Cải thiện Chỉ số đổi mới sáng tạo: Triển khai quyết liệt, toàn diện

Liên tục tăng hạng

Theo ông Bùi Thế Duy - Thứ trưởng Bộ KH&CN, chỉ số GII là một bộ công cụ đánh giá xếp hạng năng lực đổi mới sáng tạo (ĐMST) của các quốc gia và các nền kinh tế. Phương pháp đánh giá được liên tục hoàn thiện qua các năm và là hệ quy chiếu toàn diện nhất để đánh giá năng lực ĐMST của các quốc gia và các nền kinh tế.

Việt Nam xếp thứ 42/129 quốc gia, nền kinh tế về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu

Chỉ số GII năm 2019 với 21 nhóm chỉ số và 80 tiểu chỉ số vẫn được chia thành 7 trụ cột chính với 5 trụ cột đầu vào là: Thể chế vĩ mô; nguồn nhân lực và nghiên cứu; cơ sở hạ tầng; thị trường và môi trường kinh doanh; 2 trụ cột đầu ra là: Sản phẩm tri thức và công nghệ; sản phẩm sáng tạo. Năm nay, Việt Nam tiếp tục cải thiện vị trí, tăng 3 bậc lên vị trí 42 trên 129 quốc gia/nền kinh tế được xếp hạng so với năm 2018. So với xếp hạng năm 2016, thứ hạng này đã cải thiện 17 bậc, đưa Việt Nam vươn lên xếp thứ nhất trong nhóm 26 quốc gia thu nhập trung bình thấp, đứng thứ 3 trong ASEAN sau Singapore, Malaysia. Kết quả chỉ số GII năm 2019 cho thấy, Việt Nam đã đạt được nhiều chỉ tiêu Chính phủ đặt ra cho năm 2019 và 2021.

“Đạt được kết quả trên, trước hết nhờ chỉ đạo quyết liệt và toàn diện của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và nỗ lực của các bộ, cơ quan, địa phương. Đây không những là vấn đề về nâng tầm hình ảnh và vị thế quốc gia mà còn là cơ hội tạo thế mạnh trong thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Những hành động của Việt Nam trong thời gian vừa qua nhằm cải thiện chỉ số GII đã được tổ chức WIPO ghi nhận và đánh giá rất cao” - Thứ trưởng Bùi Thế Duy nhấn mạnh.

Việc gia tăng thứ hạng thể hiện rất rõ ở các chỉ số liên quan đến đầu vào và đầu ra của ĐMST. Các chỉ số tăng mạnh cụ thể là: Tổng chi cho nghiên cứu và phát triển, sản phẩm dựa trên tri thức và công nghệ. Minh chứng cho thấy, năm 2018, 2019 ghi nhận sự chuyển đổi mạnh mẽ của các doanh nghiệp (DN) lớn đầu tư phát triển KH&CN như: VinGroup, CMC, THACO… Cũng trong năm 2019, lần đầu tiên, hai trường đại học của Việt Nam lọt top 1.000 đại học thế giới (Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh). Bên cạnh đó, các chỉ số thành phần của nhóm chỉ số về sản phẩm tri thức, sản phẩm sáng tạo đã giúp tăng hạng trụ cột đầu ra về tri thức và công nghệ.

Đại sứ Dương Chí Dũng, Đại sứ, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh Liên Hợp Quốc, Tổ chức Thương mại Thế giới và các tổ chức quốc tế khác tại Geneva (Thụy Sỹ) nhận định, chỉ số GII không chỉ là một tài liệu quan trọng đối với Việt Nam mà hiện tại tất cả các nước có nền kinh tế phát triển đều quan tâm. Tuy nhiên, để phát huy tiềm năng sáng tạo to lớn của Việt Nam, cần có chính sách khuyến khích, thúc đẩy ĐMST, bao gồm cả chính sách đối với các DN khởi nghiệp.

Năm 2019, Chỉ số GII của Việt Nam đã tăng lên 17 bậc so với năm 2016

Nỗ lực lớn

Từ góc độ của WIPO, ông Sacha Wunsch Vincent, chuyên gia cao cấp của WIPO - cho rằng, Việt Nam có xu hướng tăng dần về thứ hạng chỉ số GII qua các năm, điều đó khẳng định sự cam kết của Chính Phủ Việt Nam trong nỗ lực thúc đẩy ĐMST. “Tôi đã đi nhiều quốc gia trên thế giới để giới thiệu về chỉ số GII, trong những năm gần đây, tôi hay lấy Việt Nam như một ví dụ cụ thể để nói về vấn đề này. Sự quyết liệt trong chỉ đạo điều hành nhằm cải thiện năng lực ĐMST quốc gia của Việt Nam cần được giới thiệu như hình mẫu cho các quốc gia khác tham khảo” - ông Sacha Wunsch Vincent nói.

Tuy nhiên, theo ông Sacha Wunsch Vincent, đây không phải là lúc để nghỉ ngơi, bởi khi càng gần Top 40 - top của các nước có thu nhập vượt trội, việc cải thiện để vươn lên là điều hết sức khó khăn, cần nỗ lực lớn. Trong đó, Việt Nam cần tập trung để chuyển sang nâng cao về chất thay vì về lượng như tăng cường cho đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D), gia tăng hàm lượng nội địa hóa trong xuất khẩu công nghệ cao. Ngoài ra, cần chú ý cải thiện kết quả ở những trụ cột về cơ sở hạ tầng, thể chế, nguồn nhân lực, trình độ kinh doanh…

“Trong vòng 3 năm tiếp theo sẽ quyết định Việt Nam có thể vươn lên vị trí của một quốc gia đột phá về ĐMST và vượt qua được bẫy thu nhập trung bình hay không” - ông Sacha Wunsch Vincent bày tỏ và đưa ra khuyến nghị, Việt Nam cần thúc đẩy các chính sách để thu hút thêm đầu tư từ nước ngoài, nhằm nâng cao năng lực trong nước; tăng cường hợp tác công-tư, đưa liên kết này thành động lực cho tăng trưởng và ĐMST; giữ vững đà tăng trưởng về chất lượng của các hoạt động nghiên cứu và đào tạo nâng cao; tiếp tục tích hợp và áp dụng các kế hoạch/chiến lược sở hữu trí tuệ đáp ứng nhu cầu và chính sách trong nước. Việt Nam cũng nên lựa chọn 3 đến 4 ngành hoặc lĩnh vực cụ thể (biến đổi khí hậu, y tế, nông nghiệp…) để tập trung các chính sách, nguồn lực đầu tư và các hoạt động, nhiệm vụ nhằm phát triển các ngành, lĩnh vực này. Đặc biệt, cần có đầu tư thích đáng cho nghiên cứu và phát triển nói chung.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định, Chỉ số GII cho thấy, Việt Nam còn rất nhiều việc phải làm. Chúng ta đã bước vào nhóm của các “ông lớn”, bởi trong Top 50 quốc gia dẫn đầu chỉ có 3 quốc gia có thu nhập trung bình thấp. Vì vậy, không chỉ nỗ lực để cải thiện mà giữ nguyên được là công việc không hề đơn giản. Bộ KH&CN với tư cách là đầu mối theo dõi việc cải thiện các chỉ số về ĐMST do Chính phủ phân công sẽ tiếp tục hỗ trợ các bộ, ngành, địa phương với các hoạt động cụ thể.