Công nghệ mở: Lựa chọn chiến lược cho Việt Nam trong kỷ nguyên số

Chiều ngày 3/11/2025, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Diễn đàn Công nghệ mở 2025 với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo với công nghệ mở và mã nguồn mở” (Vietnam Open Summit 2025).

Cuộc dịch chuyển lịch sử từ thế giới thực sang thế giới số

Phát biểu tại diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ số đối với đời sống kinh tế, xã hội và sự phát triển tất yếu của công nghệ mở trong việc chia sẻ, kết nối tri thức số.

“Công nghệ số đã, đang và sẽ thâm nhập vào mọi ngõ ngách của đời sống xã hội và sẽ trở thành không khí thở của chúng ta. Vì thế, nó phải rẻ như không khí. Và cách để đạt được điều đó là công nghệ mở. Công nghệ mở không chỉ là mã nguồn mở, mà còn là kiến trúc mở và chuẩn mở. Đi cùng công nghệ mở là văn hoá mở. Tất cả chúng ta sẽ cùng đóng góp phát triển công nghệ, cùng chia sẻ sử dụng công nghệ để đạt được sự phổ cập toàn dân", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho hay.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, công nghệ số đã trở thành nền tảng của kinh tế - xã hội và là cuộc dịch chuyển lịch sử từ thế giới thực sang thế giới số. Trong tiến trình đó, niềm tin số trở thành yếu tố quyết định và chỉ có thể được bảo đảm khi công nghệ được phát triển theo hướng mở.

Bộ trưởng cho rằng, các quốc gia không thể tiếp tục phụ thuộc vào mô hình “hộp đen” công nghệ. Thay vào đó, công nghệ mở cho phép làm chủ hạ tầng trọng yếu và kiểm soát an ninh mạng. “Không ai có thể hiểu bài toán của mình hơn chính mình và vì thế, chúng ta sẽ là người tốt nhất để giải bài toán của mình”, Bộ trưởng nhấn mạnh, đồng thời khẳng định sáng tạo toàn dân chỉ có thể phát huy khi công nghệ mở, dữ liệu mở và nền tảng mở.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, lựa chọn phát triển phần mềm nguồn mở và mở dữ liệu là con đường để Việt Nam tận dụng tri thức nhân loại, đồng thời đóng góp trở lại cho cộng đồng quốc tế. Ông coi đây là chiến lược giúp Việt Nam, dù đi sau, vẫn có thể tiến lên vị trí dẫn đầu, trở thành quốc gia công nghệ.

Nhắc tới trí tuệ nhân tạo, người đứng đầu ngành khoa học công nghệ nhận định AI cần được phát triển theo hướng mở để đảm bảo tính an toàn, minh bạch và chủ quyền công nghệ. Trích dẫn quan điểm của Elon Musk rằng “Nếu AI mạnh nằm trong tay vài công ty thì đó là rủi ro lớn nhất cho tương lai con người”, Bộ trưởng nhấn mạnh AI càng mạnh càng phải có cộng đồng giám sát, phải minh bạch nguồn lực và mô hình để tránh lạm quyền, sai lệch hay thao túng. Mã nguồn mở giúp các quốc gia tiếp cận lõi công nghệ, nuôi dưỡng hệ sinh thái doanh nghiệp và phổ cập ứng dụng AI.

Tuy vậy, Bộ trưởng lưu ý “mở cũng phải an toàn”, cần tiêu chuẩn, kiểm định và trách nhiệm. Nhà nước phải giữ vai trò dẫn dắt thông qua việc sử dụng mã nguồn mở trong chính phủ số, xây dựng trung tâm siêu tính toán AI quốc gia và trung tâm dữ liệu mở AI, cũng như đặt hàng các bài toán AI mở.

“Vietnam Open Summit là cam kết của Việt Nam về phát triển và làm chủ công nghệ số dựa trên chuẩn mở. Không chỉ là cam kết mà đây còn là chiến lược của chúng ta: Mở để phát triển và làm chủ công nghệ Việt Nam, để Make in Vietnam. Không chỉ là chiến lược mà đây còn là chương trình hành động của chúng ta.

