LỜI TÒA SOẠN:
Nếu trong kháng chiến, đường Trường Sơn huyền thoại là biểu tượng của ý chí độc lập, thì hôm nay trên dải đất hình chữ S có một "Trường Sơn" mới đang hiện hình. Đó là những tuyến cao tốc đang vươn dài, kết nối Bắc - Nam, xuyên vùng miền, xé toang những khoảng cách địa lý từng "níu chân" phát triển. Đó chính là "đường Trường Sơn của tăng trưởng, hội nhập", biểu tượng mới cho ý chí dựng xây đất nước trong thời đại hiện đại hóa, công nghiệp hóa và hội nhập sâu rộng.
Với tầm nhìn kiến tạo, Đảng và Chính phủ đã xác định phát triển kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hệ thống đường bộ cao tốc là một trong ba đột phá chiến lược, mở đường cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mục tiêu đến năm 2025 hoàn thành tối thiểu 3.000 km cao tốc không chỉ là nhiệm vụ phát triển giao thông mà còn là nền tảng để Việt Nam kết nối các vùng kinh tế động lực, mở rộng không gian phát triển và nâng tầm năng lực cạnh tranh quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Từ nghị quyết của Trung ương, hành động của Chính phủ đến sự vào cuộc quyết liệt của Bộ Giao thông Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) và các địa phương, những tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông lần lượt được thông xe, tạo lực đẩy mạnh mẽ cho giao thương, logistics, du lịch, bất động sản và các ngành công nghiệp phụ trợ.
Loạt bài "3.000 km cao tốc xuyên Việt - Đường Trường Sơn của tăng trưởng, hội nhập" do Báo Công Thương thực hiện lần lượt làm rõ các trụ cột từ chủ trương, chính sách, hành lang quy hoạch vùng, công nghiệp phụ trợ, tầm nhìn tích hợp hạ tầng với đô thị, dịch vụ, logistics trong dài hạn đến câu chuyện đời sống công trường và tinh thần thi công thần tốc, góp sức cho "cuộc trường chinh" thời đại mới.
Trường Sơn năm xưa mở đường ra trận. Trường Sơn hôm nay trải nhựa, mở lối cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tăng trưởng và hội nhập. Đó là hành trình của ý chí, của khát vọng vươn xa và cũng là lời cam kết của một dân tộc đang sải bước tự tin vào kỷ nguyên mới.
"Đại lộ sinh đại phú", muốn giao thương thông suốt, kinh tế phát triển thì nhất thiết phải ưu tiên phát triển hạ tầng giao thông, mở mang mạng lưới kết nối vùng và liên kết quốc gia. Giao thông đi trước, kinh tế theo sau, đó là quy luật tất yếu trong mọi hành trình phát triển.
Hạ tầng giao thông được ví như huyết mạch của nền kinh tế, có tác động lan tỏa mạnh mẽ tới các lĩnh vực sản xuất, dịch vụ, thương mại, logistics. Việc đầu tư cho giao thông được xác định là mở đường cho phát triển, trong đó cao tốc giữ vai trò then chốt trong chiến lược kết nối vùng, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Nghị quyết từ Đại hội Đảng XI đến XIII đều đề cập tới hạ tầng là một trong ba đột phá chiến lược, trong đó có hạ tầng giao thông và vai trò của đường cao tốc đã được Đảng và Nhà nước nhìn nhận là rất cần thiết. Đặc biệt ưu tiên nguồn lực để phát triển kết cấu hạ tầng, trong đó có các tuyến đường bộ cao tốc.
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định phát triển hạ tầng giao thông là một trong ba đột phá chiến lược cần thực hiện trong 5 - 10 năm tới. Nghị quyết đặt mục tiêu đầy tham vọng: Đến năm 2030, cả nước phải có ít nhất 5.000 km cao tốc, trong khi giai đoạn 2000 - 2021, cả nước mới hoàn thành hơn 1.100 km đường cao tốc. Nghị quyết cũng đặt mục tiêu đến năm 2025 tổng chiều dài đường cao tốc cả nước đạt 3.000 km.
Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng với tinh thần đầy quyết tâm đã tạo động lực lan tỏa từ Quốc hội, Chính phủ tới các bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp liên quan, dấy lên làn sóng thi đua, phấn đấu hoàn thành, đưa các công trình trọng điểm về đích. Việc triển khai đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông được đặc biệt chú trọng với tư duy mới, cách làm mới, bảo đảm cả 3 mục tiêu chất lượng, tiến độ, hiệu quả.
