Châu Á gặp khó với nhiều điểm nghẽn lương thực

Trong những năm gần đây, an ninh lương thực toàn cầu phải hứng chịu những cuộc khủng hoảng chồng chéo do xung đột, căng thẳng địa chính trị, biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19, dẫn đến tình trạng gián đoạn nguồn cung lương thực nghiêm trọng.

Những sự gián đoạn này càng trở nên trầm trọng hơn bởi một số “điểm nghẽn lương thực” chẳng hạn như ở Biển Đỏ, nơi các chiến binh Houthi có trụ sở tại Yemen đã tấn công các tàu buôn và gây ra tình trạng bất ổn trong các chuyến hàng thực phẩm qua Kênh đào Suez. Việc lưu thông vận chuyển qua Kênh đào Panama đã giảm do hạn hán cũng ảnh hưởng đến các hệ thống giao thông đường sông như Sông Mississippi và Sông Rhine.

Ảnh minh họa

Do hệ thống lương thực toàn cầu ngày càng phụ thuộc vào sự di chuyển thực phẩm từ một số khu vực xuất khẩu “rổ bánh mì” lớn đến các khu vực thiếu lương thực trên khắp thế giới – thường thông qua các “điểm nghẽn lương thực” này – nên sự phụ thuộc vào các tuyến đường vận chuyển cụ thể càng làm tăng áp lực lên an ninh lương thực toàn cầu.

Nó cũng tác động đến khả năng cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp, lịch trình giao hàng cũng như sự sẵn có và giá cả của thực phẩm. Thời gian vận chuyển dài hơn cũng khiến thực phẩm dễ hư hỏng gặp rủi ro, trong khi sự gián đoạn vận chuyển như thay đổi lịch trình vận chuyển gây căng thẳng cho các lĩnh vực xử lý hàng hóa và vận tải đường bộ, gây ra sự chậm trễ lớn.

Tác động đối với châu Á

Đối với cả các nước xuất khẩu và nhập khẩu thực phẩm, những thách thức đang hiện ra. Các nước xuất khẩu có thể phải đối mặt với áp lực biên lợi nhuận, làm giảm giá cho nhà sản xuất trong khi các nước nhập khẩu phải vật lộn với khả năng chi phí vận chuyển tăng cao, dẫn đến giá thực phẩm cao hơn, biến động giá lớn hơn và mô hình tiêu dùng thay đổi.

Đông Nam Á, Đông Á và Nam Á phải đối mặt với tình trạng dễ bị tổn thương ngày càng cao do phụ thuộc vào thị trường châu Âu và Biển Đen về các sản phẩm nông nghiệp và phân bón quan trọng. Sự gián đoạn nhập khẩu gây ra rủi ro lạm phát, góp phần gây ra cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt.

Tác động gián đoạn thương mại

Mỹ đã công bố kế hoạch vào cuối tháng 12 năm 2023 về một lực lượng đặc nhiệm để chống lại các cuộc tấn công của Houthi ở Biển Đỏ nhưng khó có thể giải quyết ngay lập tức sự gián đoạn thương mại và lạm phát giá lương thực. Sự gián đoạn liên tục của chuỗi cung ứng cùng với căng thẳng địa chính trị leo thang, làm dấy lên mối lo ngại về nguồn cung cấp thực phẩm và phân bón đang bị vũ khí hóa.

Trong bối cảnh các cuộc khủng hoảng tái diễn, việc cải cách khẩn cấp hệ thống lương thực là rất cần thiết. Các chính phủ và các nhà hoạch định chính sách phải ưu tiên chuẩn bị sẵn sàng và xây dựng khả năng phục hồi ở cấp quốc gia và khu vực để giải quyết các vấn đề an ninh lương thực và giảm thiểu tác động trong tương lai.

