Bảo vệ môi trường nông thôn: Bài toán khó từ xử lý rác thải

Khái quát bức tranh môi trường nông thôn

Chia sẻ tại buổi tọa đàm trực tuyến: Rác thải sinh thoạt nông thôn – thực trạng và giải pháp, diễn ra mới đây, ông Nguyễn Việt Dũng – Giám đốc trung tâm truyền thông tài nguyên và môi trường – đã khẳng định: Xử lý rác thải nông thôn là vấn đề rất khó, cần có sự đồng bộ của cơ quan quản lý, địa phương, người dân và doanh nghiệp.

Việc thu gom rác thải cũng cần thực hiện phân loại đúng

Thực tế, Việt Nam có hơn 60 triệu dân sống ở vùng nông thôn, chiếm tới hơn 73% dân số cả nước. Mỗi năm khu vực nông thôn phát sinh trên 13 triệu tấn rác thải sinh hoạt, khoảng 1.300 triệu m3 nước thải sinh hoạt. Tuy nhiên, theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, tỷ lệ thu gom mới chỉ đạt khoảng 40%; tỷ lệ tái chế khoảng 3,24%; còn lại phần lớn chưa được thu gom để xử lý hợp vệ sinh mà xả trực tiếp vào môi trường.

Trong một thống kê cũng cho thấy, khoảng 50% các xã trong toàn quốc đã thành lập tổ thu gom chất thải sinh hoạt, song tỷ lệ thu gom chưa đáp ứng được nhu cầu nên rác vẫn tràn ngập khắp nơi công cộng, ao, hồ và điểm giáp ranh giữa các thôn, xóm.

Đơn cử tại Bắc Ninh, mỗi ngày ở vùng nông thôn thải ra gần 400 tấn rác sinh hoạt các loại nhưng chỉ có khoảng hơn 20% số rác thải này được thu gom, tập kết vào nơi quy định để xử lý.

Hay tại Thanh Hóa, việc thu gom rác mới chỉ được thực hiện tại trung tâm các huyện, xã, thị trấn có đông dân cư. Đối với các xã vùng sâu, vùng xa, hộ dân tự đào hố chôn, đốt rác, thậm chí nhiều hộ xả trực tiếp rác thải sinh hoạt ra ngoài tự nhiên. Trong khi đó rác thải sinh hoạt hầu hết là túi nilon, chai nhựa, kim loại khó phân hủy.

Tính chung lượng rác thải trên cả nước hiện nay, khoảng 71% chất thải rắn sinh hoạt được xử lý theo hình thức chôn lấp, chỉ 16% được xử lý tại các nhà máy chế biến sản xuất phân compost và 13% được xử lý bằng phương pháp đốt. Trong khi đó, nhiều điểm xử lý rác còn chưa hợp lý, dẫn đến tình trạng mỗi xã có một lò đốt chất thải, hay những bãi chôn lấp chất thải không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật vẫn phát sinh. Vì vậy, bảo vệ môi trường luôn được đánh giá là bài toán khó nhưng vẫn chưa có lời giải tối ưu.

Cần giải pháp đồng bộ

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc thu gom, xử lý rác thải nông thôn chưa triệt để. Trước hết, do nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế, ý thức về bảo vệ môi trường trong sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh chưa cao.

Về khách quan, khu vực nông thôn còn nhiều khó khăn trong xây dựng hạ tầng, bãi rác tập trung chưa có hoặc ở cách quá xa khu dân cư quá xa. Ngoài ra, việc đầu tư trong công tác quản lý chất thải nói chung, chất thải sinh hoạt nông thôn nói riêng chưa được quan tâm đúng mức. Đặc biệt, việc lựa chọn công nghệ xử lý chưa phù hợp với điều kiện, đặc điểm kinh tế - xã hội từng địa phương, đặc điểm điều kiện tự nhiên của từng vùng miền...

Trước những tồn tại cố hữu này, ông Dũng cho rằng, để môi trường nông thôn được xanh, sạch, bảo đảm an toàn sức khỏe, rất cần sự chung tay của cả cộng đồng trong việc nâng cao ý thức. Bên cạnh đó, cần có hành lang pháp lý cho việc xử lý rác thải. Đồng thời phải có sự đầu tư tối ưu công nghệ cho tái chế.

Dưới góc độ doanh nghiệp chuyên về công nghệ xử lý chất thải, ông Nguyễn Đình Trọng – Tổng giám độc Tập đoàn T-tech – chia sẻ: Trước đây, chúng ta vẫn coi rác là thảm họa, nhưng giờ phải nhìn nhận rác là nguồn tài nguyên. Và để tận dụng nguồn tài nguyên này thì việc thu gom phân loại tại đầu nguồn cần thực hiện tốt, từ đó mới có thể xử lý hiệu quả. Bên cạnh đó, phải đi sâu vào công nghệ, tối ưu hóa công nghệ, để vừa làm sạch môi trường vừa tận dụng tối đa nguồn nhiên liệu tạo ra.

Để bảo vệ môi trường nông thôn, định vị nền kinh tế tuần hoàn, Chính phủ đã phê duyệt điều chỉnh Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050. Trong đó, yêu cầu đến năm 2025, phải thu gom, lưu giữ, vận chuyển, tự xử lý, xử lý tập trung 80% lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tại khu dân cư nông thôn; tận dụng tối đa lượng chất thải hữu cơ để tái sử dụng, tái chế, làm phân compost hoặc tự xử lý tại các hộ gia đình thành phân compost để sử dụng tại chỗ. 95% bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt tại khu vực nông thôn đã đóng cửa được cải tạo, xử lý, tái sử dụng đất; phấn đấu 100% các bãi chôn lấp chất thải tự phát không thuộc quy hoạch phải được xử lý đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường. Việc đầu tư xây dựng mới cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt phải đảm bảo tỷ lệ chôn lấp sau xử lý không quá 20%.