Công nghiệp quốc phòng bứt phá trong kỷ nguyên hiện đại hóa quân đội

Trụ cột chiến lược, hành lang pháp lý và hợp tác mở rộng

Trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên cạnh tranh công nghệ quân sự khốc liệt, Việt Nam đang khẳng định quyết tâm làm chủ công nghệ quốc phòng, tiến tới tự chủ toàn diện. Từ việc chế tạo tàu tên lửa, tàu ngầm đến phát triển các hệ thống phòng vệ chủ động, công nghiệp quốc phòng Việt Nam đã và đang chuyển mình mạnh mẽ, trở thành lực lượng trụ cột của chiến lược hiện đại hóa quân đội.

“Khoa học - công nghệ là lĩnh vực trực tiếp tạo ra đột phá, nâng cao tiềm lực công nghiệp quốc phòng, không chỉ đáp ứng yêu cầu trước mắt mà còn mang tầm chiến lược, tạo nền tảng vững chắc, lâu dài cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, Trung tá Dương Văn Yên, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng khẳng định trong bài báo cáo thành tích điển hình tiên tiến tại Đại hội Thi đua Quyết thắng toàn quân 2025 diễn ra chiều 24/9.

Theo Trung tá Dương Văn Yên, sự phát triển của công nghiệp quốc phòng Việt Nam không phải là ngẫu nhiên mà được dẫn dắt bằng các chủ trương, nghị quyết mang tầm chiến lược, tiêu biểu như Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 3488 của Quân ủy Trung ương. Đây là kim chỉ nam xác định rõ vai trò tiên phong của khoa học - công nghệ trong việc hiện đại hóa quân đội.

Để biến chiến lược thành hành động, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù; đầu tư cho nguồn lực nghiên cứu; thúc đẩy hợp tác quốc tế. Trung tá Dương Văn Yên trực tiếp chỉ đạo và tham mưu xây dựng các nghị định, thông tư nhằm cụ thể hóa Luật Công nghiệp quốc phòng, an ninh, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho các chương trình nghiên cứu và chế tạo vũ khí công nghệ cao.

Song song đó, Tổng cục đã ban hành nghị quyết chuyên đề về phát triển đội ngũ cán bộ kỹ thuật - công nghệ; đầu tư hạ tầng cho các viện nghiên cứu, nhà máy quốc phòng; mở rộng hợp tác quốc tế với những trung tâm hàng đầu như Học viện Kỹ thuật Quân sự, Đại học Bách khoa Hà Nội. Việc thường xuyên tham gia Triển lãm Quốc phòng Quốc tế Việt Nam và nhiều triển lãm quân sự toàn cầu giúp Việt Nam tiếp thu, nội địa hóa và sáng tạo các tiến bộ công nghệ mới.

Dù vậy, hành trình nghiên cứu, chế tạo không ít gian nan. “Hạn chế lớn nhất nằm ở việc làm chủ công nghệ lõi, thiếu tài liệu chuyển giao và thông tin sản phẩm, đó là những yếu tố liên quan trực tiếp đến bí mật quốc gia và chuỗi cung ứng toàn cầu”, Trung tá Dương Văn Yên phân tích.
Để khắc phục, Tổng cục đã chủ động mở mới các nhiệm vụ khoa học - công nghệ cấp Tổng cục và cơ sở, đẩy mạnh nghiên cứu các sản phẩm tích hợp công nghệ cao, rút ngắn thời gian từ phòng thí nghiệm đến sản xuất hàng loạt.

Nhờ đó, chỉ trong giai đoạn 2020 - 2024, ngành công nghiệp quốc phòng đã triển khai hơn 320 nhiệm vụ nghiên cứu khoa học - công nghệ cấp quốc gia và quốc phòng, nhiều dự án đã nhanh chóng được đưa vào thực tiễn, đóng góp trực tiếp vào hiện đại hóa các quân, binh chủng.