Đối với nhiều quốc gia nhập khẩu ròng lương thực ở châu Á, ngoài việc tăng dự trữ quốc gia, chính phủ và các nhà hoạch định chính sách nên đa dạng hóa nguồn cung để giảm thiểu sự gián đoạn chuỗi cung ứng. Một ví dụ điển hình là Singapore, mặc dù nhập khẩu hơn 90% lương thực nhưng đã giảm được nguy cơ bị tổn thương trước những biến động về giá lương thực và nguồn cung thông qua liên hệ với hơn 180 quốc gia và khu vực.

Chiến lược này phần lớn đã thành công, giúp Singapore được hưởng nền ẩm thực có giá cả phải chăng thứ hai trên thế giới, sau Australia. Một hộ gia đình trung bình ở Singapore chi ít hơn 10% chi phí hàng tháng cho thực phẩm, so với 38% của Philippines. Ngoài ra, Philippines, quốc gia có mức thâm hụt lương thực lớn, có khả năng chi trả thấp, nhập khẩu gần 80% lượng nông sản nhập khẩu. Lạm phát lương thực ở Philippines lên tới 8% vào năm 2023.

Tạo điều kiện tiếp cận thực phẩm

Trên toàn quốc, các chính phủ phải thực hiện các kế hoạch hành động sớm và củng cố mạng lưới an toàn xã hội để giảm bớt gánh nặng của cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt. Các sáng kiến như cứu trợ lương thực, hỗ trợ tiền mặt và chương trình phiếu thực phẩm cho các hộ gia đình có thu nhập thấp có thể giúp giảm bớt gánh nặng.

Các khoản trợ cấp và biện pháp thuế có thể mang lại sự cứu trợ tạm thời cũng có thể được xem xét. Với việc các hộ gia đình trung bình chi hơn 1/3 thu nhập của họ cho thực phẩm ở các quốc gia như Philippines và các hộ gia đình có thu nhập thấp ở các quốc gia như Indonesia chi tới 64% cho thực phẩm hàng tháng, việc giải quyết lạm phát giá thực phẩm là rất quan trọng để bảo vệ các hộ gia đình có thu nhập trung bình và thấp hơn khỏi tình trạng suy dinh dưỡng.

Để giải quyết các vấn đề liên quan đến nguồn cung cấp lương thực, khả năng tiếp cận và khả năng chi trả, các chính phủ châu Á phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực có thể ký thỏa thuận với các nước xuất khẩu nông sản trong khu vực như các cường quốc ngũ cốc và hạt có dầu Australia và New Zealand. Làm như vậy có thể tránh được rủi ro do các điểm tắc nghẽn gây ra.

Việc tập trung nhiều hơn vào thương mại nội vùng cũng có thể được khuyến khích, chẳng hạn như ở Đông Nam Á, nơi có các nhà xuất khẩu lớn các sản phẩm nông nghiệp quan trọng bao gồm gạo (Việt Nam và Thái Lan) và dầu cọ (Malaysia và Indonesia). Thương mại nội vùng tăng lên có thể làm giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực trong khu vực đồng thời tăng khả năng tiếp cận lương thực trong khu vực, ổn định thị trường và phát triển kinh tế. Điều này có thể được hỗ trợ bởi các sáng kiến khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và phát triển nông nghiệp trong khu vực nhằm thúc đẩy sản xuất các mặt hàng chủ lực khác (như lúa mì) và giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.

Nhìn về phía trước

Đối với các chính phủ và các nhà hoạch định chính sách châu Á, sự gián đoạn chuỗi cung ứng đang diễn ra ở Trung Đông là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của nguồn cung cấp thực phẩm và hệ thống nông sản thực phẩm quốc gia và khu vực.

Trong bối cảnh lạm phát giá lương thực và suy dinh dưỡng tiếp tục diễn ra, các quốc gia phải tìm cách giải quyết những mối lo ngại liên kết này ở cấp quốc gia và khu vực trong cả ngắn hạn và dài hạn. Bằng cách thực hiện các biện pháp chính sách như đa dạng hóa nhập khẩu thực phẩm và tăng cường mạng lưới an toàn xã hội, khu vực này có cơ hội tốt hơn để chuẩn bị cho những thách thức an ninh lương thực phía trước.