Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là cấp thiết

Chiều 5/5, tiếp tục Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ đã trình bày Tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Ảnh: VPQH

Theo đó, thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và Nghị quyết số 65/2025/UBTVQH15 ngày 15/1/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Sự cần thiết phải sửa đổi Luật

Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Quốc hội khóa XII thông qua ngày 17/6/2010. Sau 15 năm thi hành, nhiều luật mới liên quan đã ra đời hoặc sửa đổi. Chủ trương về năng lượng quốc gia chuyển hướng xanh hóa, cam kết khí hậu vào năm 2050, cuộc Cách mạng công nghệ 4.0, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế đặt ra yêu cầu cấp thiết phải điều chỉnh, hoàn thiện chính sách.

Các thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản đã và đang thiết lập rào cản kỹ thuật với hàng hóa xanh, nhãn dấu vết carbon, gây bất lợi lớn cho hàng xuất khẩu Việt Nam. Nếu không có phản ứng chính sách kịp thời, doanh nghiệp Việt sẽ thua ngay trên sân nhà.

Thực tiễn thi hành Luật cũ cũng bộc lộ nhiều bất cập, nhiều quy định lỗi thời, thiếu tính thực tiễn hoặc không đủ tính cưỡng chế để thực thi.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, quá trình xây dựng dự án Luật, Bộ Công Thương đã lấy ý kiến rộng rãi từ các địa phương, đoàn đại biểu Quốc hội, chính quyền, chuyên gia, người dân, người thực thi, nhà khoa học... rất bài bản. Hồ sơ đã được Chính phủ thông qua, đã được Đại biểu Thường vụ Quốc hội thảo luận, cho ý kiến, được UB KHCN&MT thẩm tra và báo cáo tổng hợp bằng Báo cáo số 308.

Dự thảo Luật bám sát 4 chính sách: Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, phát triển dịch vụ tư vấn, kiểm toán, đào tạo; hỗ trợ tài chính, chính sách ưu đãi; chuyển đổi thị trường thiết bị hiệu suất cao.

Luật sửa đổi 21 khoản thuộc 19 điều. Văn bản hợp nhất sau khi sửa đổi gồm 12 chương, 48 điều.

Nhiều điểm mới mang tính đột phá

Dự thảo luật lần này tập trung sửa đổi, bổ sung 21 khoản tại 19 điều của Luật hiện hành. Trong đó, nhiều điểm mới mang tính đột phá về phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp và mở rộng phạm vi điều chỉnh.

Thay vì tiếp tục cơ chế khuyến khích, luật sửa đổi hướng đến việc xây dựng các quy định có tính bắt buộc, gắn trách nhiệm cụ thể cho các tổ chức, doanh nghiệp, địa phương trong việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Tư duy chính sách chuyển mạnh từ vận động tự nguyện sang thiết lập chuẩn mực bắt buộc, từ khuyến khích sang chế tài.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, dự thảo luật lần này không chỉ hướng đến nâng cao năng suất, hiệu quả sử dụng năng lượng trong nước mà còn tạo hành lang pháp lý để doanh nghiệp Việt tiếp cận các công cụ hỗ trợ tài chính xanh, bảo lãnh tín dụng, ưu đãi thuế, quỹ tiết kiệm năng lượng. Đây là các yếu tố then chốt để doanh nghiệp có thể đầu tư đổi mới công nghệ, cải tiến sản xuất, giảm phát thải mà vẫn đảm bảo hiệu quả kinh doanh.

Từ góc độ quản lý, luật sửa đổi cũng cắt giảm 50% thủ tục hành chính, phân quyền nhiều nội dung từ Thủ tướng Chính phủ về cho các bộ, ngành, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Danh mục cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, danh mục thiết bị dán nhãn năng lượng, phương tiện cần loại bỏ… đều được đưa về địa phương ban hành. Điều này giúp giảm áp lực lên trung ương, tăng khả năng điều hành linh hoạt theo đặc thù địa phương và phù hợp thực tiễn.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên. Ảnh: VPQH

Đáng chú ý, luật sửa đổi không làm tăng biên chế, không phát sinh bộ máy mới, không đội thêm chi phí từ ngân sách nhà nước. Chính phủ, các bộ, ngành, UBND tỉnh sẽ sử dụng nhân lực hiện có để thực thi luật. Đây là điểm thể hiện sự tinh gọn, hiện đại trong tư duy quản lý nhà nước.

