4 điểm chạm, 3 sáng kiến mở rộng hợp tác công nghệ Việt Nam - Nhật Bản

Đối tác quan trọng lớn thứ 2 về phát triển phần mềm

Ngày 28/8, Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) tổ chức Ngày Công nghệ Thông tin Việt Nam 2025 (Vietnam IT Day) lần thứ 12, thu hút hơn 200 đại biểu từ hơn 150 doanh nghiệp Nhật Bản và 12 doanh nghiệp Việt Nam.

Sự kiện diễn ra dưới sự bảo trợ của của Bộ Khoa học và Công nghệ và sự phối hợp của Hiệp hội Công nghiệp Thông tin Nhật Bản (JISA), Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO), Uỷ ban Hợp tác Công nghệ thông tin Việt Nam - Nhật Bản (VJC), Hiệp hội Chuyển đổi số Việt Nam tại Nhật Bản (VADX).

Trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, quan hệ kinh tế Việt - Nhật vẫn duy trì nền tảng vững chắc. Kim ngạch thương mại song phương đạt 46,23 tỷ USD năm 2024, phục hồi sau giai đoạn điều chỉnh; cán cân thương mại nghiêng dương cho Việt Nam. Nhật Bản cũng là một trong những nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam, với hơn 5.557 dự án và tổng vốn đăng ký 78,6 tỷ USD tính đến 3/2025.

Khảo sát JETRO cho thấy hơn 60% doanh nghiệp Nhật đang hoạt động tại Việt Nam có kế hoạch mở rộng trong 1-2 năm tới; khoảng 50,9% doanh nghiệp mong muốn tăng mua sắm sản phẩm, dịch vụ tại Việt Nam - những tín hiệu mạnh mẽ về độ tin cậy của chuỗi cung ứng và nguồn nhân lực số Việt Nam.

Về cấu trúc và chất lượng hợp tác công nghệ, doanh nghiệp Việt Nam đã đi xa hơn mô hình gia công truyền thống. Doanh nghiệp Việt Nam hiện chiếm khoảng 6-7% thị phần thị trường ủy thác phát triển phần mềm tại Nhật Bản (quy mô >30 tỷ USD/năm), duy trì tốc độ tăng trưởng 20-40%/năm, và tham gia trọn vòng đời sản phẩm: từ R&D, kiến trúc hệ thống, đến triển khai hiện đại hóa (cloud, AI, blockchain, XR…).

Thị trường Nhật - vốn được đánh giá là khắt khe và chuẩn mực - vừa là “lò luyện” giúp doanh nghiệp Việt trưởng thành, vừa là bệ phóng để vươn ra toàn cầu.

Đến nay, Việt Nam đã trở thành đối tác quan trọng lớn thứ 2 về phát triển phần mềm của Nhật Bản và được ưu tiên lựa chọn bởi các doanh nghiệp Nhật Bản trong lĩnh vực công nghệ thông tin.

Hiện có khoảng hơn 300 doanh nghiệp công nghệ thông tin Việt Nam được thành lập và cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho thị trường này. Trong đó, hơn 100 doanh nghiệp hiện đã có văn phòng tại Nhật Bản.

4 “điểm chạm” mở rộng cơ hội hợp tác

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương chia sẻ 4 “điểm chạm” mà các doanh nghiệp Nhật Bản có thể hợp tác chặt chẽ hơn với đối tác Việt Nam.

Thứ nhất, mở rộng hợp tác chiến lược với doanh nghiệp Việt Nam trong phần mềm, dịch vụ công nghệ số, chuyển đổi số và phát triển sản phẩm công nghệ mới.

Thứ hai, tăng cường R&D chung, cùng đầu tư phòng thí nghiệm, trung tâm tại Việt Nam và Nhật trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, nhất là các công nghệ số như AI, bán dẫn.

Thứ ba, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo mở, tạo điều kiện cho startup và doanh nghiệp sáng tạo Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng, vườn ươm, dự án thử nghiệm tại Nhật Bản (y tế, đô thị thông minh, logistics…).

Thứ tư, hỗ trợ đào tạo, trao đổi nhân lực.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch VINASA nhấn mạnh, các doanh nghiệp Việt Nam không chỉ “sẵn sàng” mà đang thực thi các giải pháp chuyển đổi số và AI phức tạp nhất. Năng lực của doanh nghiệp Việt Nam đã được chứng minh qua các dự án quy mô lớn, giúp hiện đại hóa hệ thống cho các tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực tài chính, bán lẻ, logistics của Nhật Bản.

Hơn thế, trong công cuộc chuyển đổi số của hai nước, còn có một sứ mệnh chung là chuyển đổi xanh, khi mà chính phủ Việt Nam và Nhật Bản đều cam kết đạt Net-Zero vào năm 2050.

