Báo chí: Lực đẩy quan trọng trong chấn hưng văn hóa

Định hướng dư luận, khơi dậy sức mạnh văn hóa qua báo chí

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp hội) cho biết: Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh đất nước đang đang hướng tới kỷ niệm 80 năm thành lập nước, 95 năm thành lập Đảng và nhiều mục tiêu quan trọng trong giai đoạn tới.

“Đây là thời điểm chúng ta cần nhìn nhận rõ vai trò của văn hóa như một nền tảng của xã hội, có sức lan tỏa và tác động đến mọi lĩnh vực của đời sống từ tư tưởng, tình cảm, nhận thức đến hành vi ứng xử của mỗi cá nhân”- PGS. TS Phạm Ngọc Linh nhấn mạnh.

Theo ông, khi văn hóa được đề cao và môi trường văn hóa lành mạnh, xã hội sẽ ổn định và phát triển. Ngược lại, sự xuống cấp của văn hóa sẽ kéo theo những hệ lụy tiêu cực cho cả môi trường văn hóa và xã hội. Vì vậy, trong bối cảnh đất nước đứng trước những dấu mốc lịch sử, yêu cầu chấn hưng văn hóa trở nên cấp thiết, vừa tạo động lực, vừa là nền tảng thúc đẩy phát triển đất nước.

PGS. TS Phạm Ngọc Linh liên hệ với những bước cải cách mạnh mẽ gần đây như triển khai Nghị quyết 18 về sắp xếp tổ chức bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8,5% trong năm nay và hướng tới tăng trưởng hai con số từ năm sau, nhằm hoàn thành các mục tiêu của Đại hội XIII đến năm 2030 và 2045.

“Trong bối cảnh đó, báo chí có vai trò đặc biệt quan trọng trong định hướng dư luận, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Hệ thống báo chí không chỉ là cầu nối thông tin, mà còn kết nối quá khứ, hiện tại, tương lai, góp phần quyết định vào thành công của công cuộc chấn hưng văn hóa”- PGS.TS Phạm Ngọc Linh nhấn mạnh.

Tại hội thảo, TS Đặng Vũ Cảnh Linh - Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học, Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã đánh giá cao vai trò của báo chí trong bảo tồn và phát triển văn hóa.

Theo ông, báo chí giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo tồn và phát triển văn hóa, nhất là trong bối cảnh công nghệ truyền thông hiện đại mở ra không gian tiếp cận rộng lớn.

Bên cạnh đó, cùng với chức năng lưu giữ và bảo tồn, báo chí còn góp phần phát hiện, tôn vinh và ghi chép những giá trị văn hóa mới, từ các nghệ nhân, làng nghề truyền thống đến các mô hình cộng đồng sáng tạo. Đây là cơ sở để nghiên cứu, gìn giữ và phát huy di sản văn hóa trong bối cảnh hội nhập.

Không chỉ dừng ở việc truyền tải, báo chí còn khuyến khích đổi mới và sáng tạo văn hóa. Nhờ đó, những hiện tượng văn hóa mới, kể cả trong giới trẻ, có thể trở thành xu hướng không chỉ ở Việt Nam mà còn vươn ra thế giới, như trường hợp các ca khúc “Nam Quốc Sơn Hà”, Bắc Blinh cùng nhiều sản phẩm nghệ thuật đương đại khác được phân tích, giới thiệu trên báo chí, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Cuối cùng, TS Cảnh Linh nhấn mạnh vai trò giám sát và phản biện xã hội của báo chí trong lĩnh vực văn hóa. Báo chí là cầu nối giữa cơ quan quản lý văn hóa và cộng đồng, vừa tuyên truyền, phổ biến pháp luật, duy trì thuần phong mỹ tục, vừa đấu tranh chống lại các biểu hiện lệch lạc, tiêu cực, nhất là xu hướng thương mại hóa văn hóa một cách cực đoan. Từ đó ông đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của báo chí trong bảo tồn và phát triển văn hóa.

Lấy cái "đẹp" dẹp cái "xấu", dùng “xây” để “chống”

TS Lê Công Lương – Phó Tổng thư ký Liên hiệp hội khẳng định: Chấn hưng văn hóa là quá trình phục hồi, phát triển và nâng cao các giá trị văn hóa; tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh; phát huy bản sắc dân tộc song song với việc tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Ông nhấn mạnh, xây dựng văn hóa mới hội nhập nhưng vẫn giữ được bản sắc là việc không dễ, bởi văn hóa du nhập có nhiều yếu tố tích cực, song cũng tồn tại những yếu tố không phù hợp với con người Việt Nam.

Chấn hưng văn hóa còn gắn liền với bảo tồn di sản vật thể và phi vật thể, nâng cao nhận thức cộng đồng, tạo điều kiện để môi trường văn hóa lành mạnh phát triển. Theo ông, nhu cầu chấn hưng văn hóa trở nên cấp bách khi đạo đức xuống cấp, lối sống thực dụng lan rộng, các tệ nạn xã hội gia tăng, văn hóa ngoại lai tiêu cực xâm nhập hoặc khi đất nước cần xây dựng nền văn hóa mới đáp ứng yêu cầu thời đại. Văn hóa khi được đề cao sẽ trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Về vai trò của báo chí, TS. Lê Công Lương nhận định, báo chí là “quyền lực thứ tư”, có nhiệm vụ định hướng nhận thức xã hội, lan tỏa giá trị tích cực, phê phán những lệch chuẩn và phản văn hóa.

Theo ông, báo chí cần “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, ưu tiên lan tỏa các giá trị nhân văn, đồng thời tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ, phát huy di sản văn hóa.

Ông đánh giá cao những tạp chí, báo trong hệ thống Liên hiệp hội đã làm tốt công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra hạn chế: Số lượng cơ quan báo chí tuy đông nhưng chưa mạnh, chất lượng bài viết về văn hóa chưa cao; đội ngũ phóng viên am hiểu sâu lĩnh vực văn hóa còn ít; số tạp chí được quốc tế chỉ số hóa còn hạn chế; ứng dụng công nghệ số chưa đồng bộ.

Từ đó, TS Lê Công Lương đề xuất một số giải pháp như: Quán triệt và thực hiện hiệu quả Nghị quyết 33 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và Kết luận 76 của Bộ Chính trị; đổi mới và nâng cao chất lượng tác phẩm báo chí về văn hóa; ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số và nền tảng truyền thông hiện đại; nâng cao năng lực, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ phóng viên - bảo đảm “bút sắc, lòng trong”, tránh vi phạm tôn chỉ, mục đích; tăng cường phối hợp giữa báo chí với các cơ quan, tổ chức nhằm đóng góp thiết thực vào công cuộc chấn hưng văn hóa và hội nhập quốc tế.

TS Phạm Công Lương khẳng định: Chấn hưng văn hóa là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân và mọi tầng lớp xã hội. Báo chí vừa là cầu nối, vừa là loa truyền thông, vừa là “trường học” của công chúng. Nếu biết phát huy đúng vai trò, báo chí sẽ đóng góp to lớn vào việc bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa dân tộc, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phù hợp với xu thế thời đại.