BHYT cho người cận nghèo: Cần sự vào cuộc đồng bộ

Song đến nay sau hơn 1 năm, mới chỉ có trên 1 triệu người cận nghèo ( gần 10% trong tổng số đối tượng cận nghèo) tham gia Bảo hiểm y tế. Lý do là khoản chi trả còn lại ( 197.000 đồng) vẫn là một gánh nặng lớn đối với họ. Hiện 53/63 tỉnh, thành chưa triển khai được Bảo hiểm y tế cho người cận nghèo.

Khó khăn về kinh tế và hạn chế trong nhận thức

Đây được xem là trở ngại chính khiến những người cận nghèo không có điều kiện tận dụng được cơ hội tham gia mua Bảo hiểm y tế. Bà Đ.T.T 50 tuổi ở Thanh Miện- Hải Dương, chồng mất sớm, để lại cho bà 3 đứa con tuổi ăn, tuổi lớn. Ngày đêm bà đi làm thuê để nuôi con. 3 tháng nay bà thấy trong người mệt mỏi, gầy sút 5 kg. Đi khám và bàng hoàng nhận kết quả ung thư và phải xạ trị, bà T thất thần bởi nhà nghèo, lấy đâu ra tiền chữa bệnh. Riêng khoản nhập viện, đã phải nộp hơn 5 triệu đồng (số này bà phải vay khắp trong họ hàng, anh em). Bác sĩ điều trị thông báo thêm, để chạy xạ trị, hóa trị... bà T phải chuẩn bị khoảng 100 triệu đồng. Nếu có thẻ Bảo hiểm y tế, bà T sẽ được Bảo hiểm y tế thanh toán 80% viện phí... nhưng từ trước đến nay đã bao giờ bà nghĩ đến việc mua thẻ Bảo hiểm y tế đâu, giờ nghĩ lại mới thấy ân hận. Trường hợp của bà T chỉ là một trong hàng ngàn đối tượng cận nghèo chưa tham gia Bảo hiểm y tế để có thể nhận được sự hỗ trợ trong trường hợp gặp rủi ro về sức khoẻ nhằm giảm gánh nặng chi phí trong quá trình điều trị. Theo một cán bộ trong ngành Bảo hiểm xã hội, những người được thụ hưởng chính sách ưu đãi của nhà nước chỉ thực sự quan tâm đến Bảo hiểm y tế khi sức khỏe của họ “ có vấn đề”. Một nguyên nhân nữa khiến những người cận nghèo chần chừ chưa mua thẻ Bảo hiểm y tế, đó là tâm lý trông chờ vào tỉnh, thành phố nâng mức chuẩn nghèo để được trở thành hộ nghèo. Lúc đó họ sẽ được nhà nước hỗ trợ 100% phí mua thẻ. Để người cận nghèo ai cũng có thẻ Bảo hiểm y tế, UBND tỉnh Bến Tre ứng gần 2 tỷ đồng từ Quỹ Vì người nghèo do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh quản lý đóng 20% kinh phí mà người thụ hưởng phải góp. Theo đó gần 60.000 thẻ Bảo hiểm y tế được chuyển về xã, phường, thị trấn để cấp cho dân. Tuy nhiên, đến nay cũng chỉ có một tỉ lệ rất nhỏ người cận nghèo được nhận thẻ và tỉnh cũng mới thu được hơn 100 triệu đồng. Nguyên nhân được giải thích là do hầu hết các thẻ Bảo hiểm y tế mà Bến Tre cấp cho người cận nghèo chỉ có thời hạn 6 tháng (từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2010). Vì thế bà con “ngại” nhận thẻ có thời hạn sử dụng ngắn như vậy.

Trước tình trạng có quá ít người cận nghèo tham gia mua Bảo hiểm y tế, vừa qua Bộ Y tế đã tổ chức Hội nghị khởi động Dự án dành 75 triệu đôla để hỗ trợ y tế các tỉnh phía Bắc Trung Bộ. Theo đó các tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế sẽ được Bộ Y tế hỗ trợ tới mức 80% giá trị thẻ Bảo hiểm y tế (50% giá trị thẻ do nhà nước hỗ trợ, 30% giá trị thẻ được Dự án hỗ trợ). Người cận nghèo chỉ phải bỏ số tiền rất nhỏ, 20% giá trị thẻ Bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, đến nay vẫn có quá ít người dân tham gia.

Thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, sau hơn một năm thực hiện Luật Bảo hiểm y tế (từ tháng 7-2009), cả nước mới chỉ có khoảng hơn 1 triệu người cận nghèo tham gia Bảo hiểm y tế (chiếm chưa tới 10% đối tượng cận nghèo). Tại nhiều địa phương, tỷ lệ người cận nghèo tham gia Bảo hiểm y tế chỉ đạt 1,2-1,5%. Ngay tại Hà Nội, với gần 400.000 đối tượng thuộc hộ cận nghèo nhưng đến nay mới chỉ có hơn 500 người tham gia Bảo hiểm y tế. Tại Lạng Sơn, con số đó cũng mới chỉ là gần 700 người. Tại Yên Bái, cuối năm 2009 có khoảng 39.000 đối tượng cận nghèo, nhưng đến hết tháng 6-2010 cũng mới chỉ có 3000 đối tượng tham gia. Bắc Ninh, một trong những địa phương đầu tiên dành ngân sách địa phương hỗ trợ tới 70% cho đối tượng cận nghèo trước khi thực thi Luật Bảo hiểm y tế. Song tới thời điểm này, tỉnh cũng mới chỉ có khoảng 3.500 đối tượng tham gia, chiếm gần 12% tổng số đối tượng cận nghèo.

Cần có sự nỗ lực

Cùng với lý do khó khăn về kinh tế, nhận thức của người dân về vấn đề chăm sóc sức khỏe cũng như trách nhiệm cộng đồng vẫn còn nhiều hạn chế, đối tượng tham gia Bảo hiểm y tế chủ yếu vẫn là người thực sự có nhu cầu khám chữa bệnh. Chính vì vậy, mới có tình trạng, người dân khi bị ốm đau, bệnh nặng mới cuống cuồng đi mua thẻ Bảo hiểm y tế... Để người dân hiểu được ý nghĩa thực sự của tấm thẻ Bảo hiểm y tế và có cơ hội tiếp cận với các dịch vụ y tế ngành bảo hiểm phải tuyên truyền sâu rộng tới mọi tầng lớp nhân dân cũng như các chính sách can thiệp mua thẻ Bảo hiểm y tế phải thiết thực và khả thi hơn nữa từ phía các cơ quan liên ngành cũng như chính quyền địa phương. Bên cạnh đó các cơ quan liên ngành cần phải chủ động đưa ra các biện pháp thực hiện phù hợp với đặc thù từng địa phương để người cận nghèo có cơ hội thụ hưởng chính sách Bảo hiểm y tế.