“Chúng tôi hiểu rằng, việc hiện đại hóa các hệ thống cũ (Legacy Modernization) chính là cơ hội vàng để tích hợp các giải pháp công nghệ xanh. Doanh nghiệp công nghệ Việt Nam đã sẵn sàng các giải pháp quản trị sản xuất, tối ưu hóa năng lượng và đo lường carbon, đặc biệt trong ngành công nghiệp ô tô, để cùng doanh nghiệp Nhật Bản dẫn đầu trong cuộc cách mạng sản xuất bền vững” - ông Khoa nói.

Để hiện thực hóa tầm nhìn "đồng kiến tạo tương lai số", ông Khoa đã đề xuất với cộng đồng doanh nghiệp ICT Việt - Nhật 3 sáng kiến: Một là, sáng kiến “Digital Innovation Hubs Việt - Nhật”: VINASA và VADX sẽ làm đầu mối, phối hợp cùng JISA và JETRO để hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo chung.

Các trung tâm này sẽ không chỉ là nơi R&D, mà là nơi doanh nghiệp hai nước cùng nhau nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa các sản phẩm công nghệ "Made by Vietnam-Japan" cho các ngành công nghiệp trọng điểm như sản xuất ô tô, tài chính, y tế.

Hai là, sáng kiến “Liên minh chinh phục thị trường toàn cầu”: Chúng ta sẽ thành lập một liên minh chính thức, nơi các doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản có thế mạnh bổ trợ cho nhau sẽ cùng xây dựng giải pháp và đấu thầu các dự án chuyển đổi số tại các thị trường thứ ba như ASEAN, Hoa Kỳ và Châu Âu. Đã đến lúc thương hiệu chung Việt - Nhật cùng nhau vươn ra biển lớn.

Ba là, sáng kiến "Vườn ươm tài năng công nghệ thế hệ mới”: VINASA sẽ hợp tác với các trường đại học hàng đầu của Việt Nam và các tập đoàn công nghệ Nhật Bản để xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu, "đo ni đóng giày" cho các lĩnh vực chiến lược như thiết kế vi mạch bán dẫn, AI trong sản xuất, và công nghệ xanh, đảm bảo một nguồn nhân lực chất lượng cao và bền vững cho tương lai hợp tác.

Ông Ishida Eiji, Trưởng phòng xúc tiến cơ sở hạ tầng số quốc tế, Cục Chiến lược toàn cầu, Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản (MIC) nhấn mạnh, Nhật Bản đang triển khai Chiến lược DX & Innovation 2030, với trọng tâm là AI, an ninh mạng, dữ liệu lượng tử, trung tâm dữ liệu thế hệ mới và All-Photonics Network (APN).

Đây là những trụ cột hạ tầng số then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh và đảm bảo an ninh quốc gia. Việt Nam là một đối tác quan trọng, có khả năng đồng hành cùng Nhật Bản trong phát triển hạ tầng số và nhân lực số cho cả khu vực.

Bổ sung thêm, ông Junya Kawamoto, Chủ tịch Ủy ban Hợp tác Quốc tế JISA cho hay, trong hơn 30 năm qua, năng lực số của Nhật Bản đã tụt hạng nghiêm trọng - từ vị trí số 1 thế giới năm 1992 xuống hạng 38 vào năm 2024 theo xếp hạng năng lực cạnh tranh số của IMD. Để lấy lại vị thế, chúng ta cần một chiến lược táo bạo. Generative AI có thể trở thành ‘game changer’, mở ra cơ hội để Nhật Bản phục hồi sức mạnh công nghệ và tăng tốc đổi mới.

"Nhưng để biến cơ hội thành hiện thực, chúng ta cần hợp tác sâu sắc hơn với các đối tác chiến lược như Việt Nam, quốc gia đang nổi lên mạnh mẽ với năng lực công nghệ, nhân lực trẻ và tinh thần đổi mới sáng tạo" - ông Junya Kawamoto nhấn mạnh.

Nhật Bản đang đối mặt với những thách thức lớn trong kỷ nguyên số: Lực lượng lao động già hóa, chi phí duy trì hệ thống cũ (legacy) ngày càng cao và năng lực cạnh tranh công nghệ suy giảm so với nhiều quốc gia. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số và phát triển hạ tầng công nghệ mới được xem là yếu tố sống còn để duy trì vị thế và sức mạnh kinh tế của đất nước.

Trong khi đó, Việt Nam nổi lên như một nguồn lực quan trọng bổ sung cho Nhật Bản. Ngành công nghệ thông tin Việt Nam hiện có hơn 500.000 kỹ sư, mỗi năm đào tạo mới khoảng 70.000 kỹ sư, trong đó 6.000 kỹ sư đang trực tiếp làm việc tại Nhật.

Các trường đại học và viện nghiên cứu đã trở thành trung tâm đào tạo nhân lực số, hợp tác với hàng chục đối tác Nhật Bản trong các chương trình trao đổi, thực tập và nghiên cứu.

Quy mô đội ngũ ngày càng lớn giúp doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực đảm nhận các dự án phức tạp bậc nhất, từ bảo trì hệ thống tài chính - ngân hàng đến các dự án migration và AI quy mô hàng chục nghìn giờ công.