Bộ Công Thương tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý bảo vệ người tiêu dùng

Vi phạm quyền lợi NTD trong TMĐT là thường xuyên và liên tục

Thời gian gần đây, với sự bùng nổ của TMĐT, NTD đã có lựa chọn mới trong phương thức mua sắm. Nếu trước đây phải đến tận cửa hàng để lựa chọn sản phẩm và giao dịch thì nay chỉ cần truy cập mạng internet, đặt sản phẩm mình có nhu cầu với một vài thao tác đơn giản trên máy tính hoặc điện thoại thông minh. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian đi đến các cửa hàng, mà còn tránh được những phiền toái khác như chờ đợi thanh toán… Sản phẩm sau khi được đặt thành công cũng sẽ được giao đến tận nơi theo yêu cầu.

Đặc biệt, trong bối cảnh dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp thì TMĐT ngày càng hiện hữu hơn. Thời gian qua, trên cả nước đã xuất hiện nhiều sàn TMĐT thu hút lượng khách hàng lớn và trở thành kênh phân phối quan trọng với nhiều tiện ích. Tuy nhiên, bên cạnh những tiện ích thì mua hàng qua mạng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro cho NTD. Đối với những sàn TMĐT, website bán hàng có uy tín thì có quy định cụ thể trong thể thức giao hàng, đổi, trả, quảng cáo hàng, phương thức thanh toán để NTD tham khảo, lựa chọn và sử dụng dịch vụ. Song cũng có không ít những sàn TMĐT, website, đặc biệt là những người bán hàng online qua các trang mạng xã hội như Zalo, Facebook thường quảng cáo quá mức về chất lượng, kiểu dáng, công dụng của hàng hóa…

Như trường hợp của chị Đ.N.T, ở quận Nam Từ Liêm (Hà Nội) đã dở khóc dở cười với việc mua hàng online khi chất lượng khác xa hàng quảng cáo nhưng không thể trả hàng, đổi hàng do người bán đã chặn số, khoá Facebook không thể liên hệ.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội Bảo vệ NTD Việt Nam, mặc dù chính sách đồng kiểm khi mua hàng online đã được nhiều đơn vị áp dụng, song vẫn có những NTD do chủ quan nên đã mua phải hàng kém chất lượng, hàng không đúng như quảng cáo trên mạng. Bên cạnh đó, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng vi phạm trên môi trường TMĐT ngày càng tinh vi. Để tránh bị phát hiện, các đối tượng này thường sử dụng hình ảnh thật khi đăng trên mạng, nhưng khi sản phẩm khách hàng nhận được lại là hàng giả, hàng nhái. Do chưa hiểu hết quyền pháp lý của mình khi thực hiện các giao dịch TMĐT và tâm lý e ngại nên đa số NTD đều chấp nhận “mất tiền oan” chứ không phản ánh đến các cơ quan chức năng có thẩm quyền hay đơn vị bảo vệ quyền lợi NTD.

Báo cáo thường niên của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) các năm từ năm 2017 - 2020 cho thấy, các phản ánh, khiếu nại vi phạm quyền lợi NTD trong TMĐT là một trong những nội dung thường xuyên và liên tục, đặc biệt là trong thời gian dịch bệnh bùng phát, dãn cách xã hội tại nhiều địa phương khiến nhiều người chuyển sang tiêu dùng trực tuyến.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp thì TMĐT ngày càng hiện hữu hơn

Theo đó, một số hành vi bị khiếu nại thường xuyên là: Thông tin giao dịch của NTD bị bên thứ ba lợi dụng để mạo danh giao hàng; không mua được hàng theo giá quảng cáo; bán hàng giả, hàng đã qua sử dụng, hàng không rõ nguồn gốc, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; từ chối, kéo dài thời gian giải quyết khiếu nại…

Lấp lỗ hổng pháp lý

Luật sư Đặng Văn Cường, Đoàn luật sư TP. Hà Nội cho biết: Hiện, chúng ta có những hành lang pháp lý để bảo vệ quyền lợi NTD như: Luật Bảo vệ quyền lợi NTD; đối với mua bán hàng online thì có Luật TMĐT; đối với các sàn TMĐT, pháp luật có quy định chặt chẽ về việc thành lập cũng như quản lý. Những sai phạm trên các sàn TMĐT lớn như Shopee, Lazada, Tiki, do có sự quản lý tương đối chặt của cơ quan nhà nước nên cũng dễ phát hiện và xử lý.

Tuy nhiên, theo luật sư Đặng Văn Cường việc kinh doanh qua các mạng xã hội như Facebook, Zalo, ở Việt Nam vẫn đang có các lỗ hổng về pháp lý. Việc NTD mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng xảy ra chủ yếu trên mạng xã hội. Chính vì vậy, các cơ quan quản lý cần phải tạo ra hành lang pháp lý, quản lý chặt chẽ hơn và quy rõ trách nhiệm của bên bán và trung gian nền tảng mạng xã hội để bảo về quyền lợi NTD.

Bộ Công Thương đang tiến hành xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi NTD nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, trong bối cảnh kinh doanh trên môi trường mạng, nhiều hành vi xâm phạm quyền lợi NTD mới xuất hiện nhưng chưa được bổ sung vào phần các hành vi cấm. Một số quy định trong Luật Bảo vệ người tiêu dùng còn chưa rõ ràng hoặc đã không còn phù hợp. “Luật Bảo vệ quyền lợi NTD đã được Quốc hội thông qua ngày 17/11/2010. Ngày 27/10/2011, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 99/2011/NĐ-CP hướng dẫn thi hành luật. Đến nay sau gần 10 năm triển khai thực hiện, Luật đã từng bước đi vào cuộc sống. Tuy nhiên, trong 10 năm thực thi, Luật đã bộc lộ nhiều hạn chế và không đáp ứng đủ nhu cầu thực tiễn xã hội như tên gọi ‘bảo vệ NTD’” - ông Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.

Một thực tế khác, hiện nhận thức của người tiêu dùng về Luật Bảo vệ quyền lợi NTD còn rất mờ nhạt. Qua các cuộc khảo sát chỉ có khoảng 15% NTD được đọc Luật Bảo vệ quyền lợi NTD. Còn lại chưa biết Luật Bảo vệ quyền lợi NTD, chưa biết mình có các quyền và nghĩa vụ gì để tự bảo vệ. Do vậy, các đơn thư khiếu nại gửi đến Hội và các cơ quan chức năng của Nhà nước rất ít, khi đó các vụ xâm phạm của các tổ chức và cá nhân kinh doanh ảnh hưởng đến quyền lợi của NTD còn tương đối phổ biến.

Trước những bất cập này, Bộ Công Thương đang tiến hành xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi NTD nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, yêu cầu của quản lý nhà nước và đảm bảo hiệu quả hội nhập quốc tế trong tình hình mới. Đồng thời, việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi NTD sẽ giúp bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của NTD cũng như quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân kinh doanh cũng như bảo đảm tính ổn định, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả của hệ thống pháp luật phục vụ đắc lực cho việc thúc đẩy xây dựng môi trường kinh doanh, tiêu dùng lành mạnh và bền vững tại Việt Nam.