Những thành tựu mang dấu ấn lịch sử

Từ chiến lược đến thực tiễn, Việt Nam đã chứng minh năng lực tự chủ với loạt sản phẩm quốc phòng quan trọng như vũ khí, khí tài thế hệ mới có độ chính xác cao; hệ thống phòng vệ chủ động; tên lửa tầm thấp; tàu tên lửa, tàu pháo, tàu cứu hộ, tàu ngầm và tàu vận tải. Những kết quả này đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có khả năng tự nghiên cứu, thiết kế, sản xuất và sửa chữa hầu hết các loại vũ khí, khí tài hiện đại, đồng thời tiết kiệm đáng kể ngân sách.

Đặc biệt, câu chuyện chinh phục công nghệ tên lửa hành trình là minh chứng sinh động cho tinh thần tự lực, tự cường. Trung tá Lê Thị Hằng, Giám đốc Trung tâm C4, Viettel - đơn vị tiên phong nghiên cứu tên lửa nhấn mạnh trong báo cáo thành tích điển hình tiên tiến tại Đại hội Thi đua Quyết thắng toàn quân 2025: “Ngay từ đầu, chúng tôi xác định muốn làm chủ công nghệ tên lửa thì không thể bỏ cuộc, chỉ có kiên trì ‘làm lại và làm cho đến cùng’”.

Nhóm nghiên cứu của nữ Trung tá chỉ có 7 người, không có tài liệu hoàn chỉnh, thiếu hạ tầng và đối tác quốc tế. Thách thức lớn nhất là làm chủ động cơ hành trình, được coi là ‘trái tim’ của tên lửa, đòi hỏi độ chính xác cực cao.

Theo đó, Trung tá Hằng và các đồng đội đã áp dụng thiết kế ngược, xây dựng hàng trăm kịch bản, thử nghiệm nhiều phiên bản, từ đó rút ngắn đáng kể thời gian và “tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng”.

Sau nhiều năm bền bỉ, năm 2020, nhóm đã chế tạo thành công tên lửa hành trình siêu âm đầu tiên do Việt Nam tự nghiên cứu và sản xuất, đạt trình độ tương đương nhiều quốc gia phát triển. Thành công này không chỉ khẳng định năng lực công nghệ, bảo đảm bí mật quốc phòng, mà còn mang ý nghĩa chính trị - quân sự sâu sắc, nâng vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Kể từ dấu mốc ấy, nhóm tiếp tục cải tiến công nghệ, phát triển thế hệ tên lửa mới với độ chính xác cao, khả năng bám biển ở độ cao cực thấp, đáp ứng các yêu cầu tác chiến hiện đại. Quan trọng hơn, Trung tá Lê Thị Hằng và các đồng đội đã xây dựng được hệ thống hạ tầng nghiên cứu, sản xuất đồng bộ, đặt nền móng cho việc phát triển các thế hệ vũ khí công nghệ cao trong tương lai.

“Nhờ có sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, cùng tinh thần đoàn kết, sáng tạo và quyết tâm, chúng ta hoàn toàn có thể đạt những thành quả đột phá, bắt kịp trình độ thế giới trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng”, Trung tá Lê Thị Hằng nhấn mạnh.

Có thể thấy, hành trình tự chủ công nghệ quốc phòng của Việt Nam diễn ra đúng thời điểm. Nhiều chuyên gia an ninh khu vực nhận định việc Việt Nam tự sản xuất được vũ khí công nghệ cao giúp giảm phụ thuộc nhập khẩu, bảo đảm bí mật quốc phòng, đồng thời tạo động lực lan tỏa sang các ngành công nghệ dân sự, từ cơ khí chính xác, vật liệu mới đến công nghệ thông tin.

Từ tàu tên lửa, tàu ngầm đến hệ thống phòng vệ chủ động và vũ khí chính xác cao, Công nghiệp Quốc phòng Việt Nam đang vươn mình trở thành ngành mũi nhọn, hiện thực hóa mục tiêu xây dựng quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”.

Hiện nay, các doanh nghiệp công nghệ quốc phòng Việt Nam đang từng bước kết hợp quốc phòng với kinh tế, đưa một số sản phẩm dân dụng ra thị trường quốc tế, từ thiết bị hàng hải đến linh kiện điện tử, tạo nguồn lực tái đầu tư cho các dự án quân sự.