Cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng: Khách hàng hưởng lợi

CôngThương - Sự cạnh tranh này đã và đang góp phần sàng lọc các ngân hàng, loại bỏ các tổ chức tín dụng (TCTD) yếu kém và khách hàng được hưởng lợi nhiều hơn. Tuy nhiên, trên thị trường cũng đã xuất hiện nhiều hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh.

"Ra ngõ là gặp... ngân hàng"

Hai chục năm về trước, tìm một điểm giao dịch ngân hàng đã khó, tìm một chi nhánh ngân hàng thì vô cùng khó khăn, nhất là ở các tỉnh lẻ. Nay thì mạng lưới các TCTD đã vươn tới từng thôn, xóm, nhiều nơi "ra ngõ gặp... ngân hàng". Tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, nhiều đường phố lớn đã được gọi là phố ngân hàng bởi hai bên đường là vô số các chi nhánh, phòng giao dịch, điểm rút tiền của các TCTD. Mấy năm gần đây, cuộc cạnh tranh giữa các TCTD đã diễn ra với chiều hướng ngày càng gay gắt. Cùng với quá trình thực hiện các cam kết hội nhập quốc tế của Việt Nam, sự tham gia ngày càng sâu rộng của các TCTD nước ngoài vào thị trường Việt Nam đã và đang tạo ra một cuộc cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng trong nước với những TCTD nước ngoài.

Trong bối cảnh đó, nhiều ngân hàng trong nước đã vươn lên bằng chất lượng dịch vụ và việc hiện đại hóa. Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội (MB) là ví dụ. Từ năm 2010, MB đã bắt tay thực hiện xây dựng Chiến lược cho giai đoạn 2011 - 2015 và tầm nhìn 2020 theo định hướng tập đoàn cùng với sự hỗ trợ của McKinsey - nhà tư vấn hàng đầu thế giới về lĩnh vực tài chính ngân hàng. Nhiều chương trình tài trợ cung cấp vốn cho các doanh nghiệp và cá nhân, bảo đảm thanh khoản và bảo đảm tính hiệu quả trong sử dụng vốn trong nền kinh tế được MB triển khai.

Trên nền tảng Chiến lược phát triển 5 năm (2011 - 2015), MB tiếp tục tái cơ cấu toàn diện và có nhiều đột phá, phát triển nhiều sản phẩm dịch vụ kết hợp hàm lượng công nghệ cao đem lại nhiều hơn tiện ích cho khách hàng, tập trung xây dựng thương hiệu MB hướng đến cộng đồng và đầu tư cho công nghệ thông tin… Đồng thời, là một trong những tổ chức niêm yết nhận được nhiều quan tâm từ thị trường, MB luôn ý thức duy trì tính hiệu quả và đã nỗ lực nâng cao tính minh bạch trong công tác quản trị, nghiên cứu áp dụng những thông lệ quốc tế về quản trị tiên tiến.

Ngoài cạnh tranh bằng chất lượng dịch vụ, Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank) còn tạo ra sự yêu mến của các khách hàng bằng sự chia sẻ lợi nhuận của mình cho công tác an sinh xã hội vì lợi ích cộng đồng. Với triết lý kinh doanh “Đoàn kết, hợp tác, chia sẻ và trách nhiệm xã hội” và xuất phát từ cái tâm của người làm kinh doanh, VietinBank luôn coi an sinh xã hội là một nhiệm vụ quan trọng bên cạnh hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ kinh doanh. Tại các địa phương vùng sâu, vùng xa, hải đảo của Tổ quốc đều ghi dấu chân của VietinBank. Đến nay, VietinBank dành cho công tác an sinh xã hội hơn 4.500 tỷ đồng.

Cuộc sàng lọc các ngân hàng

Cạnh tranh, theo nguyên nghĩa được hiểu là việc các đối thủ tranh đua nhau nhằm mục đích giành lấy thắng lợi về mình thông qua việc sử dụng những khả năng sẵn có về mọi phương diện. Thực tế, trong cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng ở Việt Nam, chính khách hàng là đối tượng được hưởng lợi nhất vì được phục vụ tốt hơn. Đặc biệt trong thời gian gần đây, nhờ nhiều yếu tố, trong đó có sự cạnh tranh giữa các ngân hàng mà lãi suất cho vay đã liên tục giảm, góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Qua cạnh tranh cũng có không ít TCTD đã không trụ vững, phải sáp nhập và giải thể. Qua cạnh tranh đã sàng lọc ngân hàng, đó cũng là quy luật tất yếu.