Mỗi cơ quan, doanh nghiệp hãy nhận lấy cho mình một công việc và cam kết hành động. Cơ quan nhà nước hãy hành động để xây dựng chính sách, chiến lược. Doanh nghiệp hãy hành động để phát triển các nền tảng. Các cơ sở đào tạo hãy hành động để nuôi dưỡng và phát triển cộng đồng mở. Vietnam Open Summit 2025 sẽ đưa ra một Chương trình hành động cho năm 2026 để phát triển cộng đồng mở Việt Nam, nhất là về AI”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.

Việt Nam có thể trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về AI mở

Tại diễn đàn, trình bày báo cáo “Phát triển hệ sinh thái AI mở - Nền tảng cho tự chủ công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia”, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia Hồ Đức Thắng nhấn mạnh việc lựa chọn phát triển AI mở là chiến lược mang tính lịch sử, gắn với khát vọng “Make in Vietnam” và mục tiêu xây dựng chủ quyền số quốc gia.

Theo ông Hồ Đức Thắng, thế giới đang ở ngã rẽ quan trọng: Một bên là mô hình công nghệ đóng, phụ thuộc vào các “hộp đen”, còn bên kia là con đường tự chủ, sáng tạo dựa trên công nghệ mở. “Lựa chọn AI mở chính là lựa chọn con đường để kiến tạo chủ quyền số quốc gia”, ông nói và cho rằng, triết lý mở tương thích chặt chẽ với định hướng phát triển công nghệ Việt Nam, giúp tận dụng tri thức nhân loại để giải quyết bài toán riêng của đất nước trên nền tảng dữ liệu và bản sắc Việt Nam.

Ông nêu ba trụ cột để hiện thực hóa tầm nhìn này. Thứ nhất là hạ tầng tính toán quốc gia, gồm trung tâm dữ liệu và cụm tính toán hiệu năng cao “Make in Vietnam”, làm xương sống vật lý cho phát triển AI. Thứ hai là nền tảng dữ liệu mở, tạo ra các kho dữ liệu, chuẩn hóa dữ liệu tiếng Việt và xây dựng các mô hình ngôn ngữ lớn nói tiếng Việt, “thấu hiểu văn hóa của chúng ta và phục vụ cho lợi ích của người dân chúng ta”. Thứ ba là xây dựng cộng đồng AI mở, nơi các nhà khoa học, kỹ sư và doanh nghiệp cùng tham gia phát triển và đóng góp vào tri thức chung.

Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia nhấn mạnh, AI mở không chỉ là hướng công nghệ mà còn là tầm nhìn phát triển đất nước. Ông kêu gọi ba lực lượng cùng hành động: Nhà nước đi đầu xây dựng hành lang pháp lý, gồm Luật Trí tuệ nhân tạo, sandbox thử nghiệm, đầu tư hạ tầng và đổi mới cơ chế mua sắm công; doanh nghiệp và viện trường tiên phong nghiên cứu, ứng dụng và đưa ra sản phẩm AI “Make in Vietnam”; cộng đồng chuyên gia, kỹ sư trở thành lực lượng nòng cốt đóng góp tri thức, cùng xây dựng “bộ óc tập thể quốc gia”.

“Chúng ta đã nói nhiều về ‘AI hóa’, giờ là lúc hành động. Tôi đề nghị triển khai AI vào doanh nghiệp, trường học, bệnh viện để khai phóng tiềm năng trí tuệ Việt Nam. Với quyết tâm chung, tôi tin tưởng Việt Nam có thể trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về AI mở trong khu vực, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển phồn vinh, hùng cường vào năm 2045", ông Hồ Đức Thắng nói.

Diễn đàn Công nghệ mở năm 2025 với chủ đề “AI với công nghệ mở và mã nguồn mở” được tổ chức nhằm trao đổi, chia sẻ tầm nhìn, kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp chiến lược thúc đẩy phát triển trí tuệ nhân tạo phục vụ chuyển đổi số quốc gia.