Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên trình bày tờ trình về chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng

Tháo gỡ các vướng mắc trong thực tiễn

Tối 24/11, tiếp tục phiên họp thứ 51, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Theo Tờ trình của Chính phủ, mục đích ban hành Nghị quyết nhằm tháo gỡ kịp thời các điểm nghẽn, vướng mắc về thể chế, cơ chế, chính sách; bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia vững chắc, góp phần thực hiện thành công Chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2026-2030 và các mục tiêu phát triển bền vững.

Tại Nghị quyết số 70-NQ/TW đã đề ra nhiệm vụ: “Trong năm 2025, phải hoàn thành việc tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế cản trở sự phát triển của ngành năng lượng”. Vì vậy, việc ban hành Nghị quyết là hết sức cần thiết và cấp thiết.

Trình bày Tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, Chính phủ đã có Tờ trình số 1043/TTr-CP ngày 11/11/2025 trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội một dự án Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030 và cho phép áp dụng theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Báo cáo một số nội dung cơ bản của các chính sách, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, về việc điều chỉnh quy hoạch phát triển điện lực, phương án phát triển mạng lưới cấp điện trong quy hoạch tỉnh (Chương II), Bộ trưởng cho rằng, Luật Quy hoạch thiếu cơ chế điều chỉnh linh hoạt, chưa kịp thời đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhiều dự án không thực hiện điều chỉnh được đã ảnh hưởng đến tiến độ triển khai.

Nhiều địa phương đề xuất bổ sung trạm biến áp, đường dây, điều chỉnh phương án đấu nối các nguồn điện để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đáp ứng nhu cầu phụ tải tăng cao nhưng chưa có quy định điều chỉnh linh hoạt nên các dự án vẫn còn vướng mắc. Dự thảo Nghị quyết đã quy định nguyên tắc, căn cứ, quy trình và thẩm quyền điều chỉnh linh hoạt quy hoạch để tháo gỡ các vướng mắc trong thực tiễn.

Về đầu tư xây dựng dự án điện lực (Chương III), Bộ trưởng thông tin, quy định đối với các dự án, công trình điện lực đã có trong quy hoạch phát triển điện lực không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ngoại trừ các dự án đầu tư điện lực thuộc thẩm quyền quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội; dự án đầu tư lưới điện trung áp, hạ áp; dự án, công trình điện lực khẩn cấp và dự án điện gió ngoài khơi.

Dự thảo Nghị quyết đã quy định việc thay thế quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư dự án đối với dự án đầu tư kinh doanh điện lực không thuộc trường hợp đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư và dự án đầu tư kinh doanh điện lực thuộc trường hợp đầu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

Đối với các dự án, công trình lưới điện truyền tải trong quy hoạch phát triển điện lực, UBND cấp tỉnh quyết định giao doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ hoặc doanh nghiệp do doanh nghiệp này nắm giữ 100% vốn điều lệ làm chủ đầu tư.

Quy định miễn trừ thời gian hoạt đông và số năm báo cáo tài chính cần cung cấp trong điều kiện vay lại vốn ODA và ưu tiên bố trí và cấp vốn từ ngân sách nhà mước để tăng vốn điều lệ cho Công ty TNHH một thành viên Vận hành hệ thống điện và Thị trường điện quốc gia (NSMO) để thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng phục vụ vận hành hệ thống điện và thị trường điện để tháo gỡ các khó khăn do đây là doanh nghiệp nhà nước đặc thù thuộc lĩnh vực độc quyền nhà nước nhưng mới được thành lập từ năm 2024.

Các trường hợp giao nhà đầu tư không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, ngoài đối tượng đã được quy định tại pháp luật về điện lực, pháp luật về đầu tư, pháp luật về đất đai hiện hành.

Triển khai hiệu quả hơn cơ chế mua bán điện trực tiếp

Về phát triển điện gió ngoài khơi (Chương IV), theo Bộ trưởng, chương này quy định một số nội dung về điện gió ngoài khơi, bao gồm: Việc xử lý chi phí khảo sát, lập đề xuất chủ trương đầu tư khi cấp có thẩm quyền giao doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước thực hiện; quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư của UBND cấp tỉnh trên cơ sở điểm gom công suất của dự án.

Bên cạnh đó, quy định giao Bộ Công Thương có thẩm quyền trong việc công bố diện tích khảo sát, diện tích sử dụng trên cơ sở tuân thủ hệ thống pháp luật Việt Nam; cơ chế giao nhiệm vụ cho một số doanh nghiệp lớn nhà nước, doanh nghiệp Việt Nam khác có uy tín, thương hiệu, có thực lực để thực hiện nhiệm vụ phát triển điện gió ngoài khơi quy mô lớn gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ chủ quyền biển, đảo; bổ sung quy định cách thức xác định vị trí dự án điện gió ngoài khơi; quy định tăng ưu đãi đối với dự án điện gió ngoài khơi,...

Về mua bán điện trực tiếp (Chương V), quy định để thúc đẩy và triển khai hiệu quả hơn cơ chế mua bán điện trực tiếp theo đúng tinh thần Nghị quyết 70-NQ/TW: Mở rộng đối tượng cho phép đơn vị bán lẻ điện tại khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tham gia trực tiếp cơ chế mua bán điện; bổ sung rõ hơn quy định về giá mua bán điện thông qua cơ chế mua bán điện trực tiếp do các bên tự đàm phán, thỏa thuận thống nhất.

Về đầu tư xây dựng dự án dầu khí và than (Chương VI), quy định đối với các dự án đầu tư thuộc danh mục dự án, công trình dầu khí quan trọng, cấp bách của quốc gia và các dự án quan trọng, ưu tiên đầu tư trong ngành than không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ngoại trừ: Dự án đầu tư dầu khí và than thuộc thẩm quyền quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội và các dự án sử dụng nguồn vốn đầu tư công.

Đồng thời, quy định việc thay thế quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư dự án đối với dự án đầu tư thuộc danh mục dự án, công trình dầu khí quan trọng, cấp bách của quốc gia.

UBND cấp tỉnh quyết định giao doanh nghiệp do nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ hoặc doanh nghiệp do doanh nghiệp này nắm giữ trên 100% vốn điều lệ đối với các dự án, công trình dầu khí quan trọng, cấp bách của quốc gia và các dự án quan trọng, ưu tiên đầu tư thuộc phân ngành dầu khí, phân ngành than tại Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia.

Về dự trữ quốc gia xăng dầu (Chương VII), chương này tập trung quy định các cơ chế, chính sách để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc tại Luật Dự trữ quốc gia đối với dự trữ quốc gia xăng dầu, giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác dự trữ quốc gia xăng dầu.

Về điều khoản thi hành (Chương VIII), quy định về cơ chế xử lý dự án đầu tư kinh doanh điện lực chậm tiến độ; cơ chế hậu kiểm và trách nhiệm của các cơ quan liên quan. 

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết trình Quốc hội xem xét, thông qua theo trình tự, thủ tục tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV. Hồ sơ dự thảo Nghị quyết đã rà soát văn bản quy phạm pháp luật liên quan (khoảng 12 luật và 1 pháp lệnh). 

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh: Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao tinh thần trách nhiệm, chủ động, tích cực và sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra trong quá trình chuẩn bị hồ sơ, dự án Nghị quyết. Hồ sơ cơ bản đầy đủ các tài liệu theo quy định, đủ điều kiện trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 10.