Chuyện chưa kể về ngành Công Thương thời chống Mỹ

Giữa khói lửa chiến tranh, ngành Công Thương không lùi bước, vừa sản xuất vừa chiến đấu, viết nên trang sử vàng của ý chí Việt Nam và khát vọng độc lập.

Trong khi đất nước bị không quân Mỹ cày xới bằng hàng triệu tấn bom đạn, ngành Công Thương không chỉ đứng vững - mà còn bật dậy như một chiến sĩ kiên cường, tay cầm máy tiện, tay cầm súng trường, vừa giữ nhà máy - vừa giữ nước.

Mỗi phân xưởng - một chiến hào. Mỗi công nhân - một người lính

Đó là giai đoạn 1965 - 1972, khi cuộc chiến tranh phá hoại của Mỹ trút xuống miền Bắc không chỉ bom đạn mà là thách thức sống còn với nền công nghiệp non trẻ của nước ta. 5 triệu tấn bom, mìn, hóa chất dội xuống chỉ riêng bầu trời miền Bắc - con số gấp rưỡi tổng lượng bom trong Thế chiến II. Và trong cơn bão lửa ấy, những người Công Thương Việt Nam đã chọn: Không lùi bước.

Khu công nghiệp bị đánh phá, nhà máy bị san phẳng, cầu đường bị cắt đứt. Nhưng niềm tin không đổ. Máy móc được tháo gấp, phân tán lên rừng - xuống hang - vào núi. Người công nhân rời khỏi nhà xưởng, không để trốn chạy, mà để sản xuất trong lòng đất. Những cơ sở như Nhà máy Cơ khí Hà Nội, Nhà máy Dệt 8-3, Xe lửa Gia Lâm… được chia tách thành nhiều “phân xưởng du kích”, tỏa đi khắp Bắc Ninh, Bắc Giang, Hà Tây.

Ngành điện: “Tổ quốc cần điện như cơ thể cần máu”

Ngành điện khi ấy là ngành đặc biệt - vừa bị đánh phá ác liệt, vừa buộc phải duy trì hoạt động bằng mọi giá. Không có điện, không có sản xuất - không có chi viện - không có chiến thắng.

Hình ảnh Nhà máy điện Yên Phụ lập đội diễn tập đánh giáp lá cà; hay Nhà máy nhiệt điện Thái Nguyên sáng tạo ống trượt chui vào hầm khi có báo động… là minh chứng sống động cho tinh thần “địch đánh - ta lại phục hồi, địch đánh nữa - ta phục hồi nhanh hơn”.

Hàng trăm cán bộ, công nhân ngành điện sống dưới hầm, làm việc trong ánh sáng le lói từ máy phát tay, ghi dấu chân mình trên từng sợi dây tải điện, từng trạm biến áp, từng lần vượt bom để giữ ánh sáng cho cả hậu phương.

Máy tua bin số 3 của Nhà máy điện Việt Trì đưa vào vận hành an toàn năm 1962. Ảnh tư liệu

Tổ chức lại sản xuất: Từ lửa đạn, nảy mầm công nghiệp tự lực

Cuộc chiến không chỉ buộc ngành Công Thương sơ tán - mà còn thúc đẩy tái cơ cấu sâu rộng. Một “chính sách phân tán sản xuất khẩn cấp” được triển khai từ năm 1966. Mỗi nhà máy lớn trở thành “mẹ” sinh ra hàng chục xưởng nhỏ “con”, bám trụ khắp thôn quê, trung du, miền núi.

Tại Nhà máy Dệt 8-3 - nơi có hơn 7.000 lao động - từng khung cửi, từng trục quay được chuyển đi hàng trăm cây số, vận hành trong các lớp học, nhà dân, trại tập kết. Nhưng dây chuyền vẫn không đứt. Vải vẫn ra lò. Quần áo vẫn kịp chuyển vào Nam.

Hệ thống thương nghiệp - xương sống phân phối lương thực, nhu yếu phẩm - cũng lập các đội xung kích, tổ xe thồ, mạng lưới kho dã chiến. Các chợ hàng tiêu dùng không chỉ bán hàng - mà là nơi giữ ổn định tâm lý hậu phương, giữ nhịp sống thời chiến.

Tổ chức thành chiến hào - tự vệ thành chiến sĩ

Đáng nhớ là các đội tự vệ vũ trang được lập trong mọi nhà máy - mỗi công nhân đều được huấn luyện sử dụng súng, phá bom từ trường, chiến đấu phòng không. Khi tiếng còi báo động vang lên, họ vừa là người rút kịp máy móc xuống hầm, vừa là lực lượng “áp sát” để giữ trận địa sản xuất.

Chính trong bối cảnh đó, ngành Công Thương - một ngành vốn quen với khái niệm “hiệu suất - sản lượng - chỉ tiêu” - đã bước vào trang sử máu và hoa, mang theo sức mạnh của một mặt trận không tiếng súng nhưng đầy hiểm nguy.

Từ sử thi chiến tranh đến hiện thực hiện đại

Cuộc chiến ấy đã lùi xa, nhưng hào khí ấy vẫn thấm trong từng mạch máu người Công Thương hôm nay. Những nhà máy từng bị bom đánh đổ nay đã thành khu công nghiệp công nghệ cao. Những công nhân từng nấp dưới hầm nay thành chuyên gia đứng đầu dây chuyền số hóa. Ngành Công Thương không chỉ giữ vững trận tuyến sản xuất, mà còn gánh trên vai sứ mệnh xây dựng một Việt Nam hiện đại, tự lực, bền vững.