Ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về công trình thủy điện

Tạo khung yêu cầu chung cho thiết kế và xây dựng thuỷ điện

Bộ Công Thương vừa ban hành Thông tư số 59/2025/TT-BCT ngày 2/12/2025. Theo đó, chính thức ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Công trình thủy điện (QCVN 27:2025/BCT). 

Theo Thông tư, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia do Tổ soạn thảo biên soạn, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công trình duyệt, Bộ Khoa học và Công nghệ thẩm định và Bộ trưởng Bộ Công Thương ban hành.

Phạm vi điều chỉnh của quy chuẩn bao gồm toàn bộ các yêu cầu kỹ thuật phải tuân thủ trong quá trình lập dự án, chuẩn bị đầu tư, thi công xây dựng, sửa chữa, nâng cấp, mở rộng công trình thủy điện cũng như đánh giá an toàn công trình trong các giai đoạn xây dựng và vận hành. Quy chuẩn không phân biệt nguồn vốn, đồng thời loại trừ các nhóm công trình không thuộc phạm vi như đê điều, công trình giao thông thủy (trừ âu thuyền, công trình chuyển tàu trong đầu mối công trình thuỷ điện), công trình biển hay hệ thống cấp thoát nước đô thị.

Một phần quan trọng của quy chuẩn là hệ thống hóa các khái niệm nền tảng, nhằm thống nhất cách hiểu và áp dụng trong toàn bộ quá trình xây dựng và quản lý công trình thủy điện. 

Hoạt động xây dựng công trình thủy điện được hiểu theo nghĩa rộng, bao trùm toàn bộ chuỗi công việc từ nghiên cứu quy hoạch, khảo sát, thiết kế, thi công, thẩm định, giám sát cho tới kiểm định an toàn và quản lý vận hành. Dự án thủy điện là tập hợp các đề xuất nhằm đầu tư xây dựng mới, cải tạo hoặc mở rộng công trình hiện hữu để đạt các mục tiêu thiết kế.

Trong các định nghĩa chi tiết, hồ chứa thủy điện được mô tả là công trình có chức năng nâng cao đầu nước, điều tiết dòng chảy và cung cấp nước cho phát điện cũng như các mục tiêu bổ trợ khác. Công trình đầu mối được xem là trung tâm của hệ thống, bao gồm đập chắn nước, công trình tháo nước thừa để điều tiết lũ, công trình lấy nước phục vụ phát điện và các hạng mục phụ trợ như công trình xả bùn cát, âu thuyền hay các công trình cho cá đi.

Tuyến năng lượng là phần liên kết từ cửa lấy nước qua hệ thống van đến nhà máy và kênh dẫn nước ra sau phát điện. Quy chuẩn cũng xác định rõ hệ thống dẫn, chuyển nước có thể là kênh, đường ống, xi phông, đường hầm hoặc lòng dẫn được cải tạo. Các khái niệm về công trình lâu dài, công trình tạm thời, công trình chủ yếu và thứ yếu được minh định nhằm phục vụ phân cấp mức độ quan trọng và yêu cầu an toàn trong thiết kế.

Đáng chú ý, quy chuẩn quy định cụ thể các chỉ tiêu mực nước của hồ chứa gồm mực nước chết, mực nước dâng bình thường, mực nước lớn nhất thiết kế, mực nước lớn nhất kiểm tra và mực nước đón lũ, giúp quản lý vận hành hồ chứa phù hợp với tính toán thủy văn. Các khái niệm về lũ thiết kế, lũ cực hạn (PMF), lũ kiểm tra, động đất cực đại tin cậy (MCE), động đất đánh giá an toàn (SEE) và động đất vận hành cơ sở (OBE) được đưa vào như nền tảng để xác định tải trọng tác động và tính toán an toàn cho đập, hồ và toàn bộ hệ thống công trình thủy điện.

Tăng cường yêu cầu kỹ thuật và trách nhiệm thực thi

Phần kỹ thuật của Quy chuẩn bao gồm các quy định về phân cấp công trình thủy điện, nguyên tắc xác định cấp công trình, yêu cầu thiết kế, các chỉ tiêu dòng chảy và khí hậu, tải trọng tác động lên công trình, hệ số an toàn và yêu cầu riêng đối với từng loại hạng mục như hồ chứa, đập đất, đập bê tông, công trình lấy nước, công trình tháo nước, đường dẫn nước kín, đường hầm hay công trình bảo vệ hồ chứa. Quy chuẩn cũng dành một mục riêng quy định về tháo dỡ công trình thủy điện, bảo đảm quá trình này được tiến hành an toàn và phù hợp với quy định hiện hành.

Theo Thông tư, trách nhiệm thực thi được phân cấp rõ ràng. Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cùng các tổ chức, cá nhân liên quan chịu trách nhiệm triển khai quy chuẩn. Cục Điện lực, Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra việc tuân thủ. Trong quá trình thực hiện, mọi khó khăn, vướng mắc phải được phản ánh kịp thời về Bộ Công Thương (qua Cục Điện lực) để xem xét, điều chỉnh và đề xuất sửa đổi quy chuẩn phù hợp với từng giai đoạn.

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về công trình thủy điện là văn bản mang tính nền tảng, góp phần quan trọng đảm bảo an toàn đập, an ninh năng lượng và vận hành ổn định hệ thống thủy điện. Việc ban hành QCVN 27:2025/BCT kịp thời sau những thay đổi lớn trong hệ thống pháp lý về tiêu chuẩn, quy chuẩn và điện lực giúp đồng bộ hóa yêu cầu kỹ thuật, tạo hành lang pháp lý minh bạch cho các chủ đầu tư, đơn vị thiết kế, thi công và vận hành.

Xem chi tiết Thông tư tại đây.

Có hiệu lực từ ngày 1/7/2026, quy chuẩn mới kỳ vọng góp phần nâng cao chất lượng công trình, giảm thiểu rủi ro thiên tai, tăng cường khả năng chống chịu của hệ thống thủy điện trước các biến động khí hậu, thủy văn và đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong dài hạn.