'Cuộc chiến' chống suy dinh dưỡng trẻ em vùng cao Lạng Sơn

Củng cố nền tảng chăm sóc sức khỏe cơ sở

Tại vùng núi phía Bắc, nơi địa hình hiểm trở và đồng bào dân tộc thiểu số chiếm phần lớn dân cư, việc tiếp cận dịch vụ y tế luôn là một thách thức. Với Lạng Sơn, Dự án 7 “Chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em” trong Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã tạo bước chuyển căn bản.

Dự án 7 nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thông qua việc phát triển mạng lưới y tế cơ sở, tăng cường khám chữa bệnh, phòng chống dịch và cải thiện dinh dưỡng cộng đồng. Dự án hỗ trợ đào tạo, luân chuyển bác sĩ về vùng khó, đầu tư trang thiết bị y tế, tổ chức khám bệnh lưu động, chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, và truyền thông nâng cao nhận thức phòng bệnh. Đây là giải pháp then chốt để rút ngắn khoảng cách y tế giữa miền núi và đồng bằng.

Theo báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Lạng Sơn, 9 tháng đầu năm 2025, tỉnh đã hoàn thành và đưa vào sử dụng dự án cải tạo, sửa chữa Trung tâm Y tế huyện Bình Gia (nay thuộc xã Bình Gia), cơ sở y tế trọng điểm phục vụ vùng cao. Song song, các hoạt động chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, nâng cao chất lượng dân số được triển khai đồng bộ: 18,3% nam nữ vùng khó được khám sức khỏe tiền hôn nhân; 32% bà mẹ mang thai và 24% trẻ em được khám sàng lọc; 44,4% người cao tuổi được khám định kỳ.

Đặc biệt, 78/88 xã trước sáp nhập (đạt 88,6%) đã thành lập mô hình tư vấn nuôi dưỡng trẻ nhỏ và câu lạc bộ dinh dưỡng cộng đồng, đưa kiến thức khoa học về từng thôn bản, từng hộ dân.

Những nỗ lực đó giúp tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng thể nhẹ cân của Lạng Sơn giảm còn 14,8%. Con số này đánh dấu thành quả rõ rệt của ngành y tế địa phương so với giai đoạn trước, khi tỉ lệ suy dinh dưỡng vẫn duy trì ở mức cao.

Cùng với đó, 98% đồng bào dân tộc thiểu số đã tham gia bảo hiểm y tế; 90% phụ nữ mang thai được thăm khám ít nhất bốn lần trong thai kỳ; 99,8% ca sinh diễn ra tại cơ sở y tế hoặc có cán bộ y tế hỗ trợ. Những con số này cho thấy mạng lưới y tế cơ sở đã vươn tới được vùng sâu, vùng xa, nơi mà trước đây trẻ em thường lớn lên trong thiếu thốn dinh dưỡng, chăm sóc và hiểu biết y học.

Theo Sở Y tế tỉnh Lạng Sơn, đến giữa năm 2025, 100% trạm y tế xã đã đạt chuẩn quốc gia, 83% xã có bác sĩ công tác lâu dài, 97% xã có y sĩ sản - nhi. Gần 80% cán bộ được tập huấn là người dân tộc thiểu số, những "cầu nối mềm" giàu thấu cảm, giúp đồng bào tiếp cận dịch vụ y tế không còn rào cản ngôn ngữ hay văn hóa.

Đặc biệt, mô hình bác sĩ luân chuyển về xã, tổ chức khám bệnh lưu động đã làm nên những thay đổi thiết thực. Tại xã Quốc Khánh, điểm vùng sâu từng khó tiếp cận y tế bà con giờ đây không còn phải vác con xuống trung tâm giữa đêm. Khám bệnh, cấp thuốc, tư vấn mọi dịch vụ giờ đã có ngay tại trạm y tế xã.

Không dừng ở chăm chữa, Lạng Sơn còn tập trung vào "chữa từ gốc" bằng các chiến dịch truyền thông cộng đồng. Hơn 12.000 buổi truyền thông đã được tổ chức, thu hút trên 300.000 lượt người tham gia, gần 1 triệu lượt tư vấn tại hộ gia đình. Chủ đề không chỉ là bệnh tật, mà đi vào tận gốc rễ: dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời, chăm sóc thai kỳ, phòng suy dinh dưỡng, phòng bệnh truyền nhiễm… Qua đó, góp phần phòng, chống suy dinh dưỡng ở trẻ em, nâng cao sức khỏe, tầm vóc thanh, thiếu niên dân tộc thiểu số.

Giải pháp từ cộng đồng, sức mạnh nội sinh vùng cao

Để cuộc chiến chống suy dinh dưỡng không chỉ dừng ở khẩu hiệu, Lạng Sơn chú trọng các giải pháp bền vững từ cộng đồng. Cán bộ y tế thôn bản, người có uy tín, già làng, trưởng bản được huy động tham gia tuyên truyền, hướng dẫn bà con cách chế biến thức ăn phù hợp với trẻ nhỏ, bổ sung vi chất dinh dưỡng và sữa học đường.

Các lớp tập huấn “người đỡ đẻ có kỹ năng” được tổ chức, góp phần bảo đảm an toàn cho mẹ và bé ngay từ khi thai kỳ. Các buổi sinh hoạt câu lạc bộ dinh dưỡng không chỉ là nơi phổ biến kiến thức mà còn là dịp để các bà mẹ chia sẻ kinh nghiệm chăm con, thay đổi dần thói quen cũ.

Đặc biệt, tỉnh Lạng Sơn đang hướng đến mô hình chăm sóc 1.000 ngày đầu đời, giai đoạn “vàng” quyết định thể chất và trí tuệ của trẻ. Khi người mẹ được chăm sóc tốt, dinh dưỡng của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ được bảo đảm, tỷ lệ suy dinh dưỡng sẽ giảm bền vững, tạo đà phát triển thể trạng thế hệ tương lai.

Cuộc chiến chống suy dinh dưỡng trẻ em không chỉ nằm ở việc cung cấp sữa hay thực phẩm bổ sung, mà là sự thay đổi từ nhận thức. Khi người dân hiểu rằng dinh dưỡng đúng là nền tảng của trí tuệ và tương lai, mỗi bữa ăn hàng ngày sẽ trở thành hành động thiết thực vì tương lai con trẻ.

Cùng với sự đầu tư của Nhà nước, Lạng Sơn đang huy động các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và cộng đồng chung tay giúp đỡ các hộ nghèo, vùng đặc biệt khó khăn. Nhiều mô hình “bữa ăn dinh dưỡng học đường”, “tủ lạnh cộng đồng” hay “bếp ăn mẫu giáo dinh dưỡng” đã được khởi động, nhân rộng ở các xã biên giới.

Từ những kết quả bước đầu, Lạng Sơn đặt mục tiêu đến năm 2030 cơ bản không còn tình trạng suy dinh dưỡng nặng ở trẻ dưới 5 tuổi, giảm sâu tỷ lệ thấp còi, đồng thời nâng cao tầm vóc, thể lực người dân tộc thiểu số. Với sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ y tế cơ sở và ý thức thay đổi của cộng đồng, “cuộc chiến” vì tương lai trẻ em vùng cao đang từng ngày tiến gần đến chiến thắng.