Không còn là luật khuyến nghị, đây là luật của hành động và của tương lai.

Dự thảo luật nhấn mạnh việc Việt Nam đã cam kết tại COP26 sẽ đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để thực hiện cam kết đó, bên cạnh chuyển đổi cơ cấu nguồn năng lượng thì việc tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả là một trụ cột. Luật sửa đổi lần này chính là hành lang pháp lý để thực hiện phần trụ cột đó, với trọng tâm là nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong công nghiệp, thương mại, dịch vụ và sinh hoạt dân sinh.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, luật cần hướng đến việc tạo ra không gian chính sách để phát triển thị trường dịch vụ năng lượng. Từ đó, thúc đẩy các mô hình như kiểm toán năng lượng, dán nhãn hiệu suất, tư vấn giải pháp giảm phát thải. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là xu hướng tất yếu để doanh nghiệp tiếp cận các đơn hàng xanh, đáp ứng các tiêu chuẩn ESG của các đối tác nước ngoài.

Dự thảo luật cũng đã được rà soát để đảm bảo không mâu thuẫn với các điều ước quốc tế. Đồng thời, việc rà soát cũng đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giới, không có nội dung nào gây bất lợi hoặc phân biệt giữa các nhóm đối tượng trong tiếp cận chính sách, hưởng thụ quyền lợi hoặc thực thi nghĩa vụ.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2025, Bộ Công Thương đã thực hiện đầy đủ quy trình xây dựng dự án luật, lấy ý kiến rộng rãi, chỉnh lý nhiều vòng theo chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Tư pháp và Chính phủ. Dự thảo luật đã được đăng tải công khai, tổ chức hội thảo chuyên gia và được thẩm định kỹ lưỡng trước khi trình ra Quốc hội.

Việc sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là bước đi cấp thiết, chiến lược và có tính hệ thống để chuẩn bị thể chế cho một giai đoạn phát triển mới của nền kinh tế Việt Nam, nơi phát triển xanh, tăng trưởng carbon thấp và hội nhập sâu với các tiêu chuẩn toàn cầu sẽ là xu hướng chủ đạo.

Luật sẽ là công cụ pháp lý bảo vệ doanh nghiệp trước các cú sốc thương mại quốc tế, đồng thời là công cụ công kích, thúc đẩy tái cơ cấu ngành công nghiệp theo hướng xanh, sạch, hiện đại. Từ hàng hóa xuất khẩu đến tiêu dùng nội địa, từ các tập đoàn lớn đến hộ kinh doanh nhỏ, tất cả đều sẽ chịu sự điều chỉnh tích cực của luật để hướng đến tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, nâng cao năng suất và chất lượng sống.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, Luật sửa đổi lần này phải là hành động thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với quốc tế, là sự chuẩn bị dài hơi để nắm bắt xu thế và khẳng định vị thế. Không còn là luật khuyến nghị, đây là luật của hành động, của chuyển đổi và của tương lai.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên kiến nghị, do yêu cầu cấp thiết cần hoàn thiện và ban hành sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong thời gian sớm nhất. Chính phủ trình Quốc hội xem xét thông qua dự án luật này. Ngay sau khi Quốc Hội ban hành Chính phủ sẽ giao Bộ Công Thương, các bộ, ngành liên quan triển khai ngay việc hoàn thiện ban hành văn bản pháp luật mới để hướng dẫn thực hiện thi hành luật đồng bộ, hiệu quả, tạo hành lang pháp lý thuận lợi; góp phần thúc đẩy ngành năng lượng phát triển bền vững hơn, đáp ứng nhu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới.