Cần loại bỏ cách làm báo kiểu salon, ngồi bàn giấy, đưa thông tin một chiều

Sự cấp thiết đặt ra trong công cuộc đổi mới báo chí

Tính từ sự ra đời của tờ báo Thanh Niên những năm 20 của thế kỷ XX, nền báo chí cách mạng Việt Nam đã trải qua gần 100 năm phát triển với những dấu son lịch sử đáng tự hào. Đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng của dân tộc, những người làm báo cách mạng Việt Nam đã từng bước trưởng thành, gắn bó máu thịt với nhân dân, gây dựng được niềm tin trong công chúng.

Bước vào thời đại bùng nổ thông tin và toàn cầu hoá hiện nay, nền báo chí cách mạng Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức, nhiều vấn đề chưa từng đặt ra trong lịch sử. Sự phát triển của các phương tiện kỹ thuật, công nghệ, đặc biệt các loại hình truyền thông đại chúng đa phương tiện và sự phát triển bùng nổ của các mạng xã hội đang làm đảo lộn mọi quan điểm về thông tin truyền thống.

Chia sẻ về những thách thức này, PGS, TS. Đỗ Chí Nghĩa - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho hay, bên cạnh những thành công bước đầu của công cuộc “đổi mới báo chí vì sự nghiệp đổi mới đất nước”, báo chí nước ta còn những hạn chế nhất định, chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Đội ngũ làm báo có nhiều cố gắng học hỏi, trau dồi nghề nghiệp, tạo nên sự kế thừa, tiếp nối giữa các thế hệ, song bởi nhiều lý do nên chưa thật đồng đều. Trình độ ngoại ngữ là điểm yếu khá phổ biên hạn chế năng lực hoạt động, giao lưu và học tập kinh nghiệm của các nhà báo.

Bên cạnh đó, theo PGS.TS. Đỗ Chí Nghĩa: "Tác động của cơ chế thị trường trong bối cảnh tiềm lực tài chính của nhiều cơ quan báo chí quá yếu đã thúc đẩy trào lưu chạy theo thị hiếu bằng mọi giá ở một vài tờ báo, dẫn đến lối viết giật gân, kích động, xa rời tôn chỉ mục đích".

Ngoài ra, hiện nay còn có xu hướng làm báo kiểu công chức, làm báo "salon", thông tin một chiều, làm giảm niềm tin của công chúng và vô hình chung giảm hiệu lực, hiệu quả báo chí...

"Tất cả những vấn đề đó đang đặt ra cho nền báo chí cách mạng Việt Nam yêu cầu đổi mới đồng bộ, bắt kịp đòi hỏi của cuộc sống. Hơn lúc nào hết, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí, trong đó có công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ báo chí phải được quan tâm đúng mức, tạo cơ sở lí luận và thực tiễn cho việc “đổi mới báo chí vì sự nghiệp đổi mới đất nước” một cách đồng bộ, có hệ thống, bảo đảm hội nhập quốc tế và phù hợp với điều kiện Việt Nam" - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội nhấn mạnh.

Xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ nhà báo là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh vai trò quan trọng của người làm báo: “Nói đến báo chí trước hết phải nói đến những người làm báo”. Bên cạnh đó, xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ nhà báo là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt được Bác đặc biệt quan tâm.

Có thể thấy, trong tư tưởng của Hồ Chí Minh, người cán bộ báo chí phải đáp ứng những yêu cầu sau:

Thứ nhất, nắm vững đường lối chính trị, trung thành với sự nghiệp cách mạng. Nhà báo đồng thời là người cán bộ cách mạng mẫu mực. Hồ Chí Minh nhiều lần nhấn mạnh: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”. Người nhắc nhở: “Tất cả những người làm báo (người viết, người in, người sửa bài, người phát hành...) phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng được”.

Thứ hai, tinh thông nghề nghiệp, viết đúng và hay, thông tin chính xác, kịp thời. Muốn vậy, nhà báo phải nỗ lực rèn luyện “có chí, chớ giấu dốt”, khó mấy cũng quyết làm được. Nói như Hồ Chí Minh: “Không nên chỉ viết cái tốt mà giấu cái xấu. Nhưng phê bình phải đúng đắn. Nếu cái hay cái tốt thì phải có chừng mực, chớ phóng đại. Có thế nào, nói thế ấy. Bộ đội và nhân dân ta cũng đủ nhiều cái hay để nêu lên, không cần phải bịa đặt ra”.

