9 nhóm chính sách lớn tạo đột phá cho phát triển văn hóa

Hoàn thiện thể chế, chính sách

Phát biểu tổng kết và bế mạc Hội thảo Văn hoá 2022 chiều ngày 17/12, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh: Ngay sau khi nước nhà giành được độc lập, năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói “Văn hoá soi đường cho quốc dân đi”. Trong suốt chiều dài lịch sử, Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng và nhấn mạnh vai trò, vị trí của văn hoá. Gần nhất là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định: phát triển toàn diện con người; xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; phát triển văn hoá thực sự trở thành sức mạnh nội sinh và động lực cho phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, một trong các đột phá chiến lược trong giai đoạn tới là phải hoàn thiện thể chế, chính sách, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc và phát huy giá trị văn hoá, sức mạnh con người Việt Nam, tinh thần đoàn kết, tự hào dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc năm 2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh “văn hoá là hồn cốt của dân tộc, văn hoá còn thì dân tộc còn”. Tổng Bí thư cũng đặt ra yêu cầu và mục tiêu phải chấn hưng và phát triển văn hoá.

Theo đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, việc hoàn thiện thể chế chính sách và khơi thông các nguồn lực để phát triển văn hoá là một trong những giải pháp quan trọng đóng góp vào việc chấn hưng văn hoá, cụ thể hóa và hiện thực hoá mục tiêu chấn hưng văn hoá theo chủ trương, đường lối của Đảng mà đồng chí Tổng Bí thư đã nhấn rất mạnh tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc năm 2021.

Tại Hội thảo Văn hoá 2022, các đại biểu đã tập trung đánh giá thực trạng về thể chế, ban hành các chính sách và bảo đảm nguồn lực để phát triển văn hoá và con người Việt Nam trong thời gian qua; đồng thời nhất trí đánh giá những kết quả rất quan trọng đã đạt được, trong đó, khẳng định công tác thể chế hoá các quan điểm, chủ trương của Đảng về phát triển văn hoá tiếp tục được quan tâm và đạt được nhiều kết quả nổi bật như:

Thể chế về văn hoá theo quan điểm của Đảng đã được xác lập nhất quán trong hệ thống pháp luật; hệ thống pháp luật đã từng bước thể chế hoá đường lối, chủ trương của Đảng về phát triển văn hoá và con người Việt Nam đã phù hợp và ngày càng tiếp cận với thông lệ, chuẩn mực quốc tế; nhiều chính sách văn hóa đã được ban hành, tác động tích cực, góp phần thúc đẩy sự phát triển của các lĩnh vực văn hóa, tập trung vào các vấn đề lớn

Đối với nguồn nhân lực về văn hóa được quan tâm, hệ thống các trường đào tạo về văn hóa ngày càng được đầu tư nhiều hơn. Nguồn lực tài chính và tài sản công đầu tư cho văn hóa có xu hướng gia tăng. Nhà nước đã tập trung nguồn lực để phát triển sự nghiệp văn hóa từ nguồn chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển.

Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, Hội thảo Văn hoá cũng đánh giá công tác xây dựng thể chế, ban hành chính sách và bảo đảm nguồn lực cho phát triển văn hóa còn tồn tại nhiều bất cập, khó khăn, vướng mắc.

Trong đó, thể chế, chính sách, pháp luật về văn hóa còn chậm đổi mới, chưa theo kịp yêu cầu phát triển, một số quy định còn bất cập, chồng chéo, thiếu đồng bộ, hiệu quả thấp. Một số lĩnh vực còn thiếu văn bản pháp luật điều chỉnh. Khâu tổ chức thực thi pháp luật vẫn còn là khâu không yếu thì cũng chưa mạnh. Thể chế về tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công trong lĩnh vực văn hoá chậm được hoàn thiện. Việc sắp xếp, đổi mới các đơn vị sự nghiệp công trong lĩnh vực này cũng phải rà soát lại, không thể làm máy móc được.

Chính sách cho bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá truyền thống chưa bao quát được toàn bộ các di sản, giá trị văn hoá dân tộc. Chính sách cho công nghiệp văn hoá chậm được ban hành, thị trường và sản phẩm và dịch vụ văn hoá còn manh mún. Văn hoá vừa làm ra đạo lý, nhưng văn hoá cũng làm ra được tiền của. Trung Quốc gọi ngành công nghiệp văn hoá là ngành nghề kinh doanh mới nổi và có kế hoạch phát triển rất cụ thể, rất mạnh mẽ. Chúng ta phải nhận thức đúng về vấn đề này.

Bên cạnh đó, cơ chế chính sách xây dựng văn hoá trong kinh tế, kinh tế trong văn hoá; huy động, quản lý các nguồn lực cho văn hoá chưa cụ thể, chưa thực sự tạo nhiều ưu đãi hiệu quả để huy động các nguồn lực xã hội cho phát triển văn hoá; chưa khắc phục được tâm lý còn trông chờ, ỷ lại vào ngân sách nhà nước.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, việc hoàn thiện thể chế văn hoá phải bảo đảm các yêu cầu căn bản sau: Một là, tạo hành lang pháp lý để tổ chức và triển khai thuận lợi mọi hoạt động văn hóa trong khuôn khổ pháp luật dưới sự lãnh đạo của Đảng. Hai là, phát huy tối đa năng lực sáng tạo, sự đa dạng và năng động của văn hóa, tạo điều kiện hội nhập thị trường văn hóa quốc tế.

