân như pháp luật, y tế, kỹ thuật sản xuất…

Tạo môi trường thuận lợi thu hút mọi người dân và doanh nghiệp tham gia, với vai trò vừa khai thác vừa đóng góp để làm giàu các tài nguyên tri thức số hóa của Việt Nam.

Khơi dậy, lan tỏa niềm đam mê khoa học và công nghệ, khát vọng sáng tạo, cống hiến của mọi người, mọi doanh nghiệp, đặc biệt là thế hệ trẻ, đội ngũ trí thức và các doanh nghiệp công nghệ thông tin trong việc tạo lập, làm giàu và phổ biến tri thức;

từng bước góp phần phát triển công nghiệp nội dung số của Việt Nam, định hướng việc sử dụng tri thức của người dùng trên môi trường mạng.

Đáng chú ý đề án không có ngân sách riêng mà huy động các nguồn lực khác nhau kể cả từ xã hội và từ các đề án khác. Đề án huy động mọi thành phần như cơ quan nhà nước, nhà khoa học, trường ĐH, viện nghiên cứu, DN, người dân tham gia đóng góp tri thức. Một số dự án đã được triển khai trong năm 2018 như nhận dạng tiếng nói, xây dựng bản đồ số, giáo dục số, dữ liệu lớn trong nông nghiệp…

“Đề án kết nối kết quả để nâng cao hiệu quả cũng như cung cấp công cụ ngược lại cho các đề án, đề tài, công trình nghiên cứu khoa học khác, kế thừa giá trị, phổ biến, truyền bá, đưa khoa học đỉnh cao đến với người dân. Mọi người có thể truy cập, học tập, nâng cao kiến thức trong cuộc sống và phục vụ công việc”, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam và các nhà khoa học tham gia đề án biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam

Phát biểu tại cuộc gặp mặt, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đánh giá cùng với nhiều công trình, đề án khoa học khác, 5 đề án hôm nay có ý nghĩa rất quan trọng, phù hợp với chủ trương chung “khoa học, giáo dục là quốc sách hàng đầu”, “văn hoá là nền tảng”, đồng thời đóng góp vào sự phát triển của đất nước theo nghị quyết của Đảng với “kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt”.

Năm đề án được triển khai có sự kế thừa truyền thống lịch sử mấy nghìn năm của dân tộc, thành tựu 30 năm đổi mới, thế và lực của đất nước nói chung, tiềm lực khoa học công nghệ nói riêng, ngày càng được nâng lên, vị thế của đất nước ngày càng được coi trọng trên thế giới.

Các đề án đã và sẽ tiếp tục quy tụ hầu hết các nhà khoa học trong lĩnh vực xã hội, chính trị và nhiều ngành khoa học công nghệ. Đặc biệt là cách làm mới của hai đề án "Hệ tri thức Việt số hoá", “Dịch thuật và phát huy giá trị tinh hoa các tác phẩm kinh điển phương Đông” có sự tham gia đông đảo của các sinh viên, trí thức trẻ, thể hiện sự tiếp nối của các thế hệ nhà khoa học, góp phần xây dựng những yếu tố nền tảng của một đất nước, một dân tộc.

Việc triển khai, biên soạn và phổ cập kiến thức trong Bách khoa toàn thư, quốc sử, quốc chí... không chỉ có các nhà khoa học mà còn cần cả sự tham gia của các cấp uỷ đảng, chính quyền địa phương, các bộ ngành, các tổ chức tôn giáo và người dân.

“Đây là những đề án rất thiết thực, có ý nghĩa cho hiện nay lẫn mai sau nếu chúng ta hoàn thành tốt”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh và gửi lời cảm ơn chân thành, tri ân tới các nhà khoa học đã, đang và sẽ tham gia vào các đề án cũng như trong sự nghiệp phát triển khoa học và giáo dục của đất nước.