Thời điểm năm 2010, cả nước mới có 89km đường cao tốc, đến cuối năm 2023, cả nước đã khai thác 1.892km đường cao tốc và chỉ riêng trong năm 2023, Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) cùng một số địa phương đã hoàn thành, đưa vào khai thác 475km đường cao tốc, gần bằng cả giai đoạn 2016 - 2020.
Dễ nhận thấy, mục tiêu hoàn thành, đưa vào khai thác 3.000km đường cao tốc vào năm 2025 là bước nhảy vọt về hạ tầng giao thông nhưng cũng là nhiệm vụ rất nặng nề. Tổng chiều dài của các tuyến đường cao tốc được triển khai và hoàn thành giai đoạn 2020 - 2025 gấp khoảng 4 lần giai đoạn trước, tổng nguồn vốn ngân sách đầu tư đường bộ cao tốc giai đoạn 2021 - 2025 cũng gấp khoảng 4 lần.
Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam đang được Đảng, Nhà nước tin tưởng giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tập trung triển khai để sớm hiện thực hóa khát vọng một tuyến đường cao tốc với khối lượng vận tải lớn chạy dọc theo chiều dài đất nước.
Ngay đầu nhiệm kỳ, Chính phủ thành lập Ban Chỉ đạo nhằm thúc đẩy việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng trong lĩnh vực phát triển hạ tầng giao thông. Ban Chỉ đạo thường xuyên họp để rà soát, đôn đốc và tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện các dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành Giao thông vận tải.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có nhiều chuyến công tác đặc biệt "xuyên Việt, xuyên Tết, xuyên lễ" trên cung đường bộ dài gần 1.600 km và nhiều chặng bay vào Nam ra Bắc; liên tục đi thăm, kiểm tra các công trình, dự án giao thông trọng điểm ở nhiều địa phương trên cả nước.
Qua các cuộc thăm, kiểm tra này, có thể thấy rõ một tinh thần chỉ đạo sâu sát, quyết liệt của người đứng đầu Chính phủ đối với các dự án giao thông. Ở bất cứ dự án nào, Thủ tướng đều yêu cầu nhà thầu phải tích cực thi công không ngừng nghỉ, tổ chức thành "3 ca, 4 kíp", "chỉ bàn làm, không bàn lùi", quyết tâm hoàn thành sớm nhất với chất lượng cao nhất... bảo đảm công trình sớm được đưa vào vận hành phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Hơn ai hết, người đứng đầu Chính phủ hiểu rằng cùng với đường sắt, sân bay, các dự án đường cao tốc sẽ mở ra không gian, động lực phát triển mới, làm tăng giá trị gia tăng quỹ đất, giảm chi phí logistics... cho các địa phương; đồng thời, sẽ quyết liệt đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, lấy đầu tư công kích hoạt và dẫn dắt đầu tư tư, tăng cường hợp tác công tư.
Thủ tướng cũng liên tục yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm cao nhất; nếu có vướng mắc phải chỉ rõ "vướng mắc gì, ở đâu, ai giải quyết, giải quyết trong bao lâu"; phải chỉ rõ ai chịu trách nhiệm nếu triển khai các công việc chậm trễ trong khi Tổ quốc mong chờ, nhân dân hy vọng. Tinh thần xuyên suốt được lãnh đạo Chính phủ chỉ đạo là "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian thực hiện, rõ hiệu quả, rõ sản phẩm".
Theo Thủ tướng, việc triển khai khối lượng công việc lớn trong thời gian ngắn là thách thức nhưng cũng là môi trường thể hiện sự bản lĩnh, sáng tạo, năng lực quản lý của các bộ ngành, địa phương; cũng như để đánh giá, lựa chọn được các nhà thầu thi công có tâm, có tầm cho triển khai các dự án trọng điểm quốc gia khác trong những năm tiếp theo.
Bên cạnh đó, để hoàn thành mục tiêu quan trọng mà Nghị quyết Đại hội XIII đề ra, chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, thay mặt Chính phủ và Hội đồng Thi đua - Khen thưởng Trung ương, Thủ tướng phát động đợt thi đua cao điểm "500 ngày đêm thi đua hoàn thành 3.000 km đường bộ cao tốc".
Bắt đầu từ ngày 6/3/2025, 7 đoàn kiểm tra của Chính phủ về rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan các dự án giao thông trọng điểm có kế hoạch hoàn thành năm 2025 nhằm đạt mục tiêu 3.000 km đường bộ cao tốc, đã bắt đầu tổ chức các buổi kiểm tra thực tế hiện trường.
Đây là lần đầu tiên, Chính phủ lập tới 7 đoàn kiểm tra do 7 Phó Thủ tướng trực tiếp làm trưởng đoàn để thị sát, làm việc với các chủ đầu tư, các đơn vị thi công, lãnh đạo các địa phương đang triển khai 23 dự án đường cao tốc dự kiến về đích trong năm 2025.
Điều này cho thấy quyết tâm và sự quan tâm đặc biệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với việc đẩy nhanh tiến độ các dự án đường bộ cao tốc - mũi đột phá quan trọng về giải ngân vốn đầu tư công, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội với mục tiêu tăng trưởng GDP đạt 8% trở lên trong năm 2025.
Ngay sau Đại hội Đảng lần thứ XIII, Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đã xây dựng chương trình hành động, xác định nhiệm vụ chính và đề ra giải pháp khả thi, khắc phục khó khăn phát sinh nhằm hoàn thành khối lượng công việc khổng lồ. Cả hệ thống chính trị được huy động vào cuộc theo phương châm "vướng mắc đến đâu, gỡ ngay đến đấy" như tinh thần Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo.
Từ giữa năm 2022, Bộ đã mạnh dạn giao nhiệm vụ chủ đầu tư cho các ban quản lý dự án. Đây được đánh giá là một trong những giải pháp có tính đột phá nhằm tối ưu thời gian triển khai dự án. Giữ vai trò chủ đầu tư, trách nhiệm của ban quản lý dự án được nâng lên rất lớn, đảm nhận việc thẩm định, phê duyệt,… trước đó là thẩm quyền của Bộ Giao thông vận tải, giúp tiến độ xử lý hồ sơ nhanh chóng, kịp thời hơn.
Để hiện thực hóa mục tiêu 5.000 km cao tốc, Quốc hội, Chính phủ đã có những hành động cụ thể như việc phân bổ 339.000 tỷ đồng, đủ điều kiện để triển khai dứt điểm các công trình trong giai đoạn tới đây. Cùng với đó, hàng loạt chính sách đặc thù dành riêng cho cao tốc đã được ban hành, mở hành lang pháp lý linh hoạt, thông thoáng giúp rút ngắn thủ tục, đẩy nhanh tiến độ triển khai và nâng cao hiệu quả đầu tư.
Những quyết sách của Quốc hội đã tạo đột phá hạ tầng giao thông giữa các vùng miền trong cả nước.
Tại kỳ họp bất thường đầu năm 2022, Quốc hội khóa XV tiếp tục thông qua chủ trương đầu tư 729 km đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông (giai đoạn II), cùng hàng loạt cơ chế đặc thù về đầu tư hạ tầng giao thông, giúp rút ngắn các quy trình thủ tục, cho phép phân cấp, phân quyền nhằm đẩy nhanh tiến độ các dự án,... Điển hình là cơ chế giao Bộ trưởng Giao thông vận tải, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và người có thẩm quyền tổ chức thu hồi đất, bồi thường, tái định cư áp dụng hình thức chỉ định thầu trong hai năm 2022 và 2023 đối với các gói thầu tư vấn, xây lắp thuộc dự án cao tốc Bắc - Nam (giai đoạn II).
Thời gian qua, các địa phương đã tích cực vào cuộc, tập trung cao độ cho công tác giải phóng mặt bằng và cung ứng mỏ vật liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho triển khai thi công. Các chủ đầu tư cũng đã huy động tối đa nhân lực, tổ chức thi công liên tục "3 ca 4 kíp", nhờ đó tiến độ nhiều dự án được đảm bảo, thậm chí có dự án vượt kế hoạch đề ra.
Cả nước đang là một đại công trường của các công trình, dự án lớn.
Theo Bộ Xây dựng, 12 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông ghi nhận sản lượng thực hiện đạt hơn 72.800/96.469 tỷ đồng, tương đương trên 76% giá trị hợp đồng... Dịp 30/4/2025, 4 dự án thành phần với tổng chiều dài 247 km đã hoàn thành, nhiều dự án khác cũng đạt tiến độ cao, vượt kế hoạch, thậm chí đăng ký rút ngắn thời gian hoàn thành từ 3 - 6 tháng. Đến ngày 30/6/2025, sẽ có thêm 133 km được hoàn thành, gồm hai dự án đoạn Vũng Áng - Bùng, đoạn Vạn Ninh - Cam Lộ và 13 km còn lại của đoạn Vân Phong - Nha Trang.
Dự kiến, đến ngày 30/9/2025, hoàn thành thêm 154 km, bao gồm: 70 km đoạn Hoài Nhơn - Quy Nhơn, 62 km đoạn Quy Nhơn - Chí Thạnh, 12 km đoạn Hòa Liên - Túy Loan và 10 km thuộc dự án thành phần 3 cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu. Tính đến hết ngày 31/12/2025, kế hoạch sẽ hoàn thành nốt 654 km còn lại.
Cũng theo Bộ Xây dựng, những kết quả tích cực nêu trên là nhờ các chủ thể tham gia đã chủ động nắm bắt, xử lý kịp thời vướng mắc của từng dự án. Lãnh đạo Bộ Xây dựng cũng thường xuyên chỉ đạo kiểm tra, rà soát tiến độ từng nhà thầu, từng gói thầu và toàn bộ dự án để có kế hoạch điều chỉnh phù hợp.
Đồng thời, liên tục đôn đốc các chủ thể tập trung đẩy nhanh tiến độ theo cam kết từng gói thầu, nắm bắt và tháo gỡ các khó khăn phát sinh, đặc biệt liên quan đến giải phóng mặt bằng, nguồn cung mỏ vật liệu, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, xử lý nhanh các thủ tục liên quan.
Bộ Xây dựng cũng linh hoạt trong việc áp dụng cơ chế giải ngân nhằm duy trì năng lực tài chính cho nhà thầu tăng tốc thi công cũng như yêu cầu các chủ thể kiểm soát chặt chẽ từng khâu, từng thủ tục để đảm bảo đúng quy định, ngăn chặn tiêu cực, sai phạm và đặc biệt là kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng thi công.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh kiểm tra công trường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu.
Nhìn về tương lai, với mục tiêu xuyên suốt là hoàn thiện hệ thống hạ tầng quốc gia hiện đại, đồng bộ, Bộ Xây dựng đang tập trung cao độ cho mục tiêu quan trọng: thông tuyến cao tốc từ Cao Bằng đến Cà Mau vào cuối năm 2025.
Đây không chỉ là một cột mốc kỹ thuật đơn thuần mà là bước đi có ý nghĩa chiến lược nhằm cụ thể hóa chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, rút ngắn khoảng cách vùng miền, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Phát biểu tại các hội nghị giao ban của Bộ Xây dựng, Bộ trưởng Trần Hồng Minh khẳng định quyết tâm chính trị cao độ trong việc phối hợp cùng các bộ, ngành, địa phương nhằm đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm, nâng cao chất lượng hạ tầng kỹ thuật, bảo đảm tiến độ, chất lượng và hiệu quả đầu tư công trong lĩnh vực giao thông, xây dựng.
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Việt Hùng cho biết, hiện tại Bộ đang phối hợp với các địa phương, chủ thể để rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc 4 dự án đường bộ cao tốc dọc miền Trung là: Hòa Liên - Túy Loan; Quảng Ngãi - Hoài Nhơn; Hoài Nhơn - Quy Nhơn và Quy Nhơn - Chí Thạnh để hoàn thành các tuyến cao tốc này đúng tiến độ, góp phần hoàn thành nhiệm vụ 3.000 km đường bộ cao tốc vào cuối năm 2025.
Đến nay, tại 4 dự án trên đã cơ bản không còn vướng mắc lớn. 4 dự án đang triển khai cơ bản đáp ứng tiến độ, có thể hoàn thành các đoạn tuyến theo các mốc tiến độ. Cụ thể, sẽ thông xe kỹ thuật dịp 19/8/2025 được khoảng 86 km (gồm toàn bộ 11,47 km dự án Hòa Liên - Túy Loan qua Đà Nẵng và khoảng 75 km qua Bình Định).
Bộ Xây dựng yêu cầu các chủ đầu tư và nhà thầu kiểm soát nghiêm ngặt các yếu tố về tiến độ, chất lượng công trình, an toàn giao thông và an toàn lao động. Đặc biệt, những gói thầu, nhà thầu thi công chậm tiến độ như gói XL02 thuộc dự án Quảng Ngãi - Hoài Nhơn hay một số nhà thầu tại dự án Quy Nhơn - Chí Thạnh đã được đưa vào diện theo dõi đặc biệt. Bộ kiên quyết yêu cầu nếu nhà thầu không cải thiện sẽ bị cắt chuyển khối lượng thi công sang đơn vị có năng lực tốt hơn nhằm đảm bảo tiến độ chung.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Việt Hùng kiểm tra Dự án cao tốc Hòa Liên - Túy Loan (trái), Dự án cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn (phải).
LOẠT BÀI: 3.000 km cao tốc xuyên Việt - Đường Trường Sơn của tăng trưởng, hội nhập
- Bài 1: Khát vọng mở lối tương lai
- Bài 2: Đại lộ sinh đại phú
- Bài 3: Góp đất mở đường, góp lòng mở vận
- Bài 4: Vượt nắng thắng mưa, không thua gió bão
- Bài 5: Đường lớn mở lối cho tương lai hùng cường
Thực hiện: Hoàng Nguyên Thảo
