Covid-19: “Thiên nga đen” và cơ hội cho châu Âu

Khi mới bắt đầu, nó có khả năng ảnh hưởng đến toàn thế giới, dẫn đến suy giảm tăng trưởng đồng bộ hoặc thậm chí suy thoái. Suy thoái đồng bộ hầu như luôn luôn sâu hơn và lâu dài hơn so với suy thoái ảnh hưởng đến từng nền kinh tế riêng lẻ và chúng ảnh hưởng đến các nền kinh tế mở như EU đặc biệt khó khăn. Khi giải quyết vấn đề, vì mọi quốc gia thành viên EU đang phải đối mặt với một cú sốc nghiêm trọng, họ sẽ ít có khả năng giúp đỡ lẫn nhau hơn. Chắc chắn, cho đến nay, Italia đã phải chịu đựng nhiều nhất. Nhưng thực tế cho thấy Covid-19 sẽ tiếp tục lan rộng khắp châu Âu, khiến mọi quốc gia rơi vào tình trạng căng thẳng đang gia tăng. Hiện không thể nói chính xác dịch bệnh sẽ diễn ra như thế nào. Nhưng sự không chắc chắn đó sẽ chỉ làm trầm trọng thêm sự suy giảm kinh tế, bởi vì nó sẽ làm suy yếu đầu tư và tiêu dùng hộ gia đình.

Virus hiện đã phá vỡ chuỗi cung ứng và làm chậm thương mại toàn cầu, với những tác động tiêu cực có thể dự đoán đối với doanh thu và việc làm của các công ty. Các ngành du lịch và giao thông đã bị ảnh hưởng nặng nề, không chỉ do các hạn chế đi lại bắt buộc mà còn cả tự nguyện đã làm xáo trộn xã hội và giảm thiểu sự lưu chuyển hàng hóa. Do đó, nhu cầu tổng thể đã giảm, được phản ánh trong giá dầu giảm mạnh - điển hình là điềm báo về suy thoái kinh tế toàn cầu. Chắc chắn là hậu quả của một cú sốc tiêu cực như Covid-19 tuy thảm khốc nhưng có thể là ngắn ngủi. Trong khi Trung Quốc dường như đã kiểm soát dịch bệnh mới, số ca mắc bệnh vẫn tiếp tục gia tăng ở những nơi khác. Trừ khi điều này được thay đổi sớm, hậu quả kinh tế khó có thể là tạm thời.

Một kịch bản có thể xảy ra hơn là cú sốc Covid-19 sẽ kiểm tra khả năng phục hồi của các hệ thống y tế công cộng, quan hệ lao động và các cơ chế chính thức và không chính thức trên toàn EU. Và nếu đại dịch không phải đối mặt với phản ứng chính sách mạnh mẽ và kịp thời, tác động của nó có thể sẽ kéo dài. Các cơ chế như vậy thường hoạt động thông qua lĩnh vực tài chính. Nhờ quy định được cải thiện, các ngân hàng được vốn hóa tốt hơn so với năm 2008, khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra. Nhưng một số quốc gia vẫn có những điểm yếu nghiêm trọng, và khả năng phục hồi của các doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn còn mơ hồ. Trong lĩnh vực sản xuất, các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang phải chịu đựng tổn thất. Trong trường hợp khủng hoảng kéo dài, thiệt hại đối với họ sẽ thể hiện rõ nét trên bảng cân đối kế toán của ngân hàng.

Tại EU, khả năng ứng phó hiệu quả và chịu được thiệt hại không thể tránh khỏi (bao gồm từ sự suy giảm nhu cầu tổng thể) khác nhau giữa các quốc gia thành viên. Nhưng ngay cả ở các quốc gia được trang bị tương đối tốt, các biện pháp đơn phương, tạm thời chỉ có tiềm năng hạn chế. Hành động phối hợp - đặc biệt là trên mặt trận tài chính - sẽ hiệu quả hơn nhiều.

Điều này không có nghĩa đơn giản là cho phép các quốc gia thành viên thâm hụt tài khóa lớn hơn. Mặc dù sẽ giúp ích - nhất là bằng cách cải thiện mối quan hệ giữa EU và các công dân của khối liên minh - sẽ ảnh hưởng đến một số quốc gia có nguy cơ mắc bệnh cao (như trường hợp của Italia). Châu Âu đã học được một thập kỷ trước rằng điều này có thể đe dọa sự sống còn của eurozone và làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng bằng cách dẫn đến phân khúc tài chính. Chính sách tiền tệ có thể trợ giúp theo những cách khác nhau - cụ thể là bằng cách cung cấp thanh khoản khi cần thiết. Ví dụ, các nhà hoạch định chính sách có thể thực hiện các hoạt động mục tiêu có điều kiện với các ngân hàng cho vay đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Rộng hơn, các ngân hàng trung ương cần sử dụng tất cả các công cụ có sẵn để bù đắp áp lực giảm đối với kỳ vọng lạm phát từ việc giá dầu giảm. Nhưng những gì EU thực sự cần là một kích thích tài khóa phối hợp, tận dụng lợi thế của sức mạnh tài trợ chung. Tuy nhiên, hiện tại, EU không có công cụ hỗ trợ các nước thành viên trong bối cảnh những cú sốc chung lớn. Cơ chế ổn định châu Âu có thể được kích hoạt trong một kịch bản cực đoan, nhưng sử dụng nó như một công cụ quản lý nhu cầu sẽ không phù hợp.

“Thiên nga đen” Covid-19 đại diện cho cơ hội để EU tạo ra một cơ chế xử lý khủng hoảng mạnh mẽ, bao gồm các nguồn lực và cách thức của các nước thành viên hướng đến một chính sách tài khóa phối hợp. Ý tưởng về một “quỹ bảo hiểm” khác như vậy, không phải là mới: một số nhà kinh tế đã bảo vệ ý tưởng này sau cuộc khủng hoảng năm 2008. EU đã có xu hướng đạt được nhiều tiến bộ nhất trong thời điểm tồi tệ. Và, vì hàng triệu người hiện đang bị cách ly ở Italia có thể chứng thực, dịch Covid-19 mang lại khoảng thời gian rất tồi tệ. Bây giờ là thời điểm để EU thực hiện hành động phối hợp nhanh chóng và tận dụng động lực nhằm xây dựng các thể chế cần thiết tạo điều kiện cho hành động thậm chí hiệu quả hơn trong giai đoạn tới. Bối cảnh địa chính trị hiện tại sẽ củng cố động lực của châu Âu để tăng cường năng lực quản lý khủng hoảng. Năm 2008, hợp tác quốc tế chiếm ưu thế và Mỹ là đối tác đáng tin cậy đối với châu Âu. Khi các ngân hàng châu Âu rất cần đôla Mỹ, các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ đã nhanh chóng được thiết lập để bảo vệ sự ổn định tài chính.

Ngày nay, ngược lại, chủ nghĩa đơn phương và bảo hộ đang gia tăng. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã không tham vấn ý kiến trước khi thực hiện cắt giảm lãi suất khẩn cấp gần đây. Điều gì sẽ xảy ra nếu các ngân hàng châu Âu khẩn trương cần tài trợ bằng đôla Mỹ trong bối cảnh này. Covid-19 đóng vai trò là một cảnh báo mạnh mẽ cho các chính phủ trên toàn thế giới. Sự kết hợp của suy thoái môi trường và kết nối kinh tế sâu sắc đã khiến thế giới dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết trước những cú sốc lớn và đột ngột. EU đang cần phải chứng minh cho công dân của khối liên minh sự đảm bảo về khả năng ứng phó trước những cú sốc như thế.