Bàn giải pháp phục hồi sản xuất chế biến, xuất khẩu nông thủy sản sau giãn cách xã hội

Chỉ 30 - 40% doanh nghiệp có đủ năng lực để phục hồi sản xuất

Tại Hội nghị trực tuyến bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn, phục hồi chế biến, xuất khẩu nông sản, thủy sản sau giãn cách theo Chỉ thị 16/CT-TTg khu vực Nam bộ diễn ra ngày 17/9, ông Nguyễn Hoài Nam - Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) - chia sẻ, vào thời điểm giữa tháng 7/2021, ít doanh nghiệp có thể đánh giá được rằng việc giãn cách có thể kéo dài đến hơn 2 tháng mà chỉ tính toán thực hiện giãn cách trong vòng 2-3 tuần nên có nhiều bị động. Vì vậy công suất ngành chế biến thủy sản giảm chỉ còn 30-35%, nhiều đơn hàng không đáp ứng được. Nhưng lo ngại nhất là nguồn nguyên liệu, từ khai thác và nuôi trồng của cá tra, tôm, đặc biệt cá tra ở đồng bằng sông Cửu Long. Lượng cá tra quá cỡ, không thể khai thác, thu hoạch để đưa về. Ách tắc đó kéo theo khó khăn cho không chỉ doanh nghiệp thủy sản mà cả vấn đề xuất khẩu.

Sơ chế ngao thương phẩm tại Công ty TNHH Thuỷ sản Lenger Việt Nam (Nam Định)

Cũng theo ông Nguyễn Hoài Nam, hiện chỉ có 30 - 40% các doanh nghiệp có đủ năng lực để phục hồi sản xuất ngay sau khi kết thúc giãn cách xã hội. Số doanh nghiệp còn lại rất khó hoặc cần thời gian dài để khôi phục lại hoạt động sản xuất. Chi phí chung cho sản xuất tăng rất cao đang là áp lực lớn cho doanh nghiệp khôi phục sản xuất.

Tại hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, quá trình phục hồi sản xuất của doanh nghiệp đang bị ảnh hưởng rất lớn bởi các nguyên nhân như: Chuỗi cung ứng nguyên vật liệu bị đứt gãy, doanh nghiệp bị mất khách hàng do thời gian thực hiện giãn cách quá lâu, không đảm bảo tiến độ giao hàng; đặc biệt là khó quy tụ lại lực lượng lao động như ban đầu do công nhân chưa được tiêm vắc xin nên chưa thể đến cơ sở sản xuất, đã về quê, cách ly, hay đang điều trị Covid-19….

Ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam - kiến nghị, cần nhanh chóng đưa ra các chính sách để thu hút lao động cho các vùng sản xuất nguyên liệu, cụm công nghiệp, khu chế xuất để kéo lao động trở lại khôi phục sản xuất kinh doanh trong tình hình mới - yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc đảm bảo cho chuỗi cung ứng không bị đứt gãy. “Đây là vấn đề rất đau đầu cho các doanh nghiệp khi người lao động đã bỏ đi, rồi việc kêu gọi họ lại là hết sức khó khăn và rất tốn kém”, ông Nguyễn Thanh Bình cho biết.

Nhấn mạnh vai trò của các địa phương

Dựa trên khảo sát dữ liệu thực tiễn cập nhật hàng ngày của các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long liên quan đến tình hình dịch tễ, tỷ lệ tiêm vắc xin, số ca nhiễm mới trong khu vực, ông Nguyễn Hoài Nam cho hay, hiện VASEP chia ra làm 3 vùng. Cụ thể, vùng 1 có 6 tỉnh gồm Cà Mau, Bạc Liêu, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bến Tre, Vĩnh Long là vùng có tỷ lệ ca nhiễm thấp nhất trong 3 vùng. Đây không phải là khu vực trung chuyển nhưng đây là nơi các doanh nghiệp tôm tập trung đông, chiếm 30% lượng tôm xuất khẩu toàn ngành. Về ngưỡng áp lực chi phí chịu đựng đến ngày 15/9, nếu ở các tỉnh này trong diễn biến dịch không phức tạp hơn, VASEP cho rằng có thể sẽ nới lỏng từng phần. Việc nới lỏng từng phần để giúp doanh nghiệp có thể phục hồi dần sản xuất. Khả năng phục hồi từ cuối tháng 9 thì đến tháng 10 có thể phục hồi được 60%, đến cuối năm là tháng 12 có thể phục hồi được 80%.

