Châu Á chọn lối đi bền vững trong chuyển đổi năng lượng

Tại phiên thảo luận đầu tiên của diễn đàn Energy Asia 2025 diễn ra ở Kuala Lumpur ngày 16/6, ông Tan Sri Tengku Muhammad Taufik, Chủ tịch kiêm CEO Tập đoàn Petronas và Tiến sĩ Daniel Yergin, Phó Chủ tịch tổ chức nghiên cứu S&P Global, đã có cuộc đối thoại sâu sắc xoay quanh thực tiễn và thách thức của quá trình chuyển đổi năng lượng tại châu Á và toàn cầu. 

Được điều phối bởi chính ông Tengku Muhammad Taufik, cuộc thảo luận làm nổi bật quan điểm thực tế, những bước đi chiến lược và vai trò của châu Á trong bối cảnh năng lượng toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng.

Châu Á với bài toán hiện thực trong chuyển đổi năng lượng

Mở đầu cuộc đối thoại, ông Tan Sri Tengku Muhammad Taufik chia sẻ, trong những năm gần đây, các nền kinh tế trên thế giới đang chuyển hướng ưu tiên trở lại các yếu tố thiết yếu như khả năng chi trả, an ninh năng lượng và tăng trưởng kinh tế. 

Ông nhận định rằng sau những khủng hoảng bao gồm đại dịch và biến động thị trường, các quốc gia đang ngày càng nhận ra sự phức tạp của quá trình chuyển đổi năng lượng, đặc biệt là trong bối cảnh nhu cầu phát triển và duy trì ổn định kinh tế vẫn là yêu cầu cấp thiết.

"Ngày càng có nhận thức rõ ràng rằng chúng ta không thể chuyển đổi ngay lập tức khi hệ thống hiện tại chưa đủ vững vàng", ông Tengku Muhammad Taufik nói. Theo ông, việc chuyển từ hệ thống năng lượng truyền thống sang các mô hình mới đòi hỏi nhiều yếu tố nền tảng phải được củng cố, bao gồm hạ tầng truyền tải, chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu và năng lực tài chính của các công ty cung ứng điện. Ông nêu ví dụ, không thể kỳ vọng một công ty điện lực quốc gia có thể nhanh chóng huy động hàng tỷ USD để hiện đại hóa lưới điện nhằm đáp ứng yêu cầu mới của hệ thống năng lượng.

Theo ông Tan Sri Tengku Muhammad Taufik, các nước châu Á đang theo đuổi cách tiếp cận riêng, linh hoạt và thực dụng hơn, dựa trên điều kiện sẵn có và khả năng thích ứng từng bước. Một số quốc gia đã đạt được tiến bộ đáng kể bằng cách mở rộng năng lượng tái tạo, hiện đại hóa lưới điện và áp dụng các công nghệ giảm phát thải một cách có chọn lọc.

Tiến sĩ Daniel Yergin đồng tình với quan điểm này và nhận xét rằng quá trình điện khí hóa toàn cầu, một trụ cột của chuyển đổi năng lượng, đang gặp thách thức lớn do hạn chế về nguồn khoáng sản, ví dụ như đồng. 

"Điều này càng làm nổi bật vai trò của các giải pháp trung gian, trong đó khí tự nhiên và các công nghệ xử lý carbon có thể đóng vai trò hỗ trợ quan trọng", ông Daniel  Yergin nói. Ông cũng lưu ý rằng bên cạnh các rào cản kỹ thuật và chuỗi cung ứng, nhu cầu địa phương hóa sản xuất khoáng sản đang tạo ra một môi trường chính sách đầy biến động.

Cũng tại sự kiện, thông qua trao đổi trực tuyến, ông Amin Nasser, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Saudi Aramco của Ả Rập Xê Út, nhấn mạnh rằng quá trình chuyển dịch là vô cùng tốn kém và có thể tiêu tốn tới khoảng 200.000 tỷ USD để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng không. 

Ông cảnh báo rằng dù năng lượng tái tạo quan trọng và đang phát triển, nhưng vẫn còn xa mới có thể đảm đương toàn bộ trọng trách như kỳ vọng. "Chính vì thế, an ninh năng lượng và khả năng chi trả ngày càng được nhìn nhận là những mục tiêu trung tâm, song hành cùng tính bền vững trong quá trình chuyển đổi", ông nói.

Ông Nasser nhấn mạnh thêm châu Á với vai trò là động lực tăng trưởng của kinh tế toàn cầu và là khu vực tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, chiếm gần một nửa tổng nhu cầu năng lượng toàn cầu. Do đó, nếu không tính đến nhu cầu và nguồn lực của châu Á, quá trình chuyển dịch năng lượng sẽ thiếu nền tảng, thiếu động lực và gần như không thể thành công.