Ba là, chú trọng tính đặc thù của văn hoá, vừa bảo đảm phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm tự do sáng tạo trên cơ sở phát huy tính tự giác cao với mục đích đúng đắn.

Bốn là, văn hóa phải là một trong các trụ cột để phát triển bền vững đất nước. Năm là, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn, phát triển văn hóa với tăng trưởng kinh tế, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; giữa lợi ích kinh tế của chủ thể với lợi ích văn hóa của cộng đồng; giữa yếu tố dân tộc và quốc tế; giữa truyền thống và hiện đại; giữa văn hóa đại chúng và văn hóa tinh hoa, bác học.

Tạo đột phá cho phát triển văn hoá

Hội thảo Văn hoá 2022 cũng thống nhất 9 nhóm chính sách lớn, quan trọng cần được tập trung nghiên cứu, thể chế hóa để tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo sự phát triển đột phá cho phát triển văn hóa.

Một là, chính sách phát triển con người Việt Nam toàn diện. Con người là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực chủ yếu, là mục tiêu của sự phát triển. Tất cả chính sách đều hướng tới mục tiêu cao nhất là phát triển con người Việt Nam toàn diện, mang đầy đủ đặc trưng của con người xã hội chủ nghĩa.

Hai là, chính sách xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh với các trọng tâm là xây dựng đời sống văn hóa; phát triển và quản lý hệ thống hạ tầng, thiết chế và không gian văn hoá đồng bộ, hiệu quả. Trong đó, phát triển cơ sở hạ tầng văn hóa hiện đại với lộ trình khoa học, có trọng tâm, trọng điểm; phấn đấu có công trình văn hóa xứng tầm để kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng và 100 năm ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Ba là, chính sách nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền và giáo dục văn hóa. Có chính sách đầu tư để phát triển truyền hình và phát thanh trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn; hình thành các cơ sở giáo dục đào tạo, cơ quan truyền thông mạnh, có năng lực cạnh tranh và ảnh hưởng ở tầm khu vực, quốc tế.

Bốn là, chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc như tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh đây là tài sản vô cùng quý báu do tổ tiên, cha ông ta mấy nghìn năm để lại, không phải nước nào cũng có được và chúng ta phải có trách nhiệm trân trọng, gìn giữ và phát huy. Đây là "sức mạnh mềm" của dân tộc cần được chú trọng. Xây dựng, hoàn thiện chính sách về ghi danh, bảo quản, tu bổ, phục hồi di sản văn hóa; tăng cường đầu tư cho công tác bảo tồn, phát huy các di tích lịch sử - văn hoá, gắn với phát triển du lịch, công nghiệp văn hóa và các lĩnh vực kinh tế khác.

Năm là, chính sách thúc đẩy sự phát triển văn học nghệ thuật. Cần bổ sung chính sách riêng biệt cho hoạt động sáng tạo của các ngành nghệ thuật chuyên biệt còn thiếu như: sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học; nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm… Bổ sung các chính sách mới về hỗ trợ, quản lý hoạt động tuyên truyền, phổ biến tác phẩm văn học nghệ thuật trên không gian mạng; đào tạo, bồi dưỡng, phát huy tài năng trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, nhất là những tài năng trẻ; bảo vệ quyền tác giả và các quyền liên quan; bảo đảm môi trường tự do, dân chủ, lành mạnh, khoa học để khơi nguồn cảm hứng, sáng tạo.

Sáu là, chính sách phát triển công nghiệp văn hóa. Trong đó, tập trung nghiên cứu, hoàn thiện 4 nhóm chính sách, để tạo đột phá cho phát triển bền vững ngành công nghiệp văn hóa.

Bảy là, nhóm chính sách về đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ trong lĩnh vực văn hóa.

Tám là, chính sách phát triển nguồn nhân lực văn hóa. Cần coi phát triển nguồn nhân lực văn hoá là "khâu đột phá" trong công cuộc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Hoàn thiện đồng bộ hệ thống chính sách để tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực văn hóa nghệ thuật cả chất lượng, số lượng, cơ cấu là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng...

Chín là, nhóm chính sách thúc đẩy hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Trên cơ sở các đề xuất của 9 nhóm chính sách, Hội thảo đã đồng thuận và thống nhất cao kiến nghị 7 nhóm nhiệm vụ giải pháp cần tập trung làm ngay:

Một là, sớm xây dựng Chương trình mục tiêu Quốc gia về phát triển văn hóa với 9 nhóm chính sách đã được chỉ ra ở trên là các nội dung quan trọng để xây dựng khung chính sách cho Chương trình này.

Hai là, rà soát các nội dung về văn hóa trong 2 Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tiếp thu các ý kiến có giá trị tại Hội thảo để có những điều chỉnh phù hợp, đạt kết quả tốt hơn.

Ba là, tập trung triển khai có hiệu quả Chiến lược, chương trình, đề án về xây dựng văn hóa công sở, văn hóa học đường, văn hóa doanh nghiệp, ngoại giao văn hóa.

Bốn là, đầu tư các công trình văn hóa mang tính biểu tượng quốc gia và thời đại Hồ Chí Minh. Phát triển các sản phẩm văn hoá có giá trị đỉnh cao về nghệ thuật và tư tưởng, phấn đấu có các tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm.

Năm là, đổi mới cơ chế hoạt động, nhất là cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực văn hóa để thu hút, sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn.

Sáu là, đẩy mạnh thu hút đầu tư cho phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch, sản phẩm thương mại mang bản sắc văn hóa Việt Nam.