Vùng 2 là vùng bước đầu kiểm soát được dịch, gồm An Giang, Kiên Giang Trà Vinh, Cần Thơ, Đồng Tháp. Vùng này có tỷ lệ nhiễm ở mức trung bình, cao hơn vùng 1 một chút, tỷ lệ tiêm vắc xin cũng còn thấp. Khu vực này có nhiều doanh nghiệp chế biến, chiếm 20% kim ngạch xuất khẩu toàn ngành. Chúng tôi tính toán nếu nới lỏng vùng này, thì đến tháng 10 khả năng các doanh nghiệp phục hồi 50% về mặt công suất, cuối năm 70%.

Vùng 3 có tỷ lệ nhiễm cao hơn gồm các tỉnh Tiền Giang, Long An, TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương. 3/4 tỉnh đã có tỷ lệ tiêm vắc xin cao hơn, khu này doanh nghiệp nhiều, tỷ lệ mắc mới cao hơn nên khả năng phục hồi sẽ chậm hơn hai vùng kia. Theo phương thức và nỗ lực chống dịch hiện tại và phải nới lỏng dần từng phần. Chúng tôi tính toán trong tháng 9, giai đoạn duy trì “3 tại chỗ” thì vẫn chỉ 20-30%, sang tháng 10 có thể lên 40% và cuối năm không có gì biến động hơn thì cũng chỉ đạt 60%. Đây là tính toán về mặt nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp.

Theo các địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng, để tháo gỡ khó khăn, phục hồi chế biến, xuất khẩu nông thủy sản sau giãn cách xã hội, ngoài tạo thuận lợi trong vấn đề lưu thông, cần ưu tiên tiêm phòng vắc xin Covid-19. Bên cạnh đó, cần giảm chi phí xét nghiệm cho lao động làm việc “3 tại chỗ”; khuyến khích nông dân trở lại sản xuất và hỗ trợ lao động trở lại làm việc tại các vùng sản xuất, nhà máy, cơ sở chế biến; tăng cường kết nối thị trường để tránh đứt gãy thêm chuỗi sản xuất. “Thời điểm hiện nay, khi các địa phương vẫn ưu tiên về chống dịch nhiều hơn thì việc mở cửa để sản xuất có thể từng phần hoặc mở thêm cho sản xuất “3 tại chỗ”, những phương án này đều phải trình duyệt cấp địa phương. Chúng tôi mong rằng Bộ NN&PTNT cần có ý kiến đối với các địa phương để việc này thực hiện nhanh hơn khi đó phục hồi sản xuất mới có thể thực hiện được”, ông Nguyễn Thanh Bình chia sẻ.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cho rằng, vừa chống dịch vừa phục hồi sản xuất, Chính phủ cần có văn bản chỉ đạo các tỉnh, thành phố chủ động phối hợp với Bộ NN&PTNT xây dựng phương án khôi phục sản xuất nông nghiệp theo các kịch bản và phù hợp tình hình dịch Covid-19 tại các địa phương.

Theo ông Lê Minh Hoan - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, đối với 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, cần phải được nhìn nhận như 1 thực thể kinh tế chứ không phải mảnh ghép của 13 địa giới hành chính. Đã có nhiều địa phương họp để bàn giải pháp sau dịch nhưng nếu chỉ tư duy cho tỉnh mình thì sẽ không bao giờ thành công. Cần phải tư duy lại, tư duy liên vùng. Nhấn mạnh vấn đề “nước xa không cứu được lửa gần”, ông Lê Minh Hoan cho rằng, vấn đề quan trọng ở đây vẫn là vai trò của các địa phương. Các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và các địa phương cùng thay đổi tư duy. 2 bên cùng ngồi lại kiến tạo không gian vừa an toàn phòng chống dịch và vừa đạt hiệu quả trong sản xuất. Ông Lê Minh Hoan cũng đề nghị các địa phương cần chủ động và thống nhất xây dựng kế hoạch sản xuất trong và sau giai đoạn giãn cách nhằm đảm bảo sản xuất, cung ứng nông sản ổn định, lâu dài.