AfCFTA bắt đầu có hiệu lực thực thi từ tháng 1/2021

Theo Ủy ban Kinh tế Liên hợp quốc về châu Phi, khi có hiệu lực, AfCFTA sẽ bao gồm một thị trường hơn 1,2 tỷ người và tổng GDP lên tới 3 nghìn tỷ USD, với tiềm năng tăng thương mại nội khối châu Phi hơn 50%.

Trong khi đó, theo Ngân hàng Thế giới, thỏa thuận có thể tăng thêm 76 tỷ USD thu nhập cho phần còn lại của thế giới. Sau khi hoàn thành, AfCFTA sẽ trở thành một trong những khu vực thương mại tự do lớn nhất trên thế giới kể từ khi Tổ chức Thương mại thế giới được thành lập.

Về cơ bản, AfCFTA sẽ đặt các nền kinh tế châu Phi lên một nền tảng kinh tế tốt hơn. Hiệp định sẽ nâng cao khả năng cạnh tranh và kích thích đầu tư, đổi mới và tăng trưởng kinh tế bằng cách tăng hiệu quả và loại bỏ các rào cản đối với thương mại. Trên thực tế, hiệp định này sẽ loại bỏ thuế quan đối với 90% hàng hóa và từng bước áp dụng điều tương tự đối với dịch vụ - vào thời điểm các khu vực khác trên thế giới đang cân nhắc lại các hiệp định thương mại và hội nhập kinh tế.

Việc dỡ bỏ thuế quan đối với hàng hóa nói riêng được dự báo sẽ làm tăng giá trị thương mại nội khối châu Phi từ 15 - 25% vào năm 2040. Điều này sẽ chuyển thành giá trị từ 50 tỷ đến 70 tỷ USD. Nhưng để AfCFTA có cơ hội tốt nhất thực hiện những hứa hẹn, lục địa này sẽ cần sự giúp đỡ và đầu tư để cập nhật cơ sở hạ tầng của mình.

Việc thực hiện AfCFTA, mặc dù bị trì hoãn do đại dịch Covid-19, dự kiến ​​sẽ bắt đầu vào tháng 1/2021, với trọng tâm trước tiên là nới lỏng thương mại cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn chiếm 90% việc làm được tạo ra trên lục địa. Tuy nhiên, thế giới mà AfCFTA sẽ đối đầu vào tháng 1/2021 sẽ khác rõ rệt so với thế giới mà nó được hình thành.

Quỹ Tiền tệ quốc tế lưu ý rằng, có nhiều thách thức hơn bao giờ hết, đặc biệt là do sự tàn phá kinh tế do đại dịch gây ra - “một cuộc khủng hoảng kinh tế và sức khỏe chưa từng có”, điều đó có nguy cơ khiến khu vực mất đà, đảo ngược tiến trình phát triển nhiều năm và làm chậm lại triển vọng tăng trưởng của khu vực trong những năm tới. Ngoài tác động của đại dịch, còn có kiến ​​trúc thương mại hiện có của lục địa cần khắc phục.

Các thỏa thuận thương mại khu vực ngày nay thể hiện các mô hình thương mại hẹp, phụ thuộc vào các sản phẩm chính và liên quan đến mức độ thương mại giữa các quốc gia. Thật vậy, thương mại nội châu Phi bị chi phối bởi một số ít các quốc gia bán một số ít sản phẩm. Trong khi tình hình này đang được cải thiện, đó vẫn là một vấn đề mà nếu chỉ đơn giản gia tăng thương mại nội khối sẽ không giải quyết được.

Trên thực tế, châu Phi sẽ thu được lợi ích lớn hơn nữa từ việc đa dạng hóa thương mại và nâng cao chuỗi giá trị hơn là chỉ thông qua một hiệp định thương mại tự do. Như hiện tại, phần lớn các mặt hàng xuất khẩu của châu Phi là nguyên liệu thô: nông nghiệp và các sản phẩm khoáng sản với khoảng 70% giá trị gia tăng xuất hiện bên ngoài lục địa. Giá trị gia tăng hạn chế một phần là kết quả của các hiệp định thương mại trừng phạt các sản phẩm chế biến từ châu Phi thay vì các sản phẩm thô. Và những thỏa thuận đó cần được sửa đổi để châu lục này đạt được nhiều lợi ích nhất từ ​​AfCFTA.

Cơ sở hạ tầng kém phát triển của châu Phi là một thách thức khác. Để nâng cao chuỗi giá trị, khu vực này sẽ cần nhiều năng lực hơn trong các khâu như chế biến, đóng gói. Châu Phi cũng có vấn đề về lực lượng lao động. Do dân số ngày càng tăng và tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, năng lực chế biến nông sản của lục địa này sẽ cần được nâng cấp để tạo ra đủ lương thực. Mặc dù hơn 50% lực lượng lao động làm nông nghiệp, nhưng châu Phi nhập khẩu 72 tỷ USD thực phẩm và nông sản mỗi năm, theo Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc. Châu lục này cần hiệu quả hơn trong chế biến nông sản để có thể tự cung tự cấp hơn.

Nói tóm lại, AfCFTA sẽ có giá trị nhất nếu châu Phi có thể đa dạng hóa xuất khẩu và tăng độ tinh vi của các sản phẩm và điều đó sẽ chỉ có thể thực hiện được với cơ sở hạ tầng kỹ thuật - bao gồm thực phẩm, năng lượng và giao thông vận tải. Việc đầu tư cho những lĩnh vực này là một thách thức trước đại dịch. Điều đó sẽ còn khó khăn hơn khi cuộc khủng hoảng nợ và sự suy giảm doanh thu ngày nay. Một AfCFTA thành công sẽ phụ thuộc vào sự phục hồi nhanh chóng sau đại dịch. Chắc chắn, những thách thức của châu Phi khiến tiến trình hội nhập kinh tế của khu vực này khó hơn đáng kể so với những nơi khác. Nhưng chúng không làm giảm cơ hội kinh tế trên lục địa.

Các thị trường châu Phi vẫn mang đến cho các nhà đầu tư những cơ hội hấp dẫn, mang lại lợi nhuận trong nhiều lĩnh vực, từ các ngành mới nổi như công nghệ tài chính, giáo dục và y tế, đến các lĩnh vực truyền thống hơn bao gồm năng lượng và kinh doanh nông nghiệp.