Người đứng đầu Petronas cũng bổ sung rằng để đáp ứng đồng thời yêu cầu tăng trưởng và mục tiêu phát thải ròng bằng 0, châu Á cần đầu tư khoảng 88.700 tỷ USD từ nay đến năm 2050 cho cả năng lượng truyền thống và tái tạo. 

Bên cạnh đó, châu Á có tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời, gió, đường bờ biển dài và các đặc điểm địa chất phù hợp cho lưu trữ carbon. Kết hợp với khí đốt tự nhiên sạch, đây sẽ là nền tảng cho sự phát triển bền vững nếu được đầu tư đúng mức vào đổi mới sáng tạo, công nghệ số và kỹ thuật tiên tiến. Vì vậy, vai trò của các đối thoại đa phương, nơi các quốc gia có thể chia sẻ chiến lược và học hỏi lẫn nhau, để tạo được sự đồng thuận và hành động mạnh mẽ hơn.

Giải pháp chiến lược trong kỷ nguyên năng lượng mới

Trong phần thứ hai của cuộc đối thoại, ông Tan Sri Tengku Muhammad Taufik chia sẻ chi tiết về chiến lược chuyển đổi năng lượng của Petronas. Trước hết là vai trò của khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), mà theo ông, sẽ tiếp tục là nguồn năng lượng quan trọng trong khu vực. Petronas đang đầu tư mạnh vào việc giảm phát thải methane và chuyển đổi dần các cơ sở khai thác sang mô hình không đốt khí thải.

"Khí tự nhiên không chỉ là nguồn năng lượng quá độ mà còn có thể là một phần trong giải pháp dài hạn nếu được xử lý hiệu quả và đi kèm với công nghệ thu giữ carbon", ông Tan Sri Tengku Muhammad Taufik thông tin. 

Một trong những điểm đáng chú ý là sự phát triển của Gentari, công ty năng lượng sạch thuộc Petronas. Với mục tiêu đạt 20 gigawatt công suất năng lượng tái tạo, Gentari đang đầu tư vào các thị trường có tiềm năng và hợp tác với các đối tác để phát triển giải pháp hydrogen xanh và phương tiện di chuyển bền vững.

"Gentari sẽ đóng vai trò then chốt trong mô hình Petronas 2.0, cung cấp các giải pháp toàn diện thay vì chỉ tập trung vào cung ứng nhiên liệu", ông Tengku Muhammad Taufik nhấn mạnh. Theo ông, các tập đoàn dầu khí không còn chỉ là nhà sản xuất tài nguyên mà đang dần trở thành các "siêu cửa hàng năng lượng", nơi cung cấp đầy đủ dịch vụ từ khai thác, lưu trữ, xử lý đến phân phối các nguồn năng lượng khác nhau.

Ông cũng đề cập đến ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong vận hành, từ khâu thăm dò địa chất đến quản lý chuỗi cung ứng và tương tác khách hàng. AI giúp rút ngắn thời gian triển khai dự án và tối ưu hóa hiệu quả khai thác, từ đó giảm chi phí và nâng cao khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, ông cho biết Petronas vẫn đang ở giai đoạn đầu và cần lựa chọn công nghệ một cách chiến lược. "AI sẽ giúp Petronas hiểu rõ hơn nhu cầu của khách hàng, để làm ra thứ họ thực sự cần thay vì chỉ cung cấp những gì chúng tôi nghĩ là họ muốn", CEO Petronas cho biết. 

Cuối cùng, ông Tengku Muhammad Taufik nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác khu vực, đặc biệt trong khối ASEAN. Petronas và các đối tác đang từng bước triển khai sáng kiến kết nối lưới điện giữa các quốc gia, tận dụng tối đa tiềm năng năng lượng tái tạo từ các nguồn như thủy điện, địa nhiệt và năng lượng mặt trời.

Petronas đang phối hợp với các công ty tiện ích quốc gia như TNB để xây dựng hạ tầng liên kết, tạo nên xương sống cho lưới điện ASEAN. "Chỉ khi các nước trong khu vực liên kết chặt chẽ và chia sẻ hạ tầng, châu Á mới có thể xây dựng một hệ sinh thái năng lượng bền vững, linh hoạt và công bằng", ông Tengku Muhammad Taufik kết luận.

Cuộc đối thoại giữa ông Tan Sri Tengku Muhammad Taufik và Tiến sĩ Daniel Yergin cho thấy rõ một định hướng chuyển đổi năng lượng đặc trưng của châu Á. Đó là thực tế, linh hoạt, không cực đoan, đồng thời vẫn hướng đến mục tiêu dài hạn về phát triển bền vững.