Thứ ba, gắn bó với đời sống nhân dân, học lời ăn tiếng nói của nhân dân. Nói rộng ra là gắn bó mật thiết với sự nghiệp cách mạng của nhân dân, tránh bệnh “hay nói chữ”, kiểu cách, khó hiểu, xa lạ với đại đa số nhân dân. Bác yêu cầu các nhà báo phải: “Gần gũi quần chúng, cứ ngồi trong phòng giấy mà viết thì không thể viết thiết thực”.

PGS, TS. Đỗ Chí Nghĩa nhấn mạnh, tư tưởng của Hồ Chí Minh về xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ nhà báo cho thấy một cái nhìn sâu sắc, đầy tính chiến lược của nhà cách mạng, nhà báo tầm vóc quốc tế. Điều này xuất phát từ thực tiễn nghề nghiệp phong phú trong suốt nửa thế kỷ viết báo bằng nhiều thứ tiếng khác nhau của Người. Tư tưởng ấy cũng chứa đựng cái nhìn thực tế, phù hợp với điều kiện cụ thể của đất nước. Đây là những nền móng rất căn bản để chúng ta xây dựng đội ngũ cán bộ báo chí xứng đáng với sự nghiệp cách mạng vẻ vang của dân tộc.

"Hoạt động báo chí ngày càng phát triển đa dạng với nhiều khâu công việc. Đã đến lúc tổng kết đầy đủ, hệ thống từng vị trí công việc, hoàn thiện các khâu kĩ năng, đào tạo những nhà báo thực sự giỏi nghề với từng khâu công việc khác nhau" - PGS, TS. Đỗ Chí Nghĩa nói.

Thực tế, Việt Nam hiện có hơn 20.000 nhà báo được cấp thẻ, trong đó chưa đến 1/2 đã qua đào tạo chuyên ngành báo chí. Công việc bồi dưỡng, đào tạo lại chưa thực sự được quan tâm đúng mức. Theo đó, PGS, TS. Đỗ Chí Nghĩa cho rằng, các cơ sở đào tạo cần được ưu tiên trang bị phương tiện kĩ thuật hiện đại, đồng bộ, tránh dàn trải, tận dụng tối đa mọi nguồn lực, bảo đảm học và hành đạt hiệu quả.

Đặc biệt, cần xác định, kĩ thuật không phải là tất cả. Nói đến báo chí trước hết và nói đến cán bộ báo chí. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, con người là khâu then chốt. Nghề báo, suy cho cùng vẫn là nghề của trí tuệ, bản lĩnh, nghề của sự say mê, bám sát, phản ánh và phân tích cuộc sống.

"Kĩ thuật chỉ phát huy được tác dụng khi đội ngũ cán bộ báo chí đã vững vàng về nghiệp vụ. Công tác đào tạo báo chí hiện nay càng cần bài bản, nền tảng, khắc sâu vào những kĩ năng làm nghề" - PGS, TS. Đỗ Chí Nghĩa nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, PGS, TS. Đỗ Chí Nghĩa cũng chỉ ra, điểm "mấu chốt" của các cơ quan báo chí nhằm nâng cao năng lực của người làm báo là cần gắn chặt giữa sử dụng và đào tạo, đào tạo và sử dụng. Đây là vấn đề có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.

Đặc biệt, cần sự phối kết hợp chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo và các cơ quan báo chí để đảm bảo sự liên kết chặt chẽ, hài hoà, hiệu quả, đáp ứng nguồn nhân lực báo chí chất lượng cao trong bối cảnh mới.

Theo PGS, TS. Đỗ Chí Nghĩa, trước yêu cầu của thực tiễn hiện nay, để thúc đẩy nền báo chí phát triển, phục vụ đắc lực công cuộc đổi mới đất nước. Mỗi cơ sở đào tạo, cơ quan báo chí cần kế thừa, phát huy đúng đắn những quan điểm chỉ đạo có tính chiến lược của Hồ Chí Minh về đào tạo, bồi dưỡng nhà báo, xứng đáng với niềm quan tâm, tin tưởng Bác dành cho đội ngũ cán bộ báo chí cách mạng.