Do đặc thù sở hữu, các ngân hàng hoạt động tại Việt Nam được phân chia thành 3 nhóm: Nhóm ngân hàng thương mại Nhà nước (NHTMNN) do Nhà nước chiếm 100% vốn hoặc Nhà nước là cổ đông chi phối có mạng lưới hoạt động rộng khắp cả nước với nền tảng khách hàng là các tổng công ty và tập đoàn kinh tế nhà nước; Nhóm ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) phát triển dựa trên nền tảng khách hàng cá nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ là chủ yếu; Nhóm ngân hàng nước ngoài hoạt động chủ yếu phục vụ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam đóng góp kinh phí xây dựng Đền thờ các anh hùng liệt sĩ Khu di tích lịch sử Truông Bồn (Nghệ An). Ảnh: Phi Nga.

Theo nhận định của các chuyên gia tài chính tiền tệ, xu hướng cạnh tranh giữa các ngân hàng đang có sự thay đổi lớn, NHTMCP đã tạo được hình ảnh và vị thế nhiều hơn, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh hơn. Tuy nhiên, sự lớn mạnh của khu vực NHTMCP sẽ là thách thức khi NHTMNN cũng quyết tâm giữ vững thị phần, trong khi khối ngân hàng nước ngoài đầy tham vọng mở rộng thị phần để tạo ra nền tảng phát triển bền vững và nâng cao sức mạnh của các hoạt động liên quan đến đồng nội tệ thay vì chỉ khai thác lợi thế từ hoạt động liên quan đến ngoại tệ như trước đây.

Vì cạnh tranh, thời gian qua đã có không ít TCTD phải giải thể hoặc sáp nhập, nhưng cũng thông qua cạnh tranh, nhiều ngân hàng đã khẳng định được vị thế của mình. VietinBank là điển hình nổi bật trong nhóm NHTMNN. Đây là ngân hàng đầu tiên của Việt Nam được cấp chứng chỉ ISO 9001:2000 và  đang trở thành ngân hàng số 1 của hệ thống ngân hàng Việt Nam, cung cấp sản phẩm dịch vụ tài chính ngân hàng hiện đại, tiện ích, tiêu chuẩn quốc tế. VietinBank cũng là ngân hàng đầu tiên tại Việt Nam mở chi nhánh tại châu Âu, đánh dấu bước phát triển vượt bậc của nền tài chính Việt Nam trên thị trường khu vực và thế giới.

Trong nhóm các NHTMCP, MB đang vươn lên mạnh mẽ với phương châm: “Tái cơ cấu, tăng trưởng bền vững”, tiến tới khẳng định vị trí chắc chắn trong tốp 3 các ngân hàng thương mại cổ phần về tổng tài sản, thị phần và thu nhập vào năm 2015.

Cần chấn chỉnh việc cạnh tranh không lành mạnh

Thị trường dịch vụ ngân hàng là một loại thị trường đặc biệt. Chỉ cần một thông tin thất thiệt về một TCTD nào đó được tung ra trước công luận cũng đủ để cho tổ chức này lâm vào tình trạng khốn đốn do bị khách hàng rút tiền hàng loạt và hệ quả kéo theo là cả hệ thống ngân hàng trong nền kinh tế bị ảnh hưởng.

Thị trường dịch vụ ngân hàng cũng có thể có sự liên kết để trở thành xu hướng “độc quyền nhóm”, nguy cơ tiềm ẩn những hành vi vi phạm Luật Cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng.

Bên cạnh đại đa số các ngân hàng đã chấp nhận sự cạnh tranh lành mạnh bằng chất lượng dịch vụ và các hoạt động vì lợi ích chung của cộng đồng, vẫn còn có một số ngân hàng cạnh tranh không lành mạnh. Một số ngân hàng nhỏ do không huy động được vốn đã có hành động thu hút vốn bằng lãi suất khuyến mại, khiến một số ngân hàng khác bị ảnh hưởng bởi người gửi tiền rút tiền từ ngân hàng này chuyển qua ngân hàng khác. Để tăng tính cạnh tranh, một số ngân hàng còn đưa ra những điều kiện cho vay dễ dãi để thu hút và lôi kéo khách hàng về phía mình dẫn đến nguy cơ gia tăng nợ xấu và làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các ngân hàng khác. Có TCTD do quản trị doanh nghiệp yếu kém, hoặc vì chạy theo mục tiêu trước mắt đã bỏ qua nhiều nguyên tắc quản trị rủi ro...

Do đặc tính riêng biệt vốn có, hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hệ thống ngân hàng không chỉ gây ra hậu quả cho khách hàng, đối thủ cạnh tranh mà nó còn có thể tổn hại đến lợi ích quốc gia, điều hành chính sách tiền tệ. Chính vì vậy, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan chức năng cần  phải có chế tài xử lý nghiêm minh các hành vi sai phạm này. Theo Thống đốc NHNN Việt Nam Nguyễn Văn Bình, năm 2014 này sẽ là năm hệ thống ngân hàng tăng tốc để cán đích Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011 - 2015. Đây đang là cơ hội "vàng" để chữa trị tận gốc căn bệnh cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng.

Theo Quân đội ND