Châu Âu tiếp tục có động thái thúc đẩy năng lượng hạt nhân

Lời kêu gọi chính thức từ Ủy ban Kinh tế - Xã hội châu Âu

Khi Liên minh châu Âu đang đứng trước sức ép đồng thời từ mục tiêu trung hòa carbon, an ninh năng lượng và nhu cầu điện tăng cao do chuyển đổi số, Ủy ban Kinh tế - Xã hội châu Âu (European Economic and Social Committee – EESC) đã đưa ra một thông điệp rõ ràng. Đó là châu Âu cần có các biện pháp cụ thể và thực chất hơn để hỗ trợ phát triển điện hạt nhân.

Trong thông báo chính thức mới được thông qua, EESC nhấn mạnh rằng, điện hạt nhân không chỉ là một lựa chọn kỹ thuật, mà đã trở thành một trụ cột chiến lược trong hệ thống năng lượng ít carbon của châu Âu. Theo ủy ban này, nếu không có sự hỗ trợ đủ mạnh từ cấp EU, nhiều kế hoạch đầu tư điện hạt nhân của các quốc gia thành viên sẽ khó có thể được hiện thực hóa đúng tiến độ, bất chấp nhu cầu thực tế ngày càng gia tăng.

EESC cho rằng, trong nhiều năm qua, chính sách năng lượng của EU vẫn thiếu sự nhất quán đối với điện hạt nhân. Mặc dù hạt nhân đã được đưa vào Danh mục phân loại tài chính bền vững (EU Taxonomy) như một công nghệ chuyển tiếp, song trên thực tế, các dự án hạt nhân vẫn phải đối mặt với rào cản lớn về tài chính, thủ tục cấp phép và sự không đồng bộ trong khung pháp lý giữa các quốc gia thành viên.

Ủy ban này kêu gọi Ủy ban châu Âu làm rõ hơn vai trò của điện hạt nhân trong chiến lược năng lượng dài hạn, đồng thời đưa ra các công cụ hỗ trợ cụ thể, từ cơ chế tài chính, bảo lãnh đầu tư cho đến các hướng dẫn thống nhất về cấp phép và an toàn. Theo EESC, việc chỉ công nhận hạt nhân trên giấy tờ là chưa đủ, mà cần chuyển hóa thành các chính sách có khả năng thúc đẩy dự án ngoài thực tế.

Đáng chú ý, EESC không đặt điện hạt nhân trong thế đối lập với năng lượng tái tạo. Ngược lại, ủy ban này nhấn mạnh rằng hạt nhân, gió và mặt trời cần được xem là các thành tố bổ trợ cho nhau trong quá trình khử carbon. Trong điều kiện hệ thống điện cần nguồn cung ổn định, có khả năng vận hành liên tục, điện hạt nhân được đánh giá là yếu tố then chốt để bảo đảm an ninh năng lượng, đặc biệt trong giai đoạn EU từng bước giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu.

Điện hạt nhân trong chiến lược dài hạn của EU 

Lời kêu gọi của EESC không xuất hiện trong khoảng trống chính sách, mà phản ánh một xu hướng rộng hơn trong nội bộ Liên minh châu Âu nhìn nhận lại vai trò của điện hạt nhân trong quá trình chuyển đổi năng lượng. Trong một thông cáo khác, EESC khẳng định, điện hạt nhân là yếu tố quan trọng để EU đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời duy trì khả năng cạnh tranh công nghiệp trong dài hạn.

Theo EESC, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là sự thiếu chắc chắn về môi trường đầu tư. Các dự án hạt nhân đòi hỏi vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài và mức độ ổn định chính sách cao. Do đó, ủy ban này cho rằng, Ủy ban châu Âu cần đóng vai trò tích cực hơn trong việc thiết kế các công cụ tài chính phù hợp, bao gồm hỗ trợ tín dụng, bảo lãnh rủi ro và khung hợp đồng dài hạn cho điện hạt nhân.

Những khuyến nghị này càng trở nên đáng chú ý khi EU gần đây đã có các động thái cụ thể trong thực tiễn. Một ví dụ tiêu biểu là việc Ủy ban châu Âu phê duyệt gói hỗ trợ nhà nước cho dự án nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Ba Lan. Quyết định này được xem là dấu mốc quan trọng, cho thấy EU sẵn sàng cho phép sử dụng các công cụ hỗ trợ tài chính để thúc đẩy điện hạt nhân, miễn là phù hợp với các quy định cạnh tranh và mục tiêu khí hậu chung .

Theo giới phân tích, việc Ba Lan được bật đèn xanh cho dự án hạt nhân không chỉ mang ý nghĩa đối với riêng quốc gia này, mà còn tạo tiền lệ chính sách cho các nước thành viên khác đang xem xét mở rộng hoặc khởi động chương trình điện hạt nhân. Trong bối cảnh giá năng lượng biến động và căng thẳng địa chính trị kéo dài, điện hạt nhân ngày càng được nhìn nhận như một công cụ giúp EU củng cố tự chủ năng lượng.

EESC cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng sự đồng thuận xã hội đối với điện hạt nhân. Theo ủy ban này, song song với các biện pháp tài chính và pháp lý, EU cần tăng cường minh bạch thông tin, đối thoại với xã hội dân sự và bảo đảm các tiêu chuẩn an toàn cao nhất. Đây được xem là điều kiện then chốt để điện hạt nhân có thể đóng vai trò bền vững trong hệ thống năng lượng châu Âu.

Về dài hạn, lời kêu gọi “các biện pháp cụ thể” từ EESC có thể được hiểu như một thông điệp thúc đẩy Ủy ban châu Âu chuyển từ cách tiếp cận thận trọng sang chủ động hơn đối với điện hạt nhân. Khi mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 ngày càng đến gần, EU đứng trước lựa chọn không chỉ về công nghệ, mà còn về mức độ quyết đoán trong chính sách năng lượng.

Nếu những khuyến nghị của EESC được hiện thực hóa, điện hạt nhân nhiều khả năng sẽ được tích hợp rõ nét hơn vào chiến lược năng lượng chung của EU, song hành cùng năng lượng tái tạo và các giải pháp lưu trữ. Điều này không chỉ tác động tới cấu trúc hệ thống điện, mà còn định hình lại bức tranh đầu tư và công nghiệp năng lượng của châu Âu trong nhiều thập kỷ tới.