Từ bao đời nay, vùng Tây Bắc Việt Nam - nơi những ngọn núi sừng sững chạm mây, nơi thượng nguồn con sông Đà cuồn cuộn đổ về đồng bằng - vẫn hiện diện trong tâm thức người Việt như miền đất thiên nhiên hùng vĩ và đầy thách thức. Nhưng đằng sau địa hình hiểm trở ấy là một bề dày lịch sử phong phú, đa tầng lớp, với những mạng lưới quyền lực, quan hệ tộc người và tương tác xuyên biên giới phức tạp.
Cuốn “Sông Đà” được ra mắt bạn đọc ngày 12/7/2025 tại Hà Nội do Công ty sách Omega Plus phối hợp với Viện Pháp tại Hà Nội tổ chức, là một nỗ lực nhằm tạo một thứ thuốc hiện hình để tái hiện không gian, thời gian của vùng thượng nguồn sông Đà - vùng Tây Bắc của Việt Nam.

Tác giả, nhà sử học Pháp Philippe Le Failler (giữa) trong buổi ra mắt cuốn "Sông Đà" tại Hà Nội. Ảnh QL
Các chuyên gia lịch sử và dân tộc học đã có nhiều cuốn sách viết về sông Đà song cuốn “Sông Đà: Lịch sử một vùng biên cảnh Việt Nam” là một tập đại thành, công trình nghiên cứu đồ sộ của nhà sử học Philippe Le Failler về lịch sử khu vực sông Đà - một không gian địa lý, lịch sử và văn hóa đặc biệt, vùng biên cảnh của Việt Nam với Lào và Trung Quốc, điều mà hầu như chưa có cuốn sách nào đề cập một cách toàn diện từ trước đến nay.
Đây là miền Thượng, nơi dòng sông Đà hùng vĩ chảy qua, nơi sinh sống lâu đời của nhiều dân tộc như Thái, Dao, Khơ Mú, Lô Lô...; cũng là nơi từng tồn tại thế lực của dòng họ Đèo với thủ lĩnh Đèo Văn Trì và các anh em, con, cháu ông - những người đã gắn số phận của mình với sự hiện diện của người Pháp, và rồi cũng biến mất theo bước chân của họ trên vùng đất này. Cùng với đó là những lần cải cách hành chính qua từng thời kỳ, để lại dấu ấn trong đời sống cũng như văn hóa của miền Thượng - vùng Tây Bắc Việt Nam.
Philippe Le Failler là nhà sử học người Pháp, Phó giáo sư Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp (EFEO), Trưởng Đại diện EFEO tại Hà Nội. Ông là tác giả của một số cuốn sách về lịch sử Việt Nam (thế kỷ XIX-XX) và từng tham gia nhiều chương trình hợp tác với các viện nghiên cứu của Việt Nam.
Tác giả đã khai thác, chắt lọc tư liệu từ quốc sử, ghi chép của quan lại địa phương, các du khảo, cũng như từ nguồn lưu trữ phong phú của chính quyền dân sự và quân sự Pháp, để dựng nên một bức tranh toàn cảnh, sâu sắc và sinh động về lịch sử một vùng biên cảnh qua dòng chảy 10 thế kỷ, xuyên suốt từ thế kỷ XI cho đến đầu thế kỷ XXI. Bản tiếng Pháp của cuốn sách được in năm 2014 và đến nay ra mắt bản tiếng Việt.

Cuốn sách là một lịch sử hấp dẫn về dòng sông huyền thoại ở Việt Nam
Với lối viết lôi cuốn, nhiều đoạn mô tả giàu hình ảnh như tiểu thuyết, đồng thời kết hợp khối lượng tư liệu khảo cứu ấn tượng, “Sông Đà: Lịch sử một vùng biên cảnh Việt Nam” mang đến một trải nghiệm vừa học thuật vừa cảm xúc.
Trong thời đại mà lịch sử đang được viết lại với cái nhìn từ đa điểm, cuốn “Sông Đà” góp thêm một góc nhìn về biên giới, về sự đa dạng văn hóa, và trên hết - về một phần lịch sử Việt Nam cũng như soi rọi lịch sử đất nước hôm nay.
Cuốn sách khép lại với nội dung về vùng thượng nguồn sông Đà đã mở ra cho những công trình trong tương lai về vùng hạ nguồn sông Đà cũng ẩn chứa nhiều điều thú vị đang chờ được tiếp cận và khám phá.
Cuốn sách dành cho độc giả yêu thích tìm hiểu về văn hóa, lịch sử vùng đất Tây Bắc nói riêng và lịch sử sông